📚 Ibratli Hikoyalar 📚

Мактабдаги хотираларим

Мактабимизда буфет бўлар эди. Ўша тарафдан ажойиб ҳидлар келардида ўзиям...
   Чўнтагимизда беш-ўн тийин пулимиз бўлса, катта танаффус бўлди дегунча ўша ёққа югурардик.
Кўржик, язик, икрали нон 5 тийин эди. Майизли булочка 10тийин. 
Трубочка 15 тийин.
Иссиқ овқат учун 20 тийин керак бўларди. Бунча пул менда камдан-кам бўлар эди. Шунинг учун кўпинча, кўржик ёки усти шакарли, тил шаклидаги язик олар эдим.
   Буфетимизда иккита аёл галма-гал ишлар эдилар. Бири, қўполлиги учун ҳамма ёмон кўрадиган Шарофат опа (исм ўзгартирилди), иккинчиси жуда мулойим, болаларга меҳрибон, кичкинагина фариштасифат, татар аёли - Ҳадия опа эди. Бу аёл бизнинг қўшнимиз Карим аканинг аёли эди. Икковларини ҳам Аллоҳ раҳматига олган бўлсин.
   Патнисда тахланган язиклар ҳар хил бўлар эди. Орасида қийшиқ ёки чети куйганлари ҳам бўлар эди. Шарофат опадан оладиган бўлсам, негадир, язикларнинг орасидан энг ёмонини танлаб олиб берар эди. Индолмасдим...
   Ҳадия опа эса, навбатда болалар кўп бўлишига қарамасдан, эринмай, язикларнинг орасидан энг яхшисини танлаб, жилмайиб берар эдилар. Ҳаммага ҳам шундай қилар эдилар.
   Бир куни онамга шуни айтдим.
---Ҳадияпа жа яхши хотин-а, ойи?
---Ҳа яхши аёл. Нега унақа деяпсан?
---Нарса олсам доим энг яхшисини танлаб оберадилар. Шарофатапа бўса энг ёмонини танлаб берадилар.
   Онам бир пас ўйлаб туриб шундай дедилар:
---Бир кунда патнисдаги ўша язикларнинг ҳаммаси сотиб бўлинадими?
---Ҳа, тўртинчи соатдан кейин борсам биттаям қолмаган бўлади.
--- Қара, Шарофатапа ҳар бир болага патнисдаги язикларнинг энг ёмонидан бошлаб сотиб тугатади. Ҳадия опа ҳар бир болага энг яхшисидан бериб тугатади. Ўша қийшиқ язик ҳам қоб кетмайди. Тўғрими? Иккови ҳам бор язикларнинг ҳаммасини сотишади. Лекин, биттаси ёмон хотин деб танилади. Ҳамма уни ёмон кўради. Иккинчиси эса, «яхши хотин» бўлиб танилади. Ҳамма уни яхши кўради. Энди ўзинг хулоса қил, болам....
   Онам раҳматлининг мана шу гаплари менга зўр дарс бўлган. Биров билан олди-берди қилаётганимда доим шу қоидани эслайман. Дўконимда иккита бир хил маҳсулотнинг энг яхшисини кўрсатишга ҳаракат қиламан. Иккинчиси ҳам қоб кетмайди. Бир одамга иккита нарсадан яхшироғини берган бўламан. Иккинчисига эса, қўлимдаги борини берган бўламан.
   Айниқса, пул олди-бердисида шундай қилсангиз, ҳаммага ёқади. Дейлик, 200минг сўм бировга беришингиз керак. Сизда ҳар хил миқдордаги қоғоз пуллар бор. 500сўмликдан то 50минг сўмликкача. Мижоз кўриб турибди. Сиз унга пулларингизнинг орасидан энг йиригини, уларниям орасидан ҳолати энг янги бўлганини беришга одат қилинг. Рўпарангиздаги инсонда бу ишингиз билан жуда яхши таассурот қолдирасиз. Эски пулларнинг ҳам жойи чиқади, албатта. Ишлатилмай қоб кетмайди.
Шу қоидага бир амал қилиб кўринг-а!
Шоолим Шомансур

144



Дадахонни қабрга қўйиш учун олиб кетишар экан Ойша опа йиғлаб тобутга осилди.
— Ўғлимни олиб кетманглар, — ўзини уриб йиғларкан, — ўғлимни олиб кетманглар, — қўллари тобутдан тойиб ерга йиқиларкан, юзини тупроққа босиб йиғлай бошлади.
— Ойижон, — Шоҳсанам келиб уни елкасидан тутиб ўрнидан турғизаркан, — туринг.
— Ўғлим, — Ойша опа ўрнидан тураркан Шоҳсанамга кўзи тушдию яна қутира бошлади, — қотил! Ўғлимни сен ўлдирдинг. Сен бўлмаганда ўғлим тирик бўларди. Сен, — Ойша опа унинг юзига ура бошлади, — сен манжалақи ўлдирдинг ўғлимни, — Ойша опа ҳовли ўртасида қиз шўрликни ҳам ҳақорат қилар, ҳам урарди. Шоҳсанам бўлса бунга эътибор бермай аёлни ичкарига олиб киришга ҳаракат қиларкан, кутилмаганда Ойша опа уни тепиб юборди. Йиқилай деган Шоҳсанамни бақувват қўллар тутиб қолди.
— Етар! — Шоҳсанамни ушлаб қолган Жафар баланд овозда Ойша опага гапириб ташлади, — ўғлингиз ўз бошини ўзи еди. Қаерда харом ейиш, харом яшаш бор экан, бундай ҳаётнинг охири мана шундай бўлади. Сизни ўғлингиз ҳам айнан шундай яшаб, ҳаёти шундай якунланди.
— Ёлғооон, — Ойша опа Жафарга ҳам чанг солмоқчи бўлди, лекин Жафар унинг қўлини ушлаб қолди.
— Ўғлингиз марҳума рафиқасининг синглиси билан бир уйда яшаган. Ўзига тўғри бўлган инсон бундай ҳаётни ўзига эп кўрмайди. Уларнинг орасида нима бўлганини бир Аллоҳ билади. Аммо, улар тўғри яшади деб ким айта олади? Ўша қиз бу уйга келганидан кейин келингизни ҳам уйдан ҳайдаб солдингиз.
— У ўғирлик қилди.
— Бўлмаган гап, — Жафар Шоҳсанамга ўзгача меҳр билан қараб қўйди, — Шоҳсанам ундай эмас. У меҳри дарё аёл. Биргина исбот айтайми? Ўғлингиз уни ҳайдаб солганига қарамай уйига қайтиши билан унинг фарзандларини яна бағрига олди. Улардан меҳрини қизғонмади. Хўш, бу пайтда ўша ўғлингиз, болаларнинг отаси қаерда эди? — Жафарнинг бу саволидан кейин Ойша опа бўшашганча кўзларини олиб қочди, — гапиринг. Нега жимсиз? Ўғлингиз қаерда эканлигини нега айта олмаяпсиз?
Айта олмаслигингиз табиий. Чунки бу пайтда ўғлингиз ўз қайнисинглиси билан уйда...., — Жафар уёғига гапирмасдан жим қолди. Бироз турдида, — сиз ҳам, бошқалар ҳам яхшилаб эшитиб қўйсин. Шоҳсанамни ёмон отлиқ қилмоқчи бўлган, унга бўҳтон қилиб, тухмат тошини отмоқчи бўлганлар қаршисида мени кўради. Шоҳсанамни ранжитишга урунган одамни аяб ўтирмайман. Болаларга келадиган бўлсам, Шоҳсанам уларни ўзим билан олиб қоламан деса мен ҳеч бир иккиланишсиз уларни ўз фарзандим деб қабул қиламан ва фамилиямни бераман. Ана ундан кейин, — Ойша опага тешиб юборгудек қараб, қўлини қўйиб юбораркан, — Худони зорини қиласизми, тепага чиқасизми болаларни тола сочини ҳам ололмайсиз. Икки фарзандимни ёнига яна иккиси қўшилса мен бундан фақат хурсанд бўламан, — дедию Шоҳсанам қўлидан ушлаб олиб чиқиб кетди. Қишлоқ аҳли жанозага келганини ҳам унутиб, ўзаро шивир-шивирга тушиб кетишди.

143


— Бўлди, — охири сабри чидамай қизни қўлидан тортиб бағрига босди, — ўзингни айблайверма. Ҳали ҳаммаси яхши бўлади. Мен ёнингдам. Фақат йиғлама. Бу аҳволингни даданг кўрса қай аҳволга тушади?
— Лекин мен....
— Ўйлама, — Алишер уни янада қаттиқроқ бағрига босаркан, — мен ёнингдаман. Қолганини ўйлама.
— Мени бу ердан олиб кетинг, — Олмагул елкалари силкиниб йиғларганча, — ҳаммасини унутишни истайман. Ўтмишдан, ундаги азобларни унутишни хохлайман.
— Кеттик, — Алишер уни бағридан бўшатиб қўлидан ушлаб олд ўриндиққа ўтқаздию, айланиб ўтиб ўзининг жойини эгалладию машинани ўт олдирди.

🌺🌺🌺


— Доктор нима деди? — Собир ака палатага кириб ҳолсизгина стулга чўкаркан, — бугун рухсат беришармикин?
— Доктор ҳали вақт бор деяптию, лекин ўғлингиз чиқаман деб қўймаяпти.
— Шунинг ҳам бошга ботган бало бўлди, — Собир ака хўрсиниб қўяркан, — мен уйни сотдим.
— Нима? — Ҳалима опанинг кўзлари катта-катта бўлиб кетди, — нега сотасиз? У уйни сотсангиз биз қаерда яшаймиз? Бошқа уйимиз бўлмаса.
— Очиқ мозорда яшаймиз, — Собир ака ўқрайганча, — бу нарсаларни олдинроқ ўйлашинг керак эди. Ўша бетайин ўғлинг хотинига зўравонлик қилганини билиб туриб жим турмасдан вақтида буларни олдини олганингда ҳозир бундай аҳволга тушмасдик.
— Лекин дадаси...
— Жим бўл, — Собир ака ўрнидан тураркан, — мен уйни сотдим ва пулини Дилшоднинг гарови учун тўладим. Эртага Дилшод қамоқдан чиқади. Биз эса бу қишлоқдан кетамиз. Усиз ҳам бу қишлоқда бош кўтаргулик еримиз қолмади. Умримиз энди ўша «хажи қиз» ўғлингни боқиш билан ўтади.

142


Алишер оғир қадамлар билан деворга беҳолгина суяниб турган Олмагулнинг ёнига келди.
— Уни ҳали ҳам севасанми? — ўзгача бир дард билан сўради.
— Севги? — Олмагул синиққина жилмайганча, — уни ўлишга ҳаққи йўқ эди. Ундан сўрайдиган ҳисобларим бор эди. У ҳам мен ҳис қилган оғриқларни ҳис қилишини ўз кўзим билан кўришим керак эди. Лекин улгурмадим. У ўлиб осон қутилди. У яшаши ва ҳар куни ўлгандан баттар бўлиши керак эди. Ҳар куни ўлимни орзу қилиб яшаши керак эди. Худди мендек, — Олмагул гапираркан уни ҳар бир гапида қалбидаги дард ва оғриқлар яққол билиниб турарди, — менга ҳис қилдирганларини ҳис қилмасдан ўлишга ҳаққи йўқ эди. Сиз севги дейсиз, мен ундан хатто нафратланмайман ҳам. Сабаби, севги ва нафратнинг ораси бир қадам. Мен ундан жирканаман. У бир махлуқ эди. Фақат ўзини, хохишларини, нафсини ўйлайдиган махлуқ. Ўзгаларнинг ҳислари, оғриқлари, бору йўғининг аҳамияти ҳам йўқ эди, — Олмагул жимиб қолганча ўтириб қолар экан пичирлади, — у ўлмаслиги керак эди. Бунга ҳаққи йўқ эди.
— Ўрнингдан тур, — Алишер уни елкасидан тутиб ўрнидан турғазаркан, — юр сув ичиб ол, бироз ўзинга келасан.
— Мен уйга кетишни хохлайман, — Олмагул уни тутиб турган йигитга беҳолгина суянди, — ойимни, синглим ва укаларимни кўришни хохлайман. Ўша болалагим ўтган уйимга қайтишни хохлайман. Ойимни тиззасига бош қўйиб ҳаммасидан арз қилишни, тўйиб-тўйиб йиғлашни хохлайман. Мен чарчадим, ҳаммасидан. Одамлардан, бутун дунёдан. Биласизми нима? — кўзларида ёш билан кулганча, — мендан хатто ўлим ҳам юз буриб кетган. Қани эди ўшанда ўлиб кетсам. Лекин ўлим ҳам мени олиб кетишни истамади. Демакки, мен..., — Олмагул гапиравериб чарчадими жимиб қолди. Алишер бир сўз демасдан уни машинасига ўтқазаркан, қизнинг аҳён-аҳёнда силкиниб қўяётган елкаларидан билдики у йиғлаяпти. Йиғлаганда ҳам унсиз, оғриқларини ичига ютиб йиғлаяпти. Алишер бўлса бундай пайтда чорасиз турибди. Ҳеч йўқ уни бағрига босиб овута олмаяпти. На ёнига ўтира олади, на ўз жойини эгаллаб машинани ўт олдира олади. Олмагул ёмон аҳволда, лекин Алишерни аҳволи ундан ҳам ёмон. Олмагул ўз чорасизлигини кўз ёши билан ўтқазиб юбора олиши ва кун келиб буни унутиб, қайта эсламаслиги мумкин. Лекин Алишер ўтқазиб юбора олмайди. Куни келиб унутиш нари турсин, бир лаҳза бўлса ҳам ўзини кечира олмайди.

141


— Мен бу ерга...
— Қотил, — шу пайт бутун ҳовлини бошига кийганча Ойша опа кириб келди, — қани ўша мегажин? Ўғлимни бошини еган шумқадам қаерда? — Жафар унинг жазавага тушиб бақираётганига ҳайрон бўлганча қараб қўяркан эндигина уй ичидан чиқиб келаётган Шоҳсанам ва боягина уни уйга таклиф қилган аёлни кўриб ҳайрати яна ошгандек бўлди, — қотил, — Ойша Шоҳсанамни кўриши билан у томонга илдамлади, — келишинг билан ўғлимни бошини единг. Уни сен ўлдирдинг.
— Ўзингизни босинг, — Жамила қизига чанг солай деган қудасини силталаб ташларкан уни уриб юбормаслик учун ўзини зўрға босиб турарди, — эсингизни еб қўйдингизми? Ўғлингизни қанақасига мени қизим ўлдиради? Ўғлингизни аҳмоқлиги ўз бошини еди. Аҳмоқ бўлмаганда марҳум хотинини синглисини уйида олиб ўтирармиди? Худо билади орасида нималар бўлганини. Чунки ўша Зулхумор кўзи ўйноқи эди.
— Ўғлимни у ўлдирди, — Ойша опа жон ҳолатда яна Шоҳсанам томонга юрди.
— Мени қизим ҳеч нима қилмади. Нима қилса ўғлингиз ўзига ўзи қилди. Чунки ўғлингиз...
— Санам ойи, — ҳовлидаги шовқиндан қўрққани учунми йиғламсираганча чиқиб келган Бахтиёр югуриб келиб Шоҳсанамни қучоқлаб олди.
— Йиғлама асалим, — Шоҳсанам ҳам уни маҳкам бағрига босиб овутаркан, ўз бувисига нисбатан қўрқув билан қараб турган Бахтиёрнинг юзини ўзига қаратиб олганча, — мен ҳақимда нима деб ўйлайсиз буни менга қизиғи йўқ. Фақат бу ерда бутун уйни бошингизга кийиб фарзандларимни қўрқитманг. Минг қилса ҳам бувисисиз. Ҳозирги қилаётганиз учун эртага улар сиздан қўрқиб ёкида сизни ёмон кўриб катта бўлишларини хохламайман. Ҳозир уйингизга боринг, ҳа демай мен ҳам бораман. Ўғлингизни аёли сифатида сўнгги йўлга кузатаман. Бу менинг рафиқалик вазифам, — Шоҳсанам шундай деганча Жафарга эътибор ҳам бермасдан уйга кириб кетди.

140


— Мана шу қишлоқ, — ҳайдовчи машинани секинлатар экан Жафар машина ойнасини сал тушириб атрофни кузата бошлади.
— Аниқ шу ерми? — унинг кўз олдига ўта қатъиятли ва баъзан бетгачопар бўлган Шоҳсанам келди. Унинг ҳаёлида қишлоқ қизлари тортинчоқ, камгапдек. Шоҳсанам бўлса бунинг акси. Шунинг учунми унинг бу қишлоқдан эканлигига ишонгиси келмади.
— Ҳа шу. Мана бу эса унинг уйи, — машина сал берида тўхтатаркан, — ўзингиз кириб чиқасизми? Ёки мен...
— Ўзим, — Жафар машинадан тушиб бироз ўйланиб қолди, — ҳозир кириб борсам нотўғри тушунишмасмикин? Тағин мени деб унга зиён етказиб қўйишса.... Йўқ, — ўзини гапини ўзи кескин инкор қиларкан, — мен бунга йўл қўймайман. Керак бўлса уйидан олиб чиқиб кетаман, — ўзига юқори ишонч билан уй томонга қараб юрди. Дарвоза ёнига келиб очиқ бўлганига қарамасдан одоб юзасидан уни тақиллатди.
— Ҳозир, — ичкаридан аёл кишининг овози эшитилди.
— Ассалому алайкум, — Жафар уй эгаси кўриниш бергач салом бераркан, — бу Шоҳсанамнинг уйими?
— Ваалейкум ассалом, ҳа лекин ўзингиз кимсиз? — Жамила опа дарвоза олдидаги нотаниш, лекин келишган бу эркакка бироз хижолат ва ҳайрат билан қараганча сўради.
— Мен шаҳардан келдим. Унинг раҳбариман. Аслида бу уйга мен..., — Жафар нима дейишни билмай пайдар-пай гапирди.
— Ичкарига киринг, — Жамила опа остонада турган меҳмонни одоб юзасидан ичкарига таклиф қиларкан, — ҳозир дадаси чиқадилар. Ўзлари сиз билан..., — Жамила опа шундай деганча уй ичига кириб кетди. Сал ўтмай Мадиёр ака кўриниш берди.
— Ассалому алайкум, — Жафар салом берганча Мадиёр аканинг ёнига келди, — менга айнан сиз керак эдингиз.
— Кимлигингизни, нега келганингизни билсам бўладими? — Мадиёр ака унга бошдан оёқ разм соларкан, негадир Жафар унга шаҳарлик бир олифтадек туюлди.

“Уйда БУХГАЛТEРЛИК қиладиган аёл, хонадондан баракани учиради ..“

Аиша разияллоҳу анҳумо айтадилар :

Бир куни Расулуллоҳ алайҳиссалам билан уйда ўтирганимда , бир тиламчи келиб нарса сўради .
Шунда унга бир нарсани олишни буюрдим .
Сўнгра уни чақириб , нимани олганига бир қарадим !
Шу пайт Расулуллоҳ алайҳиссалам менга  :
“Сен уйингга нима кирса ҳам, нималар чиқса ҳам, албатта ҳаммасини билиб туришни истайсанми ?“  дедилар
Мен : “Ҳа “ дедим !

Расулуллоҳ алайҳиссалам дедилар  :
“ Шошма эй Аиша !  Сен ҳисоб -китоб қилавермагин ! Аллоҳ ҳам сенга ҳисоб (билан берадиган қилиб) қўяди ..!“
(Имом Насаий ривояти)

Демак , уйдаги кирим-чиқимларни ҳисоб қилиш , қадимдан аёлларда бўлган,шунинг учун Аиша онамиз “Ҳа“ дедилар .
Лекин бу хислат ҳаддан ошиб, аёл уйни “БУХГАЛТEРИ"ГА айланиб олишидан қайтариб “ Ҳамма кирим чиқимлар сенинг билиминг остида бўлишини истайсанми“ дедилар .
Агар вазият шу даражага борса , бу аёл уйдан бараканинг учишига сабаб бўлишидан огоҳлантирдилар .
Чунки ҳисоблайверадиганга Аллоҳ ҳам ҳисоблаб қўяди ...

НОШУКРЛИКНИНГ ОҚИБАТИ
Гинеколог ноласи: "Энди аборт қилмайман" Миллионлаб қалбларни ларзага солган воқеа. Ўқинг фақат йиғламанг...
             
             (Бўлган воқеа)

Бу бўлиб ўтган воқеани гинеколог аёлнинг ўз оғзидан гапириб бергани ва айни ҳаётда содир бўлгани ҳақида айтиб ўтмоқчимиз. Ана шу гинеколог аёл сўзини шундай бошлади: “Касбим гинеколог бўлгани учун аёлларга доялик қилишимдан ташқари, аборт билан ҳам шуғулланардим.
Кунларнинг бирида шифоҳонада навбатчи эдим. Хонамга ўрта ёшдаги эр ва хотин кириб келишди, кўринишидан анча ўзига тўқ оила эканлиги кўриниб турарди. Улар бир муҳим илтимос билан келишганини айтишди. Мен қандай илтимос экан десам, хотини аборт қилдиришим керак, деди. Аёлнинг кўринишидан ҳомиласи таҳминан 4-5 ойликка етиб қолганди. Мен аввалига рози бўлмадим. УЗИ аппаратида текширсам, айнан мен айтгандек ҳомила 5 ойлик эди. Мен уларга ҳомила анча катта бўлиб қолибти, ҳомилани 3 ойликдан ўтганидан кейин тушириб бўлмайди, дея уларни бу фикрларидан қайтаришга ҳаракат қилдим. Аммо эр ва хотин мени гапларимни тушунишни ҳам ҳоҳлашмасди. Уларнинг 4 қизи бўлиб, аёл ҳомиладор бўлганидан буён кўплаб текширув аппаратларига тушган экан. Ҳаммасида бир хил гап, “Ҳомиланг қиз бола!”. Ўзи аслида ҳомила 3 ойлик пайтида унинг жинсини аниқ билса бўлади. Булар эса текширувма-текширув юраверганидан ҳомиласи 5 ойлик бўлиб қолганини билмаган ҳам. Эри бўлса, яна қиз кўриб, 5 та қизи бор деган “иснод”ни қандай қилиб кўтариб юраман, деб менга жуда катта миқдорда пул ваъда қилди. Мен бироз ўйланиб қолдимда, уларга гапирганим фойда бермаганини англаб етдим. Нафсимни жиловлай олмай, аборт қилишга розилик билдирдим.

Ҳамма тайёргарликларни кўриб, аёлни аборт қила бошладим. Ҳомила анча катта бўлиб қолгани сабаб, болани бўлиб-бўлиб олишга харакат қилдим. Аборт жуда оғир кечарди. Мен қанчалик қийналсам, аёл менданда қаттиқроқ қийналарди.

Шу пайт кутилмаган холат юз берди. Боланинг белидан пастки қисми бутун холатда тушди. Не кўз билан кўрайки, ҳомила ўғил бола эди. Қўлларим қалтираб, ичимни муздек совуқ қоплагандек ўрнимда қотиб қолдим. Озгина муддатдан кейин ҳомилани аёлга кўрсатдим. Аёл овозини борича дод-вой соларди. Буни эшитган эр эса ўзини қўярга жой топа олмасди

Бу воқеадан кейин анча муддатгача шифохонага бора олмадим, қўлим ишга бормасди.

Ҳар қанча замонавий техника бўлмасин, ҳомилани ўғил ёки қиз эканлигини аниқ айтиб бера олмас экан ва бу нарса фақатгина Аллоҳ таологагина хос эканлигини англаб етдим. Қайтиб аборт қилмасликка ўзимга ўзим ваъда бердим”

Яқинларга Ҳам Улашинг

Дарвеш ва ҳақ йўл

Мен айтдим: – Эй дарвеш, тажаллиӣ қачон бошланади?
У айтди: – Таҳаллий тугаган жойда.
Мен айтдим: – Таҳаллий қачон тугайди, эй дарвеш?
У айтди: – Тахаллий тамомига етганда.
Мен айтдим: – Қандай тахаллий, эй дарвеш?
У айтди: – Нафслар ўз хоҳишларидан воз кечганларида.
Мен айтдим: – Нафсоний хоҳишларнинг энг хавфлиси қайси, эй дарвеш?
У айтди: – Инсонларни ғийбат қилиш, ҳаромга қараш, кибр ва риёга ҳамроҳ бўлган ғурур.
Мен айтдим: – Риё нима, эй дарвеш?
У айтди: – Инсонлар учун безаниш – бу ихлосдан воз кечган қалбдир.
Мен айтдим: – Қалб бурилиш қилиши мумкинми, эй дарвеш?
У айтди: – Ҳа, агар у инсонлар билан машғул бўлса, Раббисини унутса.
Мен айтдим: – Ихлос нима, эй дарвеш?
У айтди: – Бутун борлиғингни Аллоҳга бағишлаш, нафсингнинг манфаатларига қарамаслигинг.
Мен айтдим: – Нафснинг манфаатлари нима, эй дарвеш?
У айтди: – Таниқли бўлишга, бошлиқ бўлишга, энг олдинда бўлишга ва ҳукмронликка интилиш.
Мен айтдим: – Нажот арқони нима, эй дарвеш?
У айтди: – Ақлингни хоҳишларинг устидан ҳукмрон қилишинг ва қалбингни нафсинг устидан ҳукмрон қилишинг.
Мен айтдим: – Ақл неъмат, қалб ҳикмат эмасми, эй дарвеш?
У айтди: – Ҳа, лекин ўртада парда бўлмаслиги шарт. Ақл моликлик учун, қалб эса Аллоҳнинг каломини тушуниш учун. Руҳ билан низо қилиш учун эмас.
Мен айтдим: – Руҳ нима, эй дарвеш?
У айтди: – Аллоҳнинг бизга жойлаган қадимий сири.
Мен айтдим: – Қандай қилиб, эй дарвеш?
У айтди: – Руҳлар азалда Унинг хитобига мушарраф бўлган. Улар ақл ва қалб кўрмаган нарсаларга шоҳид бўлган.
Мен айтдим: – Хитоб нима, эй дарвеш?
У айтди: – Аллоҳнинг сўзи:
(Ва сизларнинг Роббингиз Одам болаларидан уларнинг авлодларини олганида ва уларни ўзларига шаҳодат қилдирганида: «Мен сизнинг Роббингиз эмасманми?» – деди. Улар айтдилар: «Ҳа, биз шаҳодат берамиз».)
Мен айтдим: – Ундай бўлса нима учун руҳ қалб ва ақлни нур билан суғормайди, эй дарвеш?
У айтди: – Агар руҳнинг суғориши бўлмаганида, бирорта ҳам мўмин банда топилмасди. Лекин унинг суғориши ақл ва қалбнинг поклигига боғлиқ.
Мен айтдим: – Қалб қандай покланади, эй дарвеш?
У айтди: – Аллоҳ билан унс бўлиш нурдир, махлуқлар билан унс бўлиш эса, – ташвишдир.
Мен айтдим: – Маҳаббат нима, эй дарвеш?
У айтди: – Сени яратган, тикқомат қилган ва адолат қилган Зотни севиш.
Мен айтдим: – Бунинг йўли қандай, эй дарвеш?
У айтди: – Пайғамбари ва расулига муҳаббат ва унга эргашиш.
Мен айтдим: – Бунга борадиган йўлни осонлаштирувчи нарса нима, эй дарвеш?
У айтди: – Нафснинг рози бўлиши.
Мен айтдим: – Нафс қачон рози бўлади, эй дарвеш?
У айтди: – Касалликлардан халос бўлганда.
Мен айтдим: – Касалликлар қачон йўқолади, эй дарвеш?
У айтди: – Нур чиққанда ва ёлғон йўқолганда.
Мен айтдим: – Нур қачон пайдо бўлади, эй дарвеш?
У айтди: – Нигоҳ тўғри бўлганда.
Мен айтдим: – Нигоҳ қачон тўғри бўлади, эй дарвеш?
У айтди: – Тафаккур бошланганда.
Мен айтдим: – Тафаккур қачон бошланади, эй дарвеш?
У айтди: – Гуноҳ тугаганда.
Мен айтдим: – Гуноҳ қачон тугайди, эй дарвеш?
У айтди: – Кўз ёш тўкканда.
Мен айтдим: – Кўз қачон ёш тўкади, эй дарвеш?
У айтди: – Руҳ кўрабошлаганда.
Мен айтдим: – Руҳ қачон кўрабошлайди, эй дарвеш?
У айтди: – Нафс кўрабошлаганда.
Мен айтдим: – Нафс қачон кўрабошлайди, эй дарвеш?
У айтди: – Қалб кўрабошлаганда.
Мен айтдим: – Қалб қачон кўрабошлайди, эй дарвеш?
У айтди: – У фақат Унгагина қараганда.
Мен айтдим: – Унга қараш нима, эй дарвеш?
У айтди: – Ҳар нарса фоний, фақат Унинг ўзи боқий қолади, деб ишонч ҳосил қилганда.
Мен айтдим: – Қалбнинг илк кўриши қачон, эй дарвеш?
У айтди: – Инсон туғилганда.
Мен айтдим: – Охирги кўриши қачон, эй дарвеш?
У айтди: – Инсон йўқ бўлганида.
Мен айтдим: – Қачон йўқ бўлади, эй дарвеш?
У айтди: – Банда тасаввуфга етганида.
Мен айтдим: – Тасаввуф нима, эй дарвеш?
У айтди: – Сени Парвардигорингдан чалғитувчи ҳар нарсадан воз кечишдир.

139



— Келинг, — доктор Дилафрузга жой кўрсатаркан, — булар эрингизни буюмлари шекилли, — олдидаги қутини Дилафрузнинг олдига суриб қўяркан, — кўздан кечириб, қабул қилинг олинг.
— Хўп, — Дилафруз қўллари қалтираганча қутини очаркан, кўзи биринчи бўлиб эрининг ҳайдовчилик гувоҳномасига тушди:
«Қодиров Сарвар Асрорович»
— Сарвар ака, — Дилафруз ҳайдовчилик гувоҳномасини олиб йиғлаганча бағрига босди.
— Синглим, — доктор томоқ қириб қўйганча, — биламан ҳозир сизга ҳам осон эмас, лекин сизга борини айтишим керак. Эрингиз автоҳалокатда жиддий жароҳатланган. Машина катта тезликда бетон тўсиққа бориб урилгани учун олд томони эзилган ва бу ҳайдовчини яъни эрингизни ҳам қисиб қўйган. Айниқса оёқларини. Эрингиз ногирон бўлиб қолиши мумкин. Биз қўлимиздан келганини қилдик. Буёғи Аллоҳдан.
— Сарвар акам энди юра олмайдими? — Дилафруз шу саволни бердию тилини тишлади. Ахир ҳаммасига ўзи айбдор эмасми? Ўша Аҳмад ҳақида айтмасидан олдин ҳаммаси яхши эди. Сарвар билан муносабатлари ҳам яхшилангандек эдику. Негаям айтди ўзи. Ҳаммаси уни деб бўлди. Виждон, виждон деб нима қилиб қўйди? Энди эри бир умр ногирон бўлиб қолади. Юра олмайди. Бундан буёғи ҳаётлари қандай кечади? Сарвар ўзига келгач бу хабарни қандай қабул қиларкин? Ундан ҳам муҳими уни кечира олармикин? Қабул қила олармикин? Тўғри Аҳмаднинг қўйнига кирмади. Лекин у билан бир неча марта оғиз-бурун ўпишди. Эркаланди. Қилар ишни қилиб қўйиб, яна Сарварга айтгани нимаси? Ҳақиқий аҳмоқ. Мана шу аҳмоқлиги эрини бошини еди. Эри энди умрбод ногирон бўлиб қолди.
Дилафруз ич-ичидан ўзини ёмон кўриб, ҳаммаси учун ўзини айбдор ҳис қиларди. Тинмай ўзини айблайвергани учунми докторнинг охирги гапларини эшитмади ҳам. Ҳозир ягона билгани, эри энди бир умр ногирон. Бунга эса у айбдор.

138


— Айтиб бекор қилдим, — бир неча соатдан бери Сарварга қайта-қайта қўнғироқ қилиб ҳам боғлана олмаган Дилафруз ўзини еб битира ёзди.
Соат миллари тунгги 03:47 ни кўрсатганида унинг телефони жиринглади. Бегона рақам.
— Ким бўлди экан шу пайтда? — минг иккиланиш билан жавоб берди.
— Ассалому алайкум биз сизни марказий шифохонадан безовта қиляпмиз боядан буён битта рақамга қўнғироқ қиляпсиз, лекин телефон экрани қотиб қолгани сабаби жавоб беришни иложи бўлмади. Иложи бўлса шифохонага келиб кетишингизни сўрардик. Чунки ўша рақам эгаси бироз олдин автоҳалокатга учраб, шифохонага олиб келинди. Ҳозир операцияда.
— Нима? — Дилафруз эшитганларини таҳлил қиларкан, қўнғироқ қилган одамнинг охирги гапларини узуқ-юлуқ эшитди.
— Келасизми? — шунча гапни тушунгани шу бўлди.
— Ҳа ҳозир бораман, — Дилафруз шошиб уйдан чиқиб кетди. Яхшиям қизлари бир неча кундан бери қайнонасиникида. Ҳозир шу ҳам қўл келганди.
Шифохонага кириб келганида Сарвар операцияда эди.
— Эрим қаерда? — кириб келиши билан йўлида учраган ҳамшираю докторлардан сўрай бошлади. Баъзилари жавоб берса, баъзилари умуман индамасдан ўтиб кетишарди. Ниҳоят биттаси сал инсофи бор эканми, уни операция хонаси эшиги олдига олиб келаркан,
— Мана шу ерда операциянинг тугашини кутасиз. Анави ерда стуллар ҳам бор, — сал нарида турган стулларга ишора қилдию, ўз иши билан кетди.
Орадан бир соатдан кўп вақт ўтдими йўқми аниғини билмайди ҳам. Ниҳоят операция хонаси эшиги очилиб доктор кўриниш берди.
— Эрим яхшими? — Дилафруз уни кўриши билан ёнига югуриб келганча сўрай бошлади, — уни кўрсам бўладими?
— Мен билан юринг, — доктор унга бир қараб қўйганча ёнидан ўтиб кетди.