#social
Haqiqat faqat ziyolilar cho’ntagida emas.-
yoxud insonning paradoksal tabiati Bugun biz tortishadigan aksariyat mavzular fanda javobini topib bo'lgan. Xalqaro savdo, yer shakli, global isish, xususiy mulk samaradorligi - bular allaqachon fan bir to'xtamga kelgan masalalardir, biroq biz hamon bu mavzularda bahslashamiz.
Bir qator olimlar (
Kahan, peters...) insonlardagi bilimlar ularning ishonchlariga zid kelib qolsa, ular qanday harakat qilishini
o'rganishgan. Ular qatnashchilarga shunday savol berishgan. Tasavvur qiling, terisi zararlangan insonlar
2 guruhga ajralgan. Bir guruhga davolanish uchun krem berilgan, boshqa guruh hech qanday vositalardan foydalanmagan. Natijalar quyidagicha edi:
Krem
olganlar -
220 ta ijobiy, 70 ta salbiy (3/1)Krem
olmaganlar -
100 ta ijobiy, 20 ta salbiy (5/1)Savol shunday:
Kremdan foydalanish joizmi?Absolut raqamlarda krem olganlar ko'proq tuzalgandek, biroq to'g'ri hisob-kitob qilinsa, krem olgan har 4 kishidan birining ahvoli yomonlashadi, krem qabul qilmasa har 5 dan 1 holatda. Demak krem olmaslik maqbulroq. Sodda matematika. Shubhasizki, yuqoridagi holatda,
matematik bilimi yuqori bo'lgan kishilar to'g'ri javob topish ehtimoli yuqoriroq bo'ladi.
Keyin, tadqiqotchilar biroz o'zgaritirish kiritishdi (Aytgancha, tajriba
AQSh da o'tkazilgan). Ular xuddi shu misolni, nisbatni saqlagan holda, faqatgina kremni qurolga, guruhdagi bemorlarni shahardagi jinoyatlarga almashtirishgan. Bilasiz, qurol saqlash AQShda siyosiy kun tartibidagi masala. Qizig'i shundaki, krem bilan bo'lgani kabi bu yerda ham shunchaki sodda matematik amallarni bajarish yetarli bo'lsa-da, odamlar o'z ishonchlariga ko'ra yo'l tutgan. Ya'ni odamlar matematik bilimidan ko'ra, avvalgi ishonchiga (demokrat yoki respublikachi) asoslanib qaror qilgan.
Eng yomoni ilmiy darajasi/matematik qobiliyati oshishi bilan bu holat battar
yomonlashib borgan. Eng yuqori intellektli insonlarda bias (tarafkashlik) yuqoriroq bo'lib, ular o'z qobig'iga, dastlabki ishonchlariga shunchalik qattiq yopishib
olishgan va bu o'rtacha IQ li odamdan ham yomonroq natija qilishiga olib kelgan, o'rta bilimli, o'rganuvchi, qiziquvchi insonlar esa yaxshiroq ball to'plagan.
Tadqiqot ahamiyati shundaki, insonlar o'z e'tiqodlariga mos haqiqatlarni qabul qilib, qolganini rad etadi. Bu natijada savdoda va muzokaralarda foydalanish mumkin. Ammo tadqiqot beradigan yana bir muhim urg'u - mamlakat taqdirini
texnokratlarga yoki bir hovuch
ziyoliga topshirib qo'yish doim ham muammolarni hal qilmaydi, balki kuchaytirishi ham mumkin.
@Fan_choyxonasi
