1. Савол: Биз эрим билан 2020 йилда қонуний никоҳдан ўтдик. Турмушимиз давомида қонуний ҳужжатсиз 4 сотих ерга уй қурдик. Ҳозир ажрашганмиз. Уйдан улуш талаб қила оламанми?
Жавоб: Фуқаролик кодексининг 210, 212-моддаларига асосан, ер участкалари ва уларда қурилган уйлар фақат қонунан давлат рўйхатидан ўтказилганда мулк ҳуқуқи тан олинади. Агар уй ва ер давлат органларида расмийлаштирилмаган бўлса, бу ўзбошимчалик билан қурилган мулк ҳисобланади ва ундан улуш талаб қилиш қийин бўлади. Бундай ҳолатларда суд жараёнида уй қурилишига қўшган ҳиссангиз (молиявий ёки меҳнатий) исботланган тақдирда маълум компенсация талаб қилиш мумкин.
2. Савол: Эрим билан ўзаро келишдик, у фарзандидан воз кечмоқчи, фарзандим ҳали вояга етмаган, фарзандимнинг туғилганлик ҳақидаги гувоҳномасини фамилия ва ота исмини ўзгартириб уни розилигисиз чет элга олиб чиқиш ниятидаман, шуни тартиби қандай?
Жавоб: Ўзбекистон қонунчилигида ота-онанинг ўз фарзандидан воз кечишига йўл қўйилмайди. Ота-оналар фарзандларига нисбатан қонуний мажбуриятларга эга бўлиб, улардан воз кечиш ҳуқуқи мавжуд эмас. Шунингдек, ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш фақат суд тартибида амалга оширилиб, бу ота-онани болага таъминот бериш мажбуриятидан озод этмайди. Агар ота-она фарзандини бошқа оилага тарбияга беришни истаса, бу жараён фарзандликка олиш тартибида амалга оширилади. Бунинг учун тегишли давлат органларига мурожаат қилиш ва белгиланган тартибда ҳужжатларни расмийлаштириш талаб этилади. Шунингдек, Ислом таълимотига кўра ҳам, ота-онанинг фарзандларидан воз кечиши мумкин эмас. Ота-оналар фарзандларига нисбатан масъулиятларини адо этишлари лозим.Шу сабабли, ота-онанинг фарзандидан воз кечиши қонун ва диний таълимотларга зид ҳисобланади.
3. Савол: Электрон онлайн аукционда лесетти сотиб олган эдим. Бир йил ўтиб, эски эгаси ижрочи қарорини бекор қилишни сўраб судга мурожаат қилди. Машинани қайтариб олиши мумкинми?
Жавоб: МСИЮтК 186 моддасига кўра, давлат ижрочисининг қарорини ҳақиқий эмас деб топишга 10 кунлик даъво муддати қўлланади, агар мазкур муддат ўтган бўлса, қарорни бекор қилиш имконияти чекланади.Бундан ташқари қонунчиликда суд қарорларини ижро этиш учун белгиланган тартибда сотилган мол мулк орқага қайтарилиши мумкин эмас. Агар сотув жараёнида жиддий қонунбузарлик бўлмаган бўлса, мол-мулкни қайтариб олиш мумкин эмас.
5. Савол: Маст ҳолда машина ҳайдаганим учун ҳайдовчилик ҳуқуқидан 2 йилга маҳрум қилинганман. Ҳуқуқни олдинроқ тиклаш мумкинми?
Жавоб: Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 343-моддасига асосан, жазо муддатининг ярми яьни, 1 йил ўтгач, ҳуқуқни тиклаш бўйича судга мурожаат қилиш мумкин. Бунда судга қайта ҳуқуқбузарлик содир этмаганингиз, мурожаатда иш жойингиздан ижобий тавсиянома тақдим қилиш ёрдам беради.
6. Савол: Тошкент шаҳар маҳаллаларида ҳовлида яшайман, ўз ҳовлимни бузиб бошқатдан қурмоқчиман, бунга ҳам тегишли давлат органларидан рухсат олишим керакми, ҳовли шахсий ўзимники бўлса?
Жавоб: Шаҳарсозлик кодексига кўра, ҳар қандай янги қурилиш ёки реконструкция давлат органларидан олдиндан олинган рухсатномага мувофиқ амалга оширилиши шарт. Қурилишни рухсатсиз бошлаш маъмурий ва бошқа жавобгарликларга олиб келиши мумкин.
7. Савол: Қурилиш техникаси туфайли машинамга зарар етди. Қурувчилар зарарни қоплашни рад этяпти. Нима қилиш керак?
Жавоб: ИИБга ариза билан мурожаат қилиб, ҳолатни қайд этишингиз керак. Кейин автотранспорт воситасининг шикастланган қисмига экспертиза ўтказилади. Экспертиза хулосасига асосан зарар миқдори аниқланади ва қурилиш ташкилотидан зарарни ундиришингиз мумкин, бу ҳолатда ҳам қурувчи зарарларни қоплашдан бош тортса унга нисбатан моддий ва маьнавий зарарларни ундириш юзасидан судга даъво киритишингиз мумкин.
8. Савол: Фарзандим эмас, лекин 3 йил олдин оталикни тан олганман. Энди алимент ундирилмоқда. Нима қилишим керак?
Жавоб: Оила кодексининг 63-моддасига асосан, туғилиш ёзувини ҳақиқий эмас деб ҳисобласангиз, судга мурожаат қилинг. Аммо, оталикка эьтироз билдириш учун хабардор бўлган вақтдан бошлаб 1 йил ичида мурожаат қилишингиз керак эди. Муддат ўтган бўлса, суд бу ишни кўриб чиқмаслиги мумкин.
Жавоб: Фуқаролик кодексининг 210, 212-моддаларига асосан, ер участкалари ва уларда қурилган уйлар фақат қонунан давлат рўйхатидан ўтказилганда мулк ҳуқуқи тан олинади. Агар уй ва ер давлат органларида расмийлаштирилмаган бўлса, бу ўзбошимчалик билан қурилган мулк ҳисобланади ва ундан улуш талаб қилиш қийин бўлади. Бундай ҳолатларда суд жараёнида уй қурилишига қўшган ҳиссангиз (молиявий ёки меҳнатий) исботланган тақдирда маълум компенсация талаб қилиш мумкин.
2. Савол: Эрим билан ўзаро келишдик, у фарзандидан воз кечмоқчи, фарзандим ҳали вояга етмаган, фарзандимнинг туғилганлик ҳақидаги гувоҳномасини фамилия ва ота исмини ўзгартириб уни розилигисиз чет элга олиб чиқиш ниятидаман, шуни тартиби қандай?
Жавоб: Ўзбекистон қонунчилигида ота-онанинг ўз фарзандидан воз кечишига йўл қўйилмайди. Ота-оналар фарзандларига нисбатан қонуний мажбуриятларга эга бўлиб, улардан воз кечиш ҳуқуқи мавжуд эмас. Шунингдек, ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиш фақат суд тартибида амалга оширилиб, бу ота-онани болага таъминот бериш мажбуриятидан озод этмайди. Агар ота-она фарзандини бошқа оилага тарбияга беришни истаса, бу жараён фарзандликка олиш тартибида амалга оширилади. Бунинг учун тегишли давлат органларига мурожаат қилиш ва белгиланган тартибда ҳужжатларни расмийлаштириш талаб этилади. Шунингдек, Ислом таълимотига кўра ҳам, ота-онанинг фарзандларидан воз кечиши мумкин эмас. Ота-оналар фарзандларига нисбатан масъулиятларини адо этишлари лозим.Шу сабабли, ота-онанинг фарзандидан воз кечиши қонун ва диний таълимотларга зид ҳисобланади.
3. Савол: Электрон онлайн аукционда лесетти сотиб олган эдим. Бир йил ўтиб, эски эгаси ижрочи қарорини бекор қилишни сўраб судга мурожаат қилди. Машинани қайтариб олиши мумкинми?
Жавоб: МСИЮтК 186 моддасига кўра, давлат ижрочисининг қарорини ҳақиқий эмас деб топишга 10 кунлик даъво муддати қўлланади, агар мазкур муддат ўтган бўлса, қарорни бекор қилиш имконияти чекланади.Бундан ташқари қонунчиликда суд қарорларини ижро этиш учун белгиланган тартибда сотилган мол мулк орқага қайтарилиши мумкин эмас. Агар сотув жараёнида жиддий қонунбузарлик бўлмаган бўлса, мол-мулкни қайтариб олиш мумкин эмас.
5. Савол: Маст ҳолда машина ҳайдаганим учун ҳайдовчилик ҳуқуқидан 2 йилга маҳрум қилинганман. Ҳуқуқни олдинроқ тиклаш мумкинми?
Жавоб: Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 343-моддасига асосан, жазо муддатининг ярми яьни, 1 йил ўтгач, ҳуқуқни тиклаш бўйича судга мурожаат қилиш мумкин. Бунда судга қайта ҳуқуқбузарлик содир этмаганингиз, мурожаатда иш жойингиздан ижобий тавсиянома тақдим қилиш ёрдам беради.
6. Савол: Тошкент шаҳар маҳаллаларида ҳовлида яшайман, ўз ҳовлимни бузиб бошқатдан қурмоқчиман, бунга ҳам тегишли давлат органларидан рухсат олишим керакми, ҳовли шахсий ўзимники бўлса?
Жавоб: Шаҳарсозлик кодексига кўра, ҳар қандай янги қурилиш ёки реконструкция давлат органларидан олдиндан олинган рухсатномага мувофиқ амалга оширилиши шарт. Қурилишни рухсатсиз бошлаш маъмурий ва бошқа жавобгарликларга олиб келиши мумкин.
7. Савол: Қурилиш техникаси туфайли машинамга зарар етди. Қурувчилар зарарни қоплашни рад этяпти. Нима қилиш керак?
Жавоб: ИИБга ариза билан мурожаат қилиб, ҳолатни қайд этишингиз керак. Кейин автотранспорт воситасининг шикастланган қисмига экспертиза ўтказилади. Экспертиза хулосасига асосан зарар миқдори аниқланади ва қурилиш ташкилотидан зарарни ундиришингиз мумкин, бу ҳолатда ҳам қурувчи зарарларни қоплашдан бош тортса унга нисбатан моддий ва маьнавий зарарларни ундириш юзасидан судга даъво киритишингиз мумкин.
8. Савол: Фарзандим эмас, лекин 3 йил олдин оталикни тан олганман. Энди алимент ундирилмоқда. Нима қилишим керак?
Жавоб: Оила кодексининг 63-моддасига асосан, туғилиш ёзувини ҳақиқий эмас деб ҳисобласангиз, судга мурожаат қилинг. Аммо, оталикка эьтироз билдириш учун хабардор бўлган вақтдан бошлаб 1 йил ичида мурожаат қилишингиз керак эди. Муддат ўтган бўлса, суд бу ишни кўриб чиқмаслиги мумкин.