Rossiyaning imtiyozli manfaatlar doirasini tan olish kerakmi?
Rossiyaning qo‘shni davlatlardan iborat bufer zonasini yaratish huquqiga ega ekanligi haqidagi g‘oya Sovuq urush davriga borib taqaladi va bu davlatlarning suveren manfaatlarini inkor etadi. Biroq, bu “rivoyat” Kreml va ayrim G‘arb tahlilchilari orasida hamon qo‘llab-quvvatlanmoqda. Ular Rossiyaning “ta’sir doirasini” tan olish xalqaro munosabatlar va geosiyosiy vaziyat barqarorligi uchun zarur, deb ta’kidlaydilar.
Ammo, bu yondashuv noto‘g‘ri va biz buni quyidagilar orqali asoslashga harakat qilamiz:
Birinchidan, suveneritet tamoyilining buzilishi. Rossiyaning mintaqadagi eksklyuziv ta’sirini tan olish postsovet davlatlarini mustaqil tashqi siyosat yuritish huquqidan mahrum qiladi. Bu yondashuv Ukraina, Gruziya yoki Markaziy Osiyo davlatlarining o‘z kelajagini mustaqil belgilash huquqini inkor etadi.
Ikkinchidan, yangi reallikni tushunmaslik. Sovuq urush davridan farqli o‘laroq, bugungi dunyo ko‘p qutblidir va ta’sir doiralariga bo‘lish konsepsiyasi eskirgan. Rossiyaning Markaziy Osiyoda Xitoy ta’sirining oshishiga ko‘nikishi ham shuni ko‘rsatadiki, Moskva o‘zi ham mintaqada eksklyuziv nazoratni saqlab qola olmayapti.
Uchinchidan, qo’shni davlatlar xavfsizligi uchun tahdid. Rossiyaning “himoya perimetri”ga da’vosi Qrim anneksiyasi va Ukrainadagi keng ko’lamli urushga olib keldi. Aynan shu sabab mazkur yondashuv barqarorlikni mustahkamlash o‘rniga, aksincha, mojarolarni qo‘zg‘atdi va qo‘shni davlatlarning mavjudligini xavf ostiga qo‘ydi.
Bu fonda Markaziy Osiyo davlatlari qanday siyosat yuritishi kerak?
1) mintaqa xavfsizligini mustahkamlashga ko’proq e’tibor berish, biroq bu Turkiya, Arab monarxiyalari yoki G’arb bilan tezkor ravishda harbiy integratsiyani boshlash kerak degani emas;
2) xalqaro arenada mintaqa subyektligini oshirish maqsadida tashqi siyosiy hamkorlarni diversifikatsiya qilish;
3) “Ta’sir doiralari” konsepsiyasini qayta ko‘rib chiqish. Dunyo hududiy nazorat zonalariga emas, balki o‘zaro manfaatlarga asoslangan dinamik tuzilmalarga tayanishi kerak.
Rossiya o‘z yaqin atrofida ta’sir monopoliyasi huquqiga ega emas. Biroq, G‘arb ham ushbu davlatlarning tashqi siyosatini faqat Moskva/Brussel/Pekin o‘rtasidagi kurash doirasida talqin qilishdan voz kechishi lozim. Barcha tomonlarning manfaatlari va xavotirlarini tan olish – yanada konstruktiv muloqotga yo‘l ochadi.
Strategic Focus: Central Asia
Rossiyaning qo‘shni davlatlardan iborat bufer zonasini yaratish huquqiga ega ekanligi haqidagi g‘oya Sovuq urush davriga borib taqaladi va bu davlatlarning suveren manfaatlarini inkor etadi. Biroq, bu “rivoyat” Kreml va ayrim G‘arb tahlilchilari orasida hamon qo‘llab-quvvatlanmoqda. Ular Rossiyaning “ta’sir doirasini” tan olish xalqaro munosabatlar va geosiyosiy vaziyat barqarorligi uchun zarur, deb ta’kidlaydilar.
Ammo, bu yondashuv noto‘g‘ri va biz buni quyidagilar orqali asoslashga harakat qilamiz:
Birinchidan, suveneritet tamoyilining buzilishi. Rossiyaning mintaqadagi eksklyuziv ta’sirini tan olish postsovet davlatlarini mustaqil tashqi siyosat yuritish huquqidan mahrum qiladi. Bu yondashuv Ukraina, Gruziya yoki Markaziy Osiyo davlatlarining o‘z kelajagini mustaqil belgilash huquqini inkor etadi.
Ikkinchidan, yangi reallikni tushunmaslik. Sovuq urush davridan farqli o‘laroq, bugungi dunyo ko‘p qutblidir va ta’sir doiralariga bo‘lish konsepsiyasi eskirgan. Rossiyaning Markaziy Osiyoda Xitoy ta’sirining oshishiga ko‘nikishi ham shuni ko‘rsatadiki, Moskva o‘zi ham mintaqada eksklyuziv nazoratni saqlab qola olmayapti.
Uchinchidan, qo’shni davlatlar xavfsizligi uchun tahdid. Rossiyaning “himoya perimetri”ga da’vosi Qrim anneksiyasi va Ukrainadagi keng ko’lamli urushga olib keldi. Aynan shu sabab mazkur yondashuv barqarorlikni mustahkamlash o‘rniga, aksincha, mojarolarni qo‘zg‘atdi va qo‘shni davlatlarning mavjudligini xavf ostiga qo‘ydi.
Bu fonda Markaziy Osiyo davlatlari qanday siyosat yuritishi kerak?
1) mintaqa xavfsizligini mustahkamlashga ko’proq e’tibor berish, biroq bu Turkiya, Arab monarxiyalari yoki G’arb bilan tezkor ravishda harbiy integratsiyani boshlash kerak degani emas;
2) xalqaro arenada mintaqa subyektligini oshirish maqsadida tashqi siyosiy hamkorlarni diversifikatsiya qilish;
3) “Ta’sir doiralari” konsepsiyasini qayta ko‘rib chiqish. Dunyo hududiy nazorat zonalariga emas, balki o‘zaro manfaatlarga asoslangan dinamik tuzilmalarga tayanishi kerak.
Rossiya o‘z yaqin atrofida ta’sir monopoliyasi huquqiga ega emas. Biroq, G‘arb ham ushbu davlatlarning tashqi siyosatini faqat Moskva/Brussel/Pekin o‘rtasidagi kurash doirasida talqin qilishdan voz kechishi lozim. Barcha tomonlarning manfaatlari va xavotirlarini tan olish – yanada konstruktiv muloqotga yo‘l ochadi.
Strategic Focus: Central Asia