Eronning Bashar Asad rejimining qulashiga nisbatan munosabati: tahdid va istiqbollar tahlili
Suriyada Asad rejimining tugatilishidan keyin Tehron jiddiy geosiyosiy zarbaga uchradi va o‘nlab yillar davomida shakllangan «Qarshilik o‘qi»ga asoslangan munosabatlar tizimini xavf ostida qoldirdi: Yaqin Sharqdagi muhim ittifoqchi yo‘qotilishi Tehronning AQSh va ularning hamkorlariga qarshi kurash hamda shia va Eron ta’sirining kengayishi strategiyasiga asoslangan tashqi siyosati inqirozini aks etmoqda.
Eron-Suriya aloqalarining tarixiy va geosiyosiy ahamiyati
Yillar davomida Suriya Eron uchun arab dunyosiga iqtisodiy, harbiy va mafkuraviy kirish uchun «ko‘prik» vazifasini bajargan. Asad davrida Eron o‘zining strategik loyihalarini amalga oshirishi, o‘zaro muammoli munosabatlardagi arab davlatlariga chiqish yo‘llarini topishi, «Hizbulloh» kabi «Qarshilik fronti» unsurlari bilan aloqalarni mustahkamlashi mumkin edi. Eron Suriya iqtisodiyoti, infratuzilmasi va, albatta, harbiy sohasiga katta mablag‘lar yo‘naltirdi: Tehron buni o‘z ta’sirini mustahkamlashga qaratilgan uzoq muddatli sarmoya sifatida ko‘rdi.
Eski modelning qulashi va strategik xavflar
Endi esa, vaqt sinovidan o‘tgan va Eron uchun muhim bo‘lgan dunyoviy-totalitar davlat ta’sir maydonidan yo‘qolgan bir paytda, Tehron o‘z strategiyasini qayta ko‘rib chiqishga majbur. Damashqning boy berilishi «Qarshilik o‘qi»da jiddiy bo‘shliq yuzaga keltirdi. Suriya Eron uchun nafaqat ittifoqchi, balki 1) O‘rta yer dengiziga chiqish, 2) Isroilga bosim o‘tkazish va 3) mintaqada kuchni namoyish etishdagi uchun muhim poydevor edi. Asad rejimining qulashi shu davrgacha erishilgan ko‘p yillik natijalarni puchga chiqarishi mumkin.
Agar ilgari Tehron Damashq bilan hamkorlikka tayangan bo‘lsa, hozirgi yangi vaziyatda Eron «takfirchi» guruhlar (Eron manbalarida Damashqdagi vaziyatni belgilab beradigan kuchlar) bilan to‘qnash keladi. Bu barcha strategik o‘yinlarni murakkablashtiradi, Eron loyihalariga tahdidni kuchaytiradi va umuman mintaqaviy kuchlar muvozanatini Eronga qarshi bo‘lganlar foydasiga o‘zgartiradi.
Strategic Focus: Central Asia
Suriyada Asad rejimining tugatilishidan keyin Tehron jiddiy geosiyosiy zarbaga uchradi va o‘nlab yillar davomida shakllangan «Qarshilik o‘qi»ga asoslangan munosabatlar tizimini xavf ostida qoldirdi: Yaqin Sharqdagi muhim ittifoqchi yo‘qotilishi Tehronning AQSh va ularning hamkorlariga qarshi kurash hamda shia va Eron ta’sirining kengayishi strategiyasiga asoslangan tashqi siyosati inqirozini aks etmoqda.
Eron-Suriya aloqalarining tarixiy va geosiyosiy ahamiyati
Yillar davomida Suriya Eron uchun arab dunyosiga iqtisodiy, harbiy va mafkuraviy kirish uchun «ko‘prik» vazifasini bajargan. Asad davrida Eron o‘zining strategik loyihalarini amalga oshirishi, o‘zaro muammoli munosabatlardagi arab davlatlariga chiqish yo‘llarini topishi, «Hizbulloh» kabi «Qarshilik fronti» unsurlari bilan aloqalarni mustahkamlashi mumkin edi. Eron Suriya iqtisodiyoti, infratuzilmasi va, albatta, harbiy sohasiga katta mablag‘lar yo‘naltirdi: Tehron buni o‘z ta’sirini mustahkamlashga qaratilgan uzoq muddatli sarmoya sifatida ko‘rdi.
Eski modelning qulashi va strategik xavflar
Endi esa, vaqt sinovidan o‘tgan va Eron uchun muhim bo‘lgan dunyoviy-totalitar davlat ta’sir maydonidan yo‘qolgan bir paytda, Tehron o‘z strategiyasini qayta ko‘rib chiqishga majbur. Damashqning boy berilishi «Qarshilik o‘qi»da jiddiy bo‘shliq yuzaga keltirdi. Suriya Eron uchun nafaqat ittifoqchi, balki 1) O‘rta yer dengiziga chiqish, 2) Isroilga bosim o‘tkazish va 3) mintaqada kuchni namoyish etishdagi uchun muhim poydevor edi. Asad rejimining qulashi shu davrgacha erishilgan ko‘p yillik natijalarni puchga chiqarishi mumkin.
Agar ilgari Tehron Damashq bilan hamkorlikka tayangan bo‘lsa, hozirgi yangi vaziyatda Eron «takfirchi» guruhlar (Eron manbalarida Damashqdagi vaziyatni belgilab beradigan kuchlar) bilan to‘qnash keladi. Bu barcha strategik o‘yinlarni murakkablashtiradi, Eron loyihalariga tahdidni kuchaytiradi va umuman mintaqaviy kuchlar muvozanatini Eronga qarshi bo‘lganlar foydasiga o‘zgartiradi.
Strategic Focus: Central Asia