Ҳеч ўйлаб кўрганмисиз, нега бизда бирон сафарга чиқишдан аввал «оқ йўл», деб ният қилинади? Нега айнан оқ ранг танланган? Бу сўзнинг бирон бир этимологик келиб чиқиши борми? Ким биринчи бўлиб шу сўзни муомалага киритган? Менимча бу саволларга жавоб йўқ. Буни изоҳлаб бўлмайди.
Мени назаримда қорақалпоқлардаги айнан «HAQ JOL» сўзининг маъноси, мазмунини изоҳласа бўлади ва улар шу сўзни ишлатиб мантиқан тўғри йўл тутишган. Аслида ҳам «оқ йўл» эмас, «Ҳақ йўл» бўлиши керак. Мен фикрларимни янада тиниқлаштириш учун балким қорақалпоқларда оқ ранг «ҳақ» деб айтилар деб сўрадим. Йўқ, улар оқ рангни «ақ» дейишар экан. Демак, тўғри ўйлабман.
Ҳақ йўл бу Яратганнинг йўли, Тангрининг йўли, Ҳақ-Таолонинг йўли, тўғри йўл, маъносини беради. Бизлар ишлатадиган «Оқ йўл» сўзини тарихда кимлар биринчилардан бўлиб ишлатганини, бу сўз қайси тарихий китобларда илк марта ишлатилганини билмайман. Лекин «Ҳақ йўл» сўзининг тарихий манбаси бор. Биргина Алишер Навоий бобомизнинг «Ҳақ йўлинда ким сенга бир ҳарф ўқутмиш ранж ила» мисраларини эсланг.
Ҳатто хорижий тилларда ҳам «оқ йўл» сўзини билдирадиган жумла йўқ, менимча. Масалан, ўрислар ҳам сафарга ният билдирса «белая дорога» демайди, «с Богом», яъни, «Худо ёр бўлсин», дейди. Хуллас, мени назаримда аслида «Ҳақ йўл» дейилиши тўғри...
Юқорида сафаримиз тиғиз графикдан иборат эканлигини айтиб эдим. Шунинг учун Қорақалпоғистоннинг диққатга сазовор жойларини бемалол айланишга деярли вақт бўлмади. «Кемага тушганнинг жони бир», «кимнинг аравасига минсанг, ўшанинг қўшиғини айтасан» деганларидек, тўдабошимиз қаёққа етакласа ўша ёққа саланглаб кетавердим.
Шунинг учун масалан, тарифини тилларда достон қилиб эшитган, унга пинҳона ошиқ бўлган Савицкий музейини ҳам бориб кўра олмадим. Лекин музейнинг шундоққина ёнгинасидан ўтиб кетдим. Ўтиб кетганда ҳам худди ўлардек оч, лекин пули йўқ одамнинг ошхона ёнидан ўтганидек кўзимда ғилт-ғилт ёш билан тамшана-тамшана ўтиб кетдим.
Ҳар бир юртнинг ўзини «визитный карточка»си бўлади. Францияга бориб Эйфел ёки Луврни кўрмай, Петербургдаги Эрмитажга кирмай, Мисрдаги эҳромларни томоша қилмаслик бу худди Навоий бобомизнинг таъбири билан айтганда, «Жаҳондин нотамом ўтмак биайни, Эрур ҳаммомдин нопок чиқмоқ», яъниким, хаммомга кириб чўмилмай чиқишдек гап.
Нукус шаҳри ҳам ўзининг айнан Савицкий музейи билан оламга танилган. Ва минг афсуски шу музейга ташриф буюра олмадим. Кап-катта киши бўлсам, ёш болага ўхшаб оёқларимни ерга тапиллатиб уриб «морожний еймааа-ан», деб бақиргандек «музейга борамаа-аан», деб хархаша қила олмасам, на илож...
Лекин ҳамроҳларим барака топишсин, мен ўзимни ёш боладек тута олмасам-да, улар менга худди ёш боладек меҳрибонлик кўрсатиб, қўлимга хўрозқанд тутқизиб келгуси сафар албатта шу музейга мени олиб боришга ваъда беришди. Мен ҳам уларнинг оталардек меҳрибонлигидан кўнглим эриб кетиб ғиқ дея олмадим.
Ким билсин, яхши ният - ярим мол деганларидек, насиб бўлса келгуси сафар албатта борармиз. Шунақами, муҳтарам Сардор Баҳодирович?...
Ғ.Хакимов.«Ёзилмаган асар»📚
@AdolatFarzandi
Мени назаримда қорақалпоқлардаги айнан «HAQ JOL» сўзининг маъноси, мазмунини изоҳласа бўлади ва улар шу сўзни ишлатиб мантиқан тўғри йўл тутишган. Аслида ҳам «оқ йўл» эмас, «Ҳақ йўл» бўлиши керак. Мен фикрларимни янада тиниқлаштириш учун балким қорақалпоқларда оқ ранг «ҳақ» деб айтилар деб сўрадим. Йўқ, улар оқ рангни «ақ» дейишар экан. Демак, тўғри ўйлабман.
Ҳақ йўл бу Яратганнинг йўли, Тангрининг йўли, Ҳақ-Таолонинг йўли, тўғри йўл, маъносини беради. Бизлар ишлатадиган «Оқ йўл» сўзини тарихда кимлар биринчилардан бўлиб ишлатганини, бу сўз қайси тарихий китобларда илк марта ишлатилганини билмайман. Лекин «Ҳақ йўл» сўзининг тарихий манбаси бор. Биргина Алишер Навоий бобомизнинг «Ҳақ йўлинда ким сенга бир ҳарф ўқутмиш ранж ила» мисраларини эсланг.
Ҳатто хорижий тилларда ҳам «оқ йўл» сўзини билдирадиган жумла йўқ, менимча. Масалан, ўрислар ҳам сафарга ният билдирса «белая дорога» демайди, «с Богом», яъни, «Худо ёр бўлсин», дейди. Хуллас, мени назаримда аслида «Ҳақ йўл» дейилиши тўғри...
Юқорида сафаримиз тиғиз графикдан иборат эканлигини айтиб эдим. Шунинг учун Қорақалпоғистоннинг диққатга сазовор жойларини бемалол айланишга деярли вақт бўлмади. «Кемага тушганнинг жони бир», «кимнинг аравасига минсанг, ўшанинг қўшиғини айтасан» деганларидек, тўдабошимиз қаёққа етакласа ўша ёққа саланглаб кетавердим.
Шунинг учун масалан, тарифини тилларда достон қилиб эшитган, унга пинҳона ошиқ бўлган Савицкий музейини ҳам бориб кўра олмадим. Лекин музейнинг шундоққина ёнгинасидан ўтиб кетдим. Ўтиб кетганда ҳам худди ўлардек оч, лекин пули йўқ одамнинг ошхона ёнидан ўтганидек кўзимда ғилт-ғилт ёш билан тамшана-тамшана ўтиб кетдим.
Ҳар бир юртнинг ўзини «визитный карточка»си бўлади. Францияга бориб Эйфел ёки Луврни кўрмай, Петербургдаги Эрмитажга кирмай, Мисрдаги эҳромларни томоша қилмаслик бу худди Навоий бобомизнинг таъбири билан айтганда, «Жаҳондин нотамом ўтмак биайни, Эрур ҳаммомдин нопок чиқмоқ», яъниким, хаммомга кириб чўмилмай чиқишдек гап.
Нукус шаҳри ҳам ўзининг айнан Савицкий музейи билан оламга танилган. Ва минг афсуски шу музейга ташриф буюра олмадим. Кап-катта киши бўлсам, ёш болага ўхшаб оёқларимни ерга тапиллатиб уриб «морожний еймааа-ан», деб бақиргандек «музейга борамаа-аан», деб хархаша қила олмасам, на илож...
Лекин ҳамроҳларим барака топишсин, мен ўзимни ёш боладек тута олмасам-да, улар менга худди ёш боладек меҳрибонлик кўрсатиб, қўлимга хўрозқанд тутқизиб келгуси сафар албатта шу музейга мени олиб боришга ваъда беришди. Мен ҳам уларнинг оталардек меҳрибонлигидан кўнглим эриб кетиб ғиқ дея олмадим.
Ким билсин, яхши ният - ярим мол деганларидек, насиб бўлса келгуси сафар албатта борармиз. Шунақами, муҳтарам Сардор Баҳодирович?...
Ғ.Хакимов.«Ёзилмаган асар»📚
@AdolatFarzandi