IZLAGANIM...

#Asliyat

«Rasululloh sollollohu alayhi va sallamning muborak majlislarida taomlar, ichimliklar, ularning shirinligi-yu bir-biridan afzalligi haqida suhbatlashilmas edi, balki bu ahli dunyolarning majlislaridagi mavzudir».

©«Ar-Rosulul mu’allim» kitobidan.

#Saboqlar

Odamlar solihlarni yaxshi ko‘rishadi, islohchilarni esa yomon ko‘rishadi. Nabiy sallallohu alayhi va sallamni payg‘ambar bo‘lishlaridan oldin hamma yaxshi ko‘rar edi. Chunki u zot solih edilar. Payg‘ambar bo‘lib odamlarni salohiyatga chaqirishni boshlaganlarida endi u zotni sehrgar, yolg‘onchi va majnun deyishdi. Zero, muslih kishi odamlarning nafsi-havolarini parchalaydi, fisq-fasodga qarshi kurashadi. Solih kishi esa o‘zini fasodlardan tiyish bilan kifoyalanadi. Oyati karimada marhamat qilinadi:
«Robbing ahli islohchi bo‘lgan shaharlarni zulm ila halok qilmas edi». (Hud 117)
E’tibor bering, "solih" emas, "islohchi", deyilyapti.

© Ikrom Sharif

#Saboqlar

Adolat ilmidan saboqlar

Bir kuni eshik taqilladi. Chiqib qarasa, Umar ibn Xattob roziyallohu anhu turibdi. Xalifa quyidagicha gap boshladi: “So‘zimni tingla. Seni tanimayman. Lekin mana bu ot sotuvchi o‘zi bilan mening oramda hukm chiqarib berishingni so‘ramoqda. Shunday ekan, uyimga yur”, dedi.

Shurayh: “Allohga qasamki, haq talashuvchilardan biror-birining uyiga bormayman, hatto u xalifa bo‘lsa ham”, dedi. Umar ibn Xattob Shurayhga nazar solar ekan, uning saboti va mantiqidan hayratlandi. Keyin hammalari Shurayhning xonadoniga kirishdi.

Ot sotuvchi: “Mo‘minlar amiri mendan ot xarid qildi. Bir necha daqiqadan keyin otni keltirib, pulini qaytarib berishimni talab qildi”, dedi. Umar ibn Xattob: “Ha, rost. Lekin u kasal otni sotib, meni aldadi”, dedi. Shurayh xalifadan: “Otni sotib olayotganingizda unda kasallik alomatlari bormidi?” deya so‘radi. Hazrat Umar: “Yo‘q”, dedi.

Shurayh: “U holda sotib olgan narsangizni olib keting yoki sotib olganingizni qaytarib bering”, dedi. Hazrat Umar: “Bu bilan nima demoqchisan?” deb so‘radi. Shurayh bunday izoh berdi: “Ya’ni sotuvchida sizning haqingiz yo‘q. Yoki otni hoziroq olib ketasiz, yoki egasiga olgan vaqtingizdagi kabi salomat topshirasiz”.

Hazrat Umar sukut saqladi. Shurayhning mantiqi va shijoati haqida fikrlab: “Allohga qasamki, sen qandayin ham yaxshi qozisan. Ushbu hikmatni qayerdan keltirding?” deb so‘radi. Shurayh: Qur’oni Karim va sunnati mutahharodagi adolat haqidagi hukmlarni o‘n yetti yil o‘rgandim”, dedi. Shundan so‘ng xalifa uni Kufaga qozi etib tayinladi.

©"Oshnolar va tashnalar" kitobidan

#Saboqlar

ADAB VA HIMMAT

Aql ham o‘sadi. Aqlni adab o‘stiradi.
Inson adabni odat tutgani sayin aqlli bo‘lib boradi. Adabsiz aql va es-hushdan yiroq bo‘ladi.

Adab hammaga loyiq muomala qilishdir.

Himmat buyuk ishlar uchun insonni qo‘zg‘atuvchi kuch. Buyuk ishlar ko‘zga ko‘rinishi yoki ko‘rinmasligi ham mumkin.

Xususan, kimni o‘zingga aziz va ulug‘ deb bilsang, uning qalbini ozurda va g‘amgin qilmaslik ham himmatdir.

Boshingga tushgan tashvish kattaroqmi, yoki sen sevgan insonning qayg‘usi?

(Sevgiga solih insonlar munosibdir)

Himmat sohibi o‘z tashvishini ro‘kach qilib sevgilisiga e’tiborsizlik ko‘rsatmaydi. O‘z g‘ami yuki iddaosi ila mahbubini xijolatga tashlamaydi. Bunday qilmaslik uchun himmat kerak. Himmatni tutib turadigan odob lozim.

Shu ish ham buyuk ishning bir turidir. Ko‘ngilni asrash kabi buyuk ish bormi?..

©Akrom MALIK

Балки ота-онанг сен хоҳлаганингни бера олмаётгандир. Лекин улар ўзида борини сенга беряпти...

Ота-оналарни қадрлайлик, азизлар!

#ибрат

Искандар Зулқарнайн вафотидан олдин уч нарсани васият қилган экан:
1. Тобутини давлатининг энг зўр табиблари қабрга кўтариб боришини;
2. Бор бойликлари, жавоҳиру олтинларини қабргача борадиган йўлга сочиб қўйишларини;
3. Тобутидан икки қўлини чиқариб қўйишларини.

Сарой пешволари ҳайрон бўлиб, бунинг сабабини сўрашибди. Искандар Зулқарнайн қуйидаги жавобни берган экан:
• Замонанинг энг зўр табиблари тобутимни кўтаришсин сўнг одамлар кўришсин ҳар қанча зўр табиб даволамади, Аллоҳдан келган ажал олдида улар ожиздирлар, ўлим ҳақ;
• Бор бойликларимни йўлга сочиб қўйинглар, сўнг одамлар кўришсин, ҳар қанча мол-дунё йиғиб ҳам, инсон уни охиратига ортиб олиб кетолмаслигини.
• Қўлларимни тобутдан чиқариб қўйинглар, сўнг одамлар кўришсин, қандай катта лавозимда, давлат султони бўлиб, қандай катта бойликларга эга бўлиб, саройларда яшаган бўлсамда, қабрга қуруқ қўл билан кетаётганимни.

Бу дунёда фақат яхшилик қолади. Яхшилик қилишдан хеч қачон чарчаманг.

#Saboqlar

Og‘riqni kuchliroq og‘riq unuttiradi.
Qayg‘uni undan ulkanrog‘i davolaydi. Hazratim Alisher Navoiy aytganlaridek: “Gʻam yo‘qlig‘i asru g‘amdur”.
Insonni nasihat va ibratlar emas, og‘riq va qayg‘ular ulg‘aytiradi. Musibat singari bir murabbiy bormi yaratiqlar olamida?!
Hayotimizdagi zulm katta zulm gulxanidan bir uchqun, xolos. Eng katta zulm bizga o‘zgalar emas, o‘zimiz qilgan zulmdir. Inson o‘ziga o‘zi zulm qilmaguncha odamlardan zulm ko‘rmaydi. Ilohiy rahmat ilohiy g‘azabdan ustundir. O‘zimiz uchun zulm gulxanini yoqdik, Alloh uning bir uchqunini vujudimizga tegishi uchun izn berdi. Biz bu uchqunda olam kuyib ketgandek faryod qildik. Uchqunning tegishi ogoh bo‘lmog‘imiz uchundir. Zulm gulxani esa bizdan avval jahannamga borib turadi. Nauzubillah!
Insonning o‘ziga zulmi ilohiy hadlarni buzish va ilohiy qaytariqlardan qaytmaslik bilan boshlanadi.
Inson bu zulmga shu qadar chuqur sho‘ng‘iydiki, zulm va azobni idrok qilishdan mahrum bo‘ladi.
Farazan chetdan kelgan zulm, og‘riq insonni sergak torttiradi. Uyg‘otadi. Inson boshiga kelayotgan zulm va og‘riqlarni tekshira-tekshira silsilaning ilk halqasi o‘ziga — niyat va amallariga qadalganini ko‘rganda lol qoladi va eng katta Gʻamga uchraganini anglaydi. Va qolgan barcha anduhlar kichrayib ketadi. Shu qadarki, tilga olish tugul, nazar solishga loyiq topmaydi.

© Akrom MALIK

#TAZOD

O‘LGAN OT TEORIYASI

• Bir alkash bizning millatni «it» deb haqorat qiladi!
• O‘zbek sigmentimizning bir bo‘lagi esa bu mavzuda gapirmaganni «it» deya boshlaydi!
• Yana bir bo‘lagi bu haqda gapirmaganni «it» demaganni «it» deydi.
• Alkash bir chetda qolib, asosiy janjal o‘zaro bo‘lib ketadi.
• Bir-birlarini o‘sha alkashning haqoratidan ham oshirib haqorat qilishadi.
• O‘z millatdoshini haqorat qilib o‘tirgan guruh o‘sha alkashning asl maqsadini vatanparvar niqobi ostida amalga oshirayotgan bo‘ladi xolos!
• Bular millat bo‘lolmagan johil olomon!
• Millat shakllanishi ziyoli xalqni tarbiya qilish bilan bo‘ladi.
• Bu guruh bor ekan fitna har zamon olovlana oladi.
• Shoir balki shu to‘daga qarata aytgan edi:

Qachon xalq bo‘lasan, ey sen olomon!

©️ Abror Muxtor Aliy

#ibrat

Odamzodning qonida g‘alati adolatsizliklar bo‘ladi. Begonalardagi o‘zgarishni darrov sezasiz- u, yaqin odamingizga e'tibor bermaysiz. Xuddi ota-onangizni birov sizga bog‘lab berib qo‘ygandek. Go‘yo ular siz uchun abadiy yashashi shartdek. Oyim keksayib qolganini, sochlari oqarib ketganini, qovoqlari salqib, yuzi yillab to‘shakka yopishib yotgan odamdek sarg‘imtil-zaxil tusga kirganini endi payqadim.

© "Ikki eshik orasi"

#Ziyolilar

Bugungi ziyolilar kim? Dostoyevskiyni o‘qimasdan ziyoli bo‘lish mukinmi? Pushkinnichi? Ehtimol, "Kichkina shahzoda"ni o‘qimaganlarni yosh ziyolilar qatoriga qo‘shishmas?!

Balkim, ziyoli Abdulla Qodiriyning asarlarini to‘liq bilgan odamdir? Ehtimol, ziyoli jadidlar haqida tadqiqot qilib, doktorlik darajasini olgan odamdir? Shumi ziyoli?!

"Xix, kutubxonaga Lermontovni qidirib kirsam, turk adabiyotini olib tashlashibdi", deyish ziyolilikmi?!

Aslida, ziyoli degani nurli deganidir. Nurli odam o‘zidan nur tarqatadi, boshqalar esa o‘sha nurdan foydalanadi. Bu huddi sirotdan o‘tayotganda orqadagilar "nuringizdan bizga ham bering" deb so‘ralganidek, o‘ziga ham boshqalarga ham manfaat keltiradigan nur bo‘ladi.

Barcha fanlarning otasi, birinchi muallim unvoniga ega bo‘lgan yunon mutafakkiri Arastu ziyolimi? O‘z davri uchun ha, lekin bugun uchun yo‘q. Nimaga? Chunki uning ziyosi bugunni yoritolmaydi. Xuddi o‘ninchi asrni ham yoritolmagandek.

O‘shanda nima bo‘ldi? Oramizdan Forobiy chiqib, Arastuning fikrlarini zamonasiga moslab berdi. Uning fikrlaridagi hikmatni topib, o‘zining falsafasi bilan sayqallab, o‘z davridagi eng ilg‘or g‘oyalarni ilgari surdi. Shuning uchun ham, u Arastudan keyingi Ikkinchi muallim unvoniga sazovor bo‘ldi.

Bugun Forobiyning asarlarini ming martta o‘qigan ziyolimi? Yo‘q, bugun uning asarini o‘qigan inson xuddi Ibn Sino Arastuning asarini o‘qib tushunmaganidek, qirq marta o‘qisa ham darrov tushunmaydi. Bugungi ziyoli, xuddi Forobiy qilganidek, Ibn Sino, Beruniy, Ibn Xoldun, Ibn Rushd, Ibn Arabi, Ibn Tufayl, Kindi kabi sharq allomalarining asarlarini o‘qib, undagi hikmatni bugungi kun haqiqatlari bilan sayqallab, bugungi kun o‘quvchisining qalbiga yetkazib berolgan kishidir.

Ming kitob o‘qiganing bilan undan jamiyatga manfaat chiqarib bermasang, ilmli bo‘lasan, ziyoli emas. O‘sha ilmga amal qilsang qilding, agar qilmasang, kitob ortilgan eshak bo‘lasan, ilmli emas. Garchi u kitoblar Lermontovniki bo‘lsa ham.

©Said Komil

#Tildan_saboqlar

Afsus, go‘zal o‘zbekchamiz ko‘zimiz o‘ngida kundan-kunga mustaqilligini boy berib boryapti. So‘zlik ma’nosida ham, ifoda xosligi ma’nosida ham.

Bugun ko‘cha (olomon) o‘zbekcha gapirayotib ham ko‘p o‘rinlarda xayoliga birinchi bo‘lib o‘rischa so‘z yoki o‘rischa ifoda keladi va shosha-pisha (pala-partish) tarjima etib gapiraveradi yoki shundog‘icha o‘rischalab qo‘yaqoladi.

"Кухня", спалний", "детский", "коридор", "гостиница", "пол", "потолок", "краска", "лестница" — bunaqa bosqinchi so‘zlarni sanab oxiriga yetish qiyin. Holbuki, deyarli hammasining o‘zbekchasi bor: "oshxona", "yotoqxona", "bolalar xonasi", "yo‘lak" yoki "dahliz", "mehmonxona", "ship", "bo‘yoq", "zina", "shoti", "narvon"!!!

Bular so‘zlikdagi buzilishlarga misol. Ifoda yo‘sinida ahvol bundan battar. "O‘yin boshlandi" demaydi, tarjima tilda "o‘yin start oldi" deydi. "Boshladi" yo "boshlatdi" demaydi, tarjima tilda "start berdi" deydi. "To‘p tepildi" demaydi, yasama va tarjima tilda "zarba amalga oshirildi" deydi. Va hokazo.

Ikki fojia qarshisida turibmiz:
1. Chetdan so‘zlar pala-partish kiritilib tilimiz kambag‘allashib va buzilib ketyapti;
2. O‘zbekona tabiiy ifoda yo‘qolib, o‘rnini yasama va tarjima ifoda bosib ketyapti.

Men to‘rtta-beshta misol keltirdim, aslida bunaqa misol minglabdir, balki o‘nminglabdir.

Gapirayotganda ham, yozayotganda ham sal e’tiborli bo‘laylik, azizlar. Ozgina ham milliy hamiyat, milliy or-nomus, milliy g‘urur qolmadimi bizda?!

©Nurulloh Muhammad Raufxon