Аксинча, ўқимишли қизларга ўқимишли жойлардан, бадавлат ва маънили хонадонлардан совчилар келади. Ва улар ҳам ўқиш машаққатини билганлари учун қаттиқ босим ўтказмайдилар уй ишларини қил деб. Аксинча, ўқишига ёрдамлашиб юборадилар.
Бунинг аксича, баъзи ҳолатларни кўряпмизки, қиз фарзандларига на (қиз болаларга оид) ҳунар, на пазандалик, на академик таълим беришган, пировардида худди қийматсиз, арзон мато каби биринчи чиққан жойга суриштирмай узатиб юборадилар. Отаона ўз қизининг қадрини билмагач, келин бўлиб тушган жойи қадр бермаслиги табиий ҳол. Келинларнинг шунчаки энага ва чўрига айланиши мана шундан келиб чиқади.
Ҳолбуки, исломда ҳам кафоат (тенглик, бирбирига муносиблик) деган тушунча бор. Ҳусни жамоли бор, ўқимишли ва зиёли оиланинг қизлари ундай бўлмаган оилага узатилмаган одатда. Чунки, ўртадаги тафовут катта бўлса, кафоат бўлмаса уларнинг ўзаро бахтли ҳаёт кечиришлари қийин. Эр бошқа сайёрада, хотин умуман бошқа сайёрада бўлиб қолади. Маҳри мисл деган тушунча ҳам шундан келиб чиққан. Ҳаммага бир хил маҳр берилмаган урфда, қизнинг ўқимишлилиги, одоби, хулқи, гўзаллиги ва оиласига қаралган ва шундай қизларга одатда қандай маҳр берилса, шундай маҳр берилган.
Оддий ҳаётда, бир-бирига ғирт бегона бўлган инсонлар орасида билимлилари, ҳунарлилари ўз билим ва малакаларига қараб қадр топиб, оладиган маошлари ҳам шунга яраша бўлгач, бир қизга умр йўлдош сифатида талабгор бўлинганда унинг билими, ҳусни ва оилавий ҳолатининг умуман аҳамияти бўлмаслиги мумкинми?!..
Бироз мавзудан четлашган бўлдик, яна ўз сўзимизга қайтсак.
Аслида нафақат оталар балки, оналар ҳам қизболага қаттиққўл бўлмасликлари лозим, аммо отанинг қаттиқ урушиши қизнинг бутун оламини вайрон қилиб юборади ва ҳаётдаги умидларини пучга чиқариб, руҳан боши берк кўчага киргазиб қўяди.
Бунга ҳаётдан мисоллар жуда кўп. Қиз бола ҳам хато қилади худди ўғил фарзанд каби. Шу ҳолатда ота-она учун қизини ҳайдаб солиш, урушиш ва сазойи қилиш эмас бағрига босиш, кечириш ва қоқилган жойидан оёққа турғазиш муҳимроқ бўлади.
Рамазон Бутий (раҳимаҳуллоҳ) оилада ўғил фарзанд зино қилиб қўйса кечириб, қиз фарзанд шу гуноҳга тушиб қолганда уни асло кечирмай ўзини ўлдиришгача олиб борадиган ота-оналар ҳақида афсус ва куйиниш билан ёзган эдилар. Бунга ўзлари яшаган жамиятдан мисоллар ҳам келтирганлар. Бир оилада шу ҳолат содир бўлган ва отаона ва барча оила аъзолари, акаукалари қизга шу қадар нафрат билан кучли босимлар ўтказиб азоб берадиларки, охир қиз ўзини-ўзи ўлдиради. Ҳолбуки, қиз қилган ишига надомат қилган ва астойдил тавба қилган бўлади, аммо оиласи кечирмайди. Бу эса гуноҳ қилиб бўлингандан кейин асло фойда бермайдиган нарсадир. Бу бир мусулмонга қарши шайтонга ёрдамлашиш бўлади. Бундан оила ҳеч нарса ютмайди. Агар ҳикмат билан иш қилиб, насиҳат қилиб, ўз фарзандидан юз ўгирмай меҳр беришда давом этганда эди шоядки, у қиз хатосига қайтмай тўғри йўлини топиши мумкин эди.
Бу сўзлар билан асло-асло зино каби гуноҳни енгил санаш мақсад қилинмаган, балки, тавба қилган инсонни кечириш, қоқилган инсонни жарликка юзтубан қулатиб юборишдан қайтариш ирода қилинмоқда.
Бунинг аксича, баъзи ҳолатларни кўряпмизки, қиз фарзандларига на (қиз болаларга оид) ҳунар, на пазандалик, на академик таълим беришган, пировардида худди қийматсиз, арзон мато каби биринчи чиққан жойга суриштирмай узатиб юборадилар. Отаона ўз қизининг қадрини билмагач, келин бўлиб тушган жойи қадр бермаслиги табиий ҳол. Келинларнинг шунчаки энага ва чўрига айланиши мана шундан келиб чиқади.
Ҳолбуки, исломда ҳам кафоат (тенглик, бирбирига муносиблик) деган тушунча бор. Ҳусни жамоли бор, ўқимишли ва зиёли оиланинг қизлари ундай бўлмаган оилага узатилмаган одатда. Чунки, ўртадаги тафовут катта бўлса, кафоат бўлмаса уларнинг ўзаро бахтли ҳаёт кечиришлари қийин. Эр бошқа сайёрада, хотин умуман бошқа сайёрада бўлиб қолади. Маҳри мисл деган тушунча ҳам шундан келиб чиққан. Ҳаммага бир хил маҳр берилмаган урфда, қизнинг ўқимишлилиги, одоби, хулқи, гўзаллиги ва оиласига қаралган ва шундай қизларга одатда қандай маҳр берилса, шундай маҳр берилган.
Оддий ҳаётда, бир-бирига ғирт бегона бўлган инсонлар орасида билимлилари, ҳунарлилари ўз билим ва малакаларига қараб қадр топиб, оладиган маошлари ҳам шунга яраша бўлгач, бир қизга умр йўлдош сифатида талабгор бўлинганда унинг билими, ҳусни ва оилавий ҳолатининг умуман аҳамияти бўлмаслиги мумкинми?!..
Бироз мавзудан четлашган бўлдик, яна ўз сўзимизга қайтсак.
Аслида нафақат оталар балки, оналар ҳам қизболага қаттиққўл бўлмасликлари лозим, аммо отанинг қаттиқ урушиши қизнинг бутун оламини вайрон қилиб юборади ва ҳаётдаги умидларини пучга чиқариб, руҳан боши берк кўчага киргазиб қўяди.
Бунга ҳаётдан мисоллар жуда кўп. Қиз бола ҳам хато қилади худди ўғил фарзанд каби. Шу ҳолатда ота-она учун қизини ҳайдаб солиш, урушиш ва сазойи қилиш эмас бағрига босиш, кечириш ва қоқилган жойидан оёққа турғазиш муҳимроқ бўлади.
Рамазон Бутий (раҳимаҳуллоҳ) оилада ўғил фарзанд зино қилиб қўйса кечириб, қиз фарзанд шу гуноҳга тушиб қолганда уни асло кечирмай ўзини ўлдиришгача олиб борадиган ота-оналар ҳақида афсус ва куйиниш билан ёзган эдилар. Бунга ўзлари яшаган жамиятдан мисоллар ҳам келтирганлар. Бир оилада шу ҳолат содир бўлган ва отаона ва барча оила аъзолари, акаукалари қизга шу қадар нафрат билан кучли босимлар ўтказиб азоб берадиларки, охир қиз ўзини-ўзи ўлдиради. Ҳолбуки, қиз қилган ишига надомат қилган ва астойдил тавба қилган бўлади, аммо оиласи кечирмайди. Бу эса гуноҳ қилиб бўлингандан кейин асло фойда бермайдиган нарсадир. Бу бир мусулмонга қарши шайтонга ёрдамлашиш бўлади. Бундан оила ҳеч нарса ютмайди. Агар ҳикмат билан иш қилиб, насиҳат қилиб, ўз фарзандидан юз ўгирмай меҳр беришда давом этганда эди шоядки, у қиз хатосига қайтмай тўғри йўлини топиши мумкин эди.
Бу сўзлар билан асло-асло зино каби гуноҳни енгил санаш мақсад қилинмаган, балки, тавба қилган инсонни кечириш, қоқилган инсонни жарликка юзтубан қулатиб юборишдан қайтариш ирода қилинмоқда.