📌 Plutokratiya va Oligarxiya o‘rtasidagi farq nimada?
Jamiyatni boshqarish tizimlari turli shakllarga ega bo‘lib, ularning ayrimlari hokimiyatning boylik va kuchga tayangan holda boshqarilishini ko‘rsatadi. Plutokratiya va Oligarxiya shunday boshqaruv shakllaridan bo‘lib, ular bir biridan hokimiyat manbai va uni amalga oshirish usullari bilan ajralib turadi. Bu tushunchalarni to‘g‘ri anglash uchun ularning mohiyatini va farqlarini yaxshi bilish lozim.
1. Plutokratiya: Bu tizimda boshqaruv hokimiyati boylikni qo‘lga kiritgan kishilar yoki guruhlarning qo‘lida bo‘ladi. Ya’ni, boylik davlat siyosatini shakllantiruvchi asosiy omil hisoblanadi.
2. Oligarxiya: Bu tizimda ham asosiy omil boylik bo'lishiga qaramasdan, undan tashqari, harbiy qudratga yoki boshqa jihatdan kuchga ega bo'lgan shaxslar boylar bilan birgalikda hokimiyatni boshqarishi mumkin. Yuqorida ta'kidlanganiday, bu guruh boylik, siyosiy ta’sir, oilaviy aloqalar yoki boshqa omillarga asoslanishi ham mumkin.
Farqlarni tahlil qilish
1. Hokimiyatning shakllanishi
- Plutokratiya: Bu tizimda hokimiyatning asosiy manbai boylikdir. Boshqaruvni faqat moliyaviy imkoniyatlari yuqori bo‘lgan shaxslar yoki guruhlar amalga oshiradi.
Misol:
- AQShning Gilded Age davri (XIX asr): Rokfeller va Karnegi kabi sanoat magnatlari davlat siyosatiga kuchli ta’sir ko‘rsatgan.
- Hozirgi zamonda ko‘p millatli korporatsiyalar va ularning siyosatga moliyaviy ta’siri ham plutokratiyaning shakli sifatida qaraladi.
- Oligarxiya: Bu tizimda hokimiyat faqat boylikka emas, balki siyosiy kuch, din, yoki ijtimoiy aloqalarga ham asoslanadi. Guruh faqat o‘z manfaatlarini himoya qilishga intiladi.
Misol:
- Rossiya (hozirgi davr): Rossiyada siyosiy hokimiyat va iqtisodiy resurslarni nazorat qiluvchi kichik guruhni oligarxlar deb atashadi.
- Qadimgi Gretsiya: Spartadagi zodagonlarning boshqaruvi oligarxiyaning tarixiy misoli sifatida ko‘riladi.
Siyosatshunoslik...
Jamiyatni boshqarish tizimlari turli shakllarga ega bo‘lib, ularning ayrimlari hokimiyatning boylik va kuchga tayangan holda boshqarilishini ko‘rsatadi. Plutokratiya va Oligarxiya shunday boshqaruv shakllaridan bo‘lib, ular bir biridan hokimiyat manbai va uni amalga oshirish usullari bilan ajralib turadi. Bu tushunchalarni to‘g‘ri anglash uchun ularning mohiyatini va farqlarini yaxshi bilish lozim.
1. Plutokratiya: Bu tizimda boshqaruv hokimiyati boylikni qo‘lga kiritgan kishilar yoki guruhlarning qo‘lida bo‘ladi. Ya’ni, boylik davlat siyosatini shakllantiruvchi asosiy omil hisoblanadi.
2. Oligarxiya: Bu tizimda ham asosiy omil boylik bo'lishiga qaramasdan, undan tashqari, harbiy qudratga yoki boshqa jihatdan kuchga ega bo'lgan shaxslar boylar bilan birgalikda hokimiyatni boshqarishi mumkin. Yuqorida ta'kidlanganiday, bu guruh boylik, siyosiy ta’sir, oilaviy aloqalar yoki boshqa omillarga asoslanishi ham mumkin.
Farqlarni tahlil qilish
1. Hokimiyatning shakllanishi
- Plutokratiya: Bu tizimda hokimiyatning asosiy manbai boylikdir. Boshqaruvni faqat moliyaviy imkoniyatlari yuqori bo‘lgan shaxslar yoki guruhlar amalga oshiradi.
Misol:
- AQShning Gilded Age davri (XIX asr): Rokfeller va Karnegi kabi sanoat magnatlari davlat siyosatiga kuchli ta’sir ko‘rsatgan.
- Hozirgi zamonda ko‘p millatli korporatsiyalar va ularning siyosatga moliyaviy ta’siri ham plutokratiyaning shakli sifatida qaraladi.
- Oligarxiya: Bu tizimda hokimiyat faqat boylikka emas, balki siyosiy kuch, din, yoki ijtimoiy aloqalarga ham asoslanadi. Guruh faqat o‘z manfaatlarini himoya qilishga intiladi.
Misol:
- Rossiya (hozirgi davr): Rossiyada siyosiy hokimiyat va iqtisodiy resurslarni nazorat qiluvchi kichik guruhni oligarxlar deb atashadi.
- Qadimgi Gretsiya: Spartadagi zodagonlarning boshqaruvi oligarxiyaning tarixiy misoli sifatida ko‘riladi.
Siyosatshunoslik...