Bugun bir avtoblogerni Toshkentda qurilayotgan ko‘p qavatli uylarni reklama qilayotgan videosi chiqib qoldi. Har doim shunaqa reklama videosini ko‘rib qolsam, Turkiyada 2023-yilda yuz bergan 6-fevral zilzilasi esimga tushaveradi.
O‘sha vaqtlar rahmatli aktyor Kemal Sunalning bir eski intervyusini ko‘rib qolgandim. U intervyuda "Men ko‘p qavatli binolar reklamasida chiqmayman. Qayerdan bilasiz, balki besh yildan keyin u bino qulab, o‘nlab odamlarning hayotiga zomin bo‘lishi mumkin" degan ma’noda gapirgan edi.
Ikki kun oldin magistraturada "Ilmiy tadqiqot usullari va ilmiy etika" fanidan bir professorning ma’ruzasini tinglayotgan edik. Reklamalar haqida gap ketdi. Reklama etikasi muhokama qilinayotgan paytda, Turkiyada yaqin oylarda kuchga kirgan yangi qonun haqida so‘z bordi.
U qonunning qisqacha mazmuni shunday: ijtimoiy tarmoqlarda har qanday YouTuber yoki instabloger o‘z kuzatuvchilari uchun biror mahsulotni ekranga olib chiqayotgan bo‘lsa, "reklama" yoki "reklama emas" deb yozishi shart.
Agar mahsulotning markasi kadrlarda ko‘rinib tursa va bloger bu mahsulotni ko‘rsatish uchun pul olgan yoki boshqa bir kelishuvga erishgan bo‘lsa, video ostida "reklama" deb yozilishi kerak.
Agar bloger mahsulotni o‘zi sotib olib ishlatgan bo‘lsa va uni shunchaki kuzatuvchilariga tavsiya qilayotgan bo‘lsa, lekin ishlab chiqaruvchi bilan hech qanday kelishuvi bo‘lmasa, "reklama emas" deb belgilashi kerak.
Tegishli tashkilotlar quyidagi sabablar tufayli bu qonunni amalda qo‘llamoqda:
Iste’molchini himoya qilish – Tomoshabinlar kadrdagi mahsulot mustaqil tahlil qilinganmi yoki pulli reklama ekanligini bilishi kerak.
Yashirin reklamaning oldini olish – Pulli reklamalarning oddiy sharh sifatida ko‘rsatilishini to‘xtatish.
Halollik va shaffoflik – Tomoshabinlar ekrandagi shaxsning mahsulotni nega maqtayotganini aniq bilishi uchun.
Agar ushbu qoidalarga amal qilinmasa, ham bloger, ham ishlab chiqaruvchi katta miqdordagi jarimaga tortiladi.
Bizda esa reklama qilinayotganda "hissiy teginishlar" orqali "Mashaalloh"idan tortib, "Inshaalloh"igacha dasturxon qiladigan ba’zi lo‘ttivozlarni ko‘rsam, qayd qilgim keladi, vey! Boshqa ko‘p narsalarda bo‘lgani kabi, bu sohada ham orqada qolayapmiz.
@sherzoddavlatov
O‘sha vaqtlar rahmatli aktyor Kemal Sunalning bir eski intervyusini ko‘rib qolgandim. U intervyuda "Men ko‘p qavatli binolar reklamasida chiqmayman. Qayerdan bilasiz, balki besh yildan keyin u bino qulab, o‘nlab odamlarning hayotiga zomin bo‘lishi mumkin" degan ma’noda gapirgan edi.
Ikki kun oldin magistraturada "Ilmiy tadqiqot usullari va ilmiy etika" fanidan bir professorning ma’ruzasini tinglayotgan edik. Reklamalar haqida gap ketdi. Reklama etikasi muhokama qilinayotgan paytda, Turkiyada yaqin oylarda kuchga kirgan yangi qonun haqida so‘z bordi.
U qonunning qisqacha mazmuni shunday: ijtimoiy tarmoqlarda har qanday YouTuber yoki instabloger o‘z kuzatuvchilari uchun biror mahsulotni ekranga olib chiqayotgan bo‘lsa, "reklama" yoki "reklama emas" deb yozishi shart.
Agar mahsulotning markasi kadrlarda ko‘rinib tursa va bloger bu mahsulotni ko‘rsatish uchun pul olgan yoki boshqa bir kelishuvga erishgan bo‘lsa, video ostida "reklama" deb yozilishi kerak.
Agar bloger mahsulotni o‘zi sotib olib ishlatgan bo‘lsa va uni shunchaki kuzatuvchilariga tavsiya qilayotgan bo‘lsa, lekin ishlab chiqaruvchi bilan hech qanday kelishuvi bo‘lmasa, "reklama emas" deb belgilashi kerak.
Tegishli tashkilotlar quyidagi sabablar tufayli bu qonunni amalda qo‘llamoqda:
Iste’molchini himoya qilish – Tomoshabinlar kadrdagi mahsulot mustaqil tahlil qilinganmi yoki pulli reklama ekanligini bilishi kerak.
Yashirin reklamaning oldini olish – Pulli reklamalarning oddiy sharh sifatida ko‘rsatilishini to‘xtatish.
Halollik va shaffoflik – Tomoshabinlar ekrandagi shaxsning mahsulotni nega maqtayotganini aniq bilishi uchun.
Agar ushbu qoidalarga amal qilinmasa, ham bloger, ham ishlab chiqaruvchi katta miqdordagi jarimaga tortiladi.
Bizda esa reklama qilinayotganda "hissiy teginishlar" orqali "Mashaalloh"idan tortib, "Inshaalloh"igacha dasturxon qiladigan ba’zi lo‘ttivozlarni ko‘rsam, qayd qilgim keladi, vey! Boshqa ko‘p narsalarda bo‘lgani kabi, bu sohada ham orqada qolayapmiz.
@sherzoddavlatov