Шамоллар ва оловлар шаҳри Бокуга келиб қолган кит ва 70 минг одам ҳақида таассуротларим
3 кундан бери Бокудаман. Бу ерга Ўзбекистон делегацияси таркибида COP29-БМТнинг Иқлим ўзгариши бўйича саммитини ёритгани келганман.
Кеча нонуштада ҳамкасбим Оҳун бир видео кўрсатди. “Қаранг, биз турган меҳмонхонадан 3 км узоқда Каспий қирғоғига 20 тонналик кит келиб ўзини отибди, ўлиб ётибди. Ўзи Каспийда бунақа кит умуман бўлмаскан. Агар съемка қилсангиз, кутилмаган хабар бўларди”. “Китга вақт қаерда, ишимиз роса кўпку” дедим ачиниб ва ишонқирамай. Сўнг Озарбайжон тармоқларида вирус бўлиб тарқалган, бир киши ишонч билан гапириб бераётган ўлик кит видеосини кўрдим, ҳайратда қолдим.
Ҳамкасбларимга бундай ҳодиса ҳақида Чингиз Айтматовнинг “Кассандра тамғаси” асарида ўқиганимни гапириб бердим. Асарда айтилишича, кит ва дельфинларнинг қирғоққа ўзини отиб, жонига суиқасд қилиши охирги асрда кўп кузатиляпти, бунга денгиз остида ўтказиладиган ҳарбий-техник синовлар, сувдаги шовқиндан зарарланиш сабаб деган гипотеза бор.
Шунча одам бу ерда нима қиляпти ўзи?
Кун бўйи кит ҳақида ўйлашга вақт бўлмади очиғи. БМТ ҳар йили ўтказадиган, аудиторияси ва географияси бўйича иккинчи ўринда турадиган COP29 жаҳон етакчилари саммитининг асосий йиғилиши бугун бўлди. Душанба куни 25 минг қадам, сешанба 18 минг қадам юрганимдан тушунаверинг, жараён қандай бўлганини:)
Бутун дунё Бокуга келган, еру кўк, ўнгда ҳам, чапда ҳам одам. Турли ирқ, турли дин вакиллари, икки юз хил миллат, ўн минглаб хилма хил қиёфа. Бунақанги ранг-баранг одамзотни аввал қачон кўрганман, эслолмадим. Боя брифингда айтишларича, саммитнинг ялпи мажлисида 80 дан ортиқ президентлар ва бош вазирлар, халқаро ташкилотлар раҳбарлари иштирок этди. 198 та давлатдан 67 мингга яқин иштирокчи рўйхатдан ўтган, 4 мингга яқин киши анжуманни онлайн кузатяпти.
Нега бунча ажиотаж, бунча одам нимани гаплашмоқчи ва нимани қандай ҳал қилмоқчи, улар бир биридан нима истайди деб ўзимга ўзим савол бераман. Равшанки, сайёранинг экологик муаммолари кўп ва бу муаммолар миллий чегараларни тан олмайди. Бу ерда табиатшунослар тили билан айтганда “капалак эффекти” ишлайди. Яъни, дунёнинг бир томонида кичик бир капалак қанот қоқса, шу тўлқин дунёнинг нариги томонида узоқ ўлкада довул келтириб чиқариши мумкин.
Соддароқ тушунтирсам, масалан яқин ўтмишда пахтани деб Аму ва Сир чўлларга ҳайдалди, Орол бассейнига етарли сув бормади, сўнг Орол ўрнида дунёдаги энг ёш саҳро —Оролқум пайдо бўлди. Оролқум устида кўтарилган шамол тузли чангни Антарктидагача етказиб олиб борди. Амазонка ёки Австралиядаги ёнғин, Сахаранинг кенгайиши, Хитой ёки Ҳиндистоннинг смогли кунлари – булар ҳаммаси занжир реакциясини ишга туширади ва биз бу муаммоларни ҳис қилмаймиз деб бўлмайди.
1-1
3 кундан бери Бокудаман. Бу ерга Ўзбекистон делегацияси таркибида COP29-БМТнинг Иқлим ўзгариши бўйича саммитини ёритгани келганман.
Кеча нонуштада ҳамкасбим Оҳун бир видео кўрсатди. “Қаранг, биз турган меҳмонхонадан 3 км узоқда Каспий қирғоғига 20 тонналик кит келиб ўзини отибди, ўлиб ётибди. Ўзи Каспийда бунақа кит умуман бўлмаскан. Агар съемка қилсангиз, кутилмаган хабар бўларди”. “Китга вақт қаерда, ишимиз роса кўпку” дедим ачиниб ва ишонқирамай. Сўнг Озарбайжон тармоқларида вирус бўлиб тарқалган, бир киши ишонч билан гапириб бераётган ўлик кит видеосини кўрдим, ҳайратда қолдим.
Ҳамкасбларимга бундай ҳодиса ҳақида Чингиз Айтматовнинг “Кассандра тамғаси” асарида ўқиганимни гапириб бердим. Асарда айтилишича, кит ва дельфинларнинг қирғоққа ўзини отиб, жонига суиқасд қилиши охирги асрда кўп кузатиляпти, бунга денгиз остида ўтказиладиган ҳарбий-техник синовлар, сувдаги шовқиндан зарарланиш сабаб деган гипотеза бор.
Шунча одам бу ерда нима қиляпти ўзи?
Кун бўйи кит ҳақида ўйлашга вақт бўлмади очиғи. БМТ ҳар йили ўтказадиган, аудиторияси ва географияси бўйича иккинчи ўринда турадиган COP29 жаҳон етакчилари саммитининг асосий йиғилиши бугун бўлди. Душанба куни 25 минг қадам, сешанба 18 минг қадам юрганимдан тушунаверинг, жараён қандай бўлганини:)
Бутун дунё Бокуга келган, еру кўк, ўнгда ҳам, чапда ҳам одам. Турли ирқ, турли дин вакиллари, икки юз хил миллат, ўн минглаб хилма хил қиёфа. Бунақанги ранг-баранг одамзотни аввал қачон кўрганман, эслолмадим. Боя брифингда айтишларича, саммитнинг ялпи мажлисида 80 дан ортиқ президентлар ва бош вазирлар, халқаро ташкилотлар раҳбарлари иштирок этди. 198 та давлатдан 67 мингга яқин иштирокчи рўйхатдан ўтган, 4 мингга яқин киши анжуманни онлайн кузатяпти.
Нега бунча ажиотаж, бунча одам нимани гаплашмоқчи ва нимани қандай ҳал қилмоқчи, улар бир биридан нима истайди деб ўзимга ўзим савол бераман. Равшанки, сайёранинг экологик муаммолари кўп ва бу муаммолар миллий чегараларни тан олмайди. Бу ерда табиатшунослар тили билан айтганда “капалак эффекти” ишлайди. Яъни, дунёнинг бир томонида кичик бир капалак қанот қоқса, шу тўлқин дунёнинг нариги томонида узоқ ўлкада довул келтириб чиқариши мумкин.
Соддароқ тушунтирсам, масалан яқин ўтмишда пахтани деб Аму ва Сир чўлларга ҳайдалди, Орол бассейнига етарли сув бормади, сўнг Орол ўрнида дунёдаги энг ёш саҳро —Оролқум пайдо бўлди. Оролқум устида кўтарилган шамол тузли чангни Антарктидагача етказиб олиб борди. Амазонка ёки Австралиядаги ёнғин, Сахаранинг кенгайиши, Хитой ёки Ҳиндистоннинг смогли кунлари – булар ҳаммаси занжир реакциясини ишга туширади ва биз бу муаммоларни ҳис қилмаймиз деб бўлмайди.
1-1