Qosimov

O’tgan kuni do’stlarim bilan Qirg‘izistonga borib keldik. Mashinada Qozog‘iston orqali 2 ta chegara bosib o’tdik.

Bishkek men uchun yangi shahar va to‘g‘risi, menga umuman yoqmadi. Juda noqulay. Qozog’iston chegarasidan o’tib, Qirg’iston poytaxtiga kirishimiz bilan tirbandliklar boshlandi. Taksistdan so’rasam, har doim shu ahvol ekanini aytdi.

O’zi qo‘shni mamlakatga O’zbekiston milliy terma jamoasining Qirg’izistonga qarshi uchrashuvini tomosha qilish uchun borgnadik. Tirbandliklardan bir amallab o’tib, stadionga yetib keldik. Shu yergacha hammasi yaxshidek tuyuldi. Chunki stadion markazda va uning atrofidagi yo‘llar tor va daraxtli edi (albatta, tirbandlikni hisobga olmasa).

Lekin stadiondan mehmonxonagacha borishimizda menga Bishkek yoqmaslikni boshladi. Taksida borish noqulay — chunki aytganimdek, tirbandlik futbol sababli ham kuchaygan. Mehmonxonagacha masofa 2 km ko’rsatgani uchun biz piyoda borishga qaror qildik. Yurdik-yurdik-yurdik, lekin hech 2 km yo’l tugamadi. Juda uzoqdek tuyuldi. Navigator ham eng yaqin yo’l bilan 34 daqiqada yetib borishimizni aytdi.

Shu paytda meni bir narsa o’ylantirib qo’ydi: nega endi Toshkentda deyarli har kuni 3-5 km masofani bemalol bosib o’tolaman-u, lekin Bishkekda 2 kmgina masofa bunchalik uzoq tuyulib ketdi?

ChatGPT’dan so’rab ko’rdim. Uning aytishi bo’yicha, yangi shahar bolgani uchun ham shunday tuyulgan bo’lishi mumkin ekan. Ha, inkor qilib bo’lmaydi, lekin o’ylashimcha, gap bunda emasdi. Bishkekdagi infrostruktura noqulay ekani urbanistikadan xabari yo’q insonga ham ma’lum bo’ladi (eng kamida shu yerga kelib ko‘rsa).

GPT ikkinchi sabab qilib aynan yo’llarni ko’rsatdi. Ha, bunga qo‘shilaman. Piyodalar yo’lakchasi unchalik qulay emas. Mashina yo’lini hatto belgilangan joydan svetafor bilan kesib o’tish ham azob, qo‘rqinchli. Chunki haydovchilar svetaforga deyarli e’tibor bermas ekan. Toshkent bu borada ancha yaxshi, menimcha.

Bir amallab mehmonxonagacha yetvoldik. Xuddi 5-6 km masofa yurgandek charchadim. O‘ylashimcha, insonlar uchun qilingan shaharda bunday bo‘lmasligi kerak. Men bu hisni oldinroq Ostonada his qilgandim, u yerda ham siz bosib o‘tadigan masofa aslidan ko‘ra uzoqroq tuyuladi.

Va yana bir narsa: Bishkekda Yandex Taksi qimmatroq ekan. Masalan, o’sha 2 km masofaga 300 som atrofida narx (taxminan 45-50 ming so’m) ko’rsatdi. Bu, nazarimda, juda qimmat. Qiziqishga eng pik vaqtda Toshkent markazidan 2 km masofaga taksi narxini qarab ko‘rdim: 21-24 ming so’m oralig’ida narxlar chiqaryapti. 2 baravar farq rostan ham sezilarli, nazarimda.

Bu safar haqida yana yozaman. Birinchi hissiyotlar hozircha shu.

@qosimovuz

Hojatxona revolyutsiyasi

Yaqinda ishxona chatida bir hamkasbim Xitoydagi “Hojatxona revolyutsiyasi” haqida maqola tashlab qoldi. Oʻqib koʻrsam, qiziq narsa ekan.

Kampaniyaga 2015-yilda shaxsan rais Si Zinpinning oʻzi start bergan ekan. Bundan maqsad – turizmni rivojlantirish (nimagadir “yanada” deyishmabdi) va inson hayoti sifatini yaxshilash.

2015-2017-yillarda amalga oshirilgan “revolyutsiya”da 68 mingta jamoat hojatxonasi oʻrnatilgan yoki yaxshilangan. Bu Xitoyga 3 milliard dollarga tushgan.

Umuman olganda, rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, 2023-yilda Xitoyda shahar va shaharchalarda hukumat tomonidan qurilgan 370 000 dan ortiq jamoat hojatxonalari mavjud, bu bog'lar, diqqatga savozor joylar yoki kompaniyalar tomonidan boshqariladiganlarini hisobga olmaganda. Ularning eng koʻpi Pekinda – 20 mingdan ziyod. Bu Xitoy hukumati tomonidan yuritiladigan nashr bergan ma’lumot.

Yana shu maqolani oʻqib bildimki, hojatxonalarning ham “yulduzi” boʻlarkan, Si ushbu kampaniya doirasida mamlakat boʻylab “3 yulduzli” hojatxonalarni koʻpaytirmoqchi boʻlgan ekan. Unga ventilyatsiya, fon musiqasi va hojatxona qog‘ozi bor yo yoʻqligi kabi 58 xil jihatga asoslangan holda yulduzlar berilar ekan.

Ozroq statistikaga qiziqib koʻrdim, dunyo boʻylab 69 ta turistik shaharlar ichida eng ko'p jamoat hojatxonasi Parijda ekan. U yerda har kvadrat kilometrga oʻrtacha 6,7 ta hojatxona toʻgʻri kelarkan. Undan keyingi oʻrinda turgan Sidneyda bundan ikki baravar kam ekan – 3,6 ta. Eng yomon koʻrsatkich Qohirada, u yerda har bir kvadrat kilometrda ikkita hojatxona topish mumkin ekan.

Toshkent turistik kayfiyati bilan bu shaharlar bilan bellasholmaydiyu, lekin baribir qiziq statistika boʻlgan boʻlardi: Toshkentda bir kvadrat kilometr hududda nechta jamoat hojatxonasi topish mumkin? Oʻzi umuman, topish imkonlimi?

Oʻshanda Xitoyda hojatxona masalasi yuqori minbarlarda muhokama qilingan, “Hojatxona revolyutsiyasi” terminini ham Si Zinpinning oʻzi aytgan. Buni “China Daily” nashri 2015-yilda e’lon qilgan “Si Zinpinning yangi atamalari lugʻati”ga ham kiritgan. E’tibor bering, bu atama “ozchilik”, “Xalqaro munosabatlarning yangi turi”, “Siyosiy intizom va qoidalar” kabi atamalar bilan bir qatorda turibdi. Lekin negadir bunday “lugʻat” keyinchalik kerak boʻlmay qolganmi, yillar kesimida qarab ko'rsam, boshqa chiqmadi.

Xitoy qiziq davlat-da, mana shunday revolyutsiyalarni oʻylab topadi. Shunday revolyutsiya va Sining shashtidan (ozroq) bizga ham kerak. Bizda ham turistlarning, umuman, mahalliy aholining katta muammosi — jamoat hojatxonalari. Pulli boʻlsa ham.

@qosimovuz