Шу куннинг муаммоси
ТАБИАТГА ТАҲДИД ВА ЕЧИМЛАР
Пластик материаллар кундалик ҳаётимизнинг ажралмас қисмига айланиб улгурди, аммо уларнинг экологик таъсири тобора кучайиб бормоқда. Пластикка оид чиқиндилар–бу йирик экологик муаммо бўлиб, дунё миқёсида жиддий таҳдид солмоқда.
Пластик материаллар табиий жараёнлар орқали тезда бузилмайди, улар юз йиллар давомида ҳам ерда чириб кетмайди, шу важдан улар экологик ва соғлиққа оид муаммоларини келтириб чиқаради. Пластик чиқиндилар турли соҳаларда, жумладан, саноат, туризм, савдо ва маиший фаолиятда пайдо бўлади. Уларнинг асосий манбалари қуйидагилардир:
Енгил ва арзон пластик материаллар, айниқса, бир марталик фойдаланиш учун мўлжалланган буюмлар–пластик сумкалар, идишлар, стаканлар, шарбат идишлари ва бошқалар жуда кўп ишлаб чиқарилади ва истеъмол қилинади. Бу буюмлар тезда чиқиндига айланади ва уларнинг аксарияти қайта ишланмайди.
Саноат ишлаб чиқаришида ишлатиладиган пластиклар, шу жумладан, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ўраш учун ишлатиладиган пластик ўрамлар ҳам чиқиндиларга айланиши мумкин. Бу пластиклар ўз хусусиятларига кўра узоқ вақт давомида табиатда сақланади.
Савдо марказлари, пляжлар ва туризм жойларида катта ҳажмдаги пластик чиқиндилар кўп миқдорда йиғилади ва бу ерда тўпланган чиқиндилар кўпинча табиий муҳитга зарар етказади.
Пластик чиқиндиларнинг атроф-муҳитга таъсири жуда катта ва кўплаб салбий оқибатларга олиб келади. Масалан, пластика ўсимликлар ва ҳайвонлар учун хавфли бўлган зарарли моддаларни чиқаради. Улар табиий муҳитга тарқалиб, тупроқ ва сувни ифлослантиради. Пластик материаллар сувда бузилмасдан узоқ вақт давомида сақланиб қолади ва балиқлар, қушлар ва бошқа ҳайвонлар томонидан ютилиши мумкин. Пластик чиқиндиларни ютиб юборган ҳайвонлар тез-тез ҳалок бўлади, чунки пластик моддалар ҳазм бўлмайди ва уларнинг ички органларига зарар етказади.
Пластикнинг ишлаб чиқарилиши ва утилизацияси иссиқхона газларини чиқаради, бу эса иқлим ўзгаришини кучайтиради. Пластик материаллар кўп миқдорда углерод ангидрид (CО2) чиқаради, бу эса глобал иссиқликни оширади. Улар айниқса, океанларда, биологик хилма-хилликка зарар етказади.
Пластикни ютган балиқлар ва бошқа ҳайвонлар ўз ҳаёт фаолиятини амалга ошира олмайди, бу эса экотизимларда мувозанатнинг бузилишига олиб келади.
Пластик чиқиндилар муаммосига қарши курашишда бир қанча самарали ечимлар мавжуд. Бунинг учун аввало пластик чиқиндиларни қайта ишлаш ва утилизация қилиш тизимини кучайтириш зарур. Қайта ишланадиган пластик материалларни ажратиб олиш ва улардан янги маҳсулотлар ишлаб чиқариш муҳим. Бу жараённи автоматлаштириш ва кўпроқ ресурсларни ажратишлозим. Бир марталик пластик буюмлар–пластик сумкалар, идишлар ва стаканлар каби материалларни ишлатишни камайтириш керак. Шу билан бирга, экологик тоза материаллардан фойдаланишни рағбатлантириш муҳимдир. Мисол учун, қайта ишланадиган ва биодеградацияланувчи материалларга ўтиш зарур.
Аҳоли ўртасида пластик чиқиндиларни камайтириш ҳақида хабардорликни ошириш керак. Махсус экологик тадбирлар, кампаниялар орқали аҳолини пластик чиқиндиларни камайтириш ва қайта ишлаш ҳақида огоҳлантириш муҳимдир. Пластик материаллар ўрнига табиий, экологик тоза ва қайта ишланадиган материаллар – органик материаллар, ёғоч, шиша ва қоғоз каби табиий материаллардан кенгроқ фойдаланиш зарур.
Шунингдек, аҳолининг экологик маданиятини ошириш, пластикни алмаштириш ва чиқиндиларни камайтиришга қаратилган стратегияларни ишлаб чиқиш зарур.
Амирбек ЭРГАШЕВ,
Ўзбекистон Экологик партияси Когон шаҳар партия
ташкилоти раиси, шаҳар Кенгаши депутати.
ТАБИАТГА ТАҲДИД ВА ЕЧИМЛАР
Пластик материаллар кундалик ҳаётимизнинг ажралмас қисмига айланиб улгурди, аммо уларнинг экологик таъсири тобора кучайиб бормоқда. Пластикка оид чиқиндилар–бу йирик экологик муаммо бўлиб, дунё миқёсида жиддий таҳдид солмоқда.
Пластик материаллар табиий жараёнлар орқали тезда бузилмайди, улар юз йиллар давомида ҳам ерда чириб кетмайди, шу важдан улар экологик ва соғлиққа оид муаммоларини келтириб чиқаради. Пластик чиқиндилар турли соҳаларда, жумладан, саноат, туризм, савдо ва маиший фаолиятда пайдо бўлади. Уларнинг асосий манбалари қуйидагилардир:
Енгил ва арзон пластик материаллар, айниқса, бир марталик фойдаланиш учун мўлжалланган буюмлар–пластик сумкалар, идишлар, стаканлар, шарбат идишлари ва бошқалар жуда кўп ишлаб чиқарилади ва истеъмол қилинади. Бу буюмлар тезда чиқиндига айланади ва уларнинг аксарияти қайта ишланмайди.
Саноат ишлаб чиқаришида ишлатиладиган пластиклар, шу жумладан, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ўраш учун ишлатиладиган пластик ўрамлар ҳам чиқиндиларга айланиши мумкин. Бу пластиклар ўз хусусиятларига кўра узоқ вақт давомида табиатда сақланади.
Савдо марказлари, пляжлар ва туризм жойларида катта ҳажмдаги пластик чиқиндилар кўп миқдорда йиғилади ва бу ерда тўпланган чиқиндилар кўпинча табиий муҳитга зарар етказади.
Пластик чиқиндиларнинг атроф-муҳитга таъсири жуда катта ва кўплаб салбий оқибатларга олиб келади. Масалан, пластика ўсимликлар ва ҳайвонлар учун хавфли бўлган зарарли моддаларни чиқаради. Улар табиий муҳитга тарқалиб, тупроқ ва сувни ифлослантиради. Пластик материаллар сувда бузилмасдан узоқ вақт давомида сақланиб қолади ва балиқлар, қушлар ва бошқа ҳайвонлар томонидан ютилиши мумкин. Пластик чиқиндиларни ютиб юборган ҳайвонлар тез-тез ҳалок бўлади, чунки пластик моддалар ҳазм бўлмайди ва уларнинг ички органларига зарар етказади.
Пластикнинг ишлаб чиқарилиши ва утилизацияси иссиқхона газларини чиқаради, бу эса иқлим ўзгаришини кучайтиради. Пластик материаллар кўп миқдорда углерод ангидрид (CО2) чиқаради, бу эса глобал иссиқликни оширади. Улар айниқса, океанларда, биологик хилма-хилликка зарар етказади.
Пластикни ютган балиқлар ва бошқа ҳайвонлар ўз ҳаёт фаолиятини амалга ошира олмайди, бу эса экотизимларда мувозанатнинг бузилишига олиб келади.
Пластик чиқиндилар муаммосига қарши курашишда бир қанча самарали ечимлар мавжуд. Бунинг учун аввало пластик чиқиндиларни қайта ишлаш ва утилизация қилиш тизимини кучайтириш зарур. Қайта ишланадиган пластик материалларни ажратиб олиш ва улардан янги маҳсулотлар ишлаб чиқариш муҳим. Бу жараённи автоматлаштириш ва кўпроқ ресурсларни ажратишлозим. Бир марталик пластик буюмлар–пластик сумкалар, идишлар ва стаканлар каби материалларни ишлатишни камайтириш керак. Шу билан бирга, экологик тоза материаллардан фойдаланишни рағбатлантириш муҳимдир. Мисол учун, қайта ишланадиган ва биодеградацияланувчи материалларга ўтиш зарур.
Аҳоли ўртасида пластик чиқиндиларни камайтириш ҳақида хабардорликни ошириш керак. Махсус экологик тадбирлар, кампаниялар орқали аҳолини пластик чиқиндиларни камайтириш ва қайта ишлаш ҳақида огоҳлантириш муҳимдир. Пластик материаллар ўрнига табиий, экологик тоза ва қайта ишланадиган материаллар – органик материаллар, ёғоч, шиша ва қоғоз каби табиий материаллардан кенгроқ фойдаланиш зарур.
Шунингдек, аҳолининг экологик маданиятини ошириш, пластикни алмаштириш ва чиқиндиларни камайтиришга қаратилган стратегияларни ишлаб чиқиш зарур.
Амирбек ЭРГАШЕВ,
Ўзбекистон Экологик партияси Когон шаҳар партия
ташкилоти раиси, шаҳар Кенгаши депутати.