Javohir Berdiyev bilan suhbatlashganimizda sun’iy intellekt xafa haqida qisqacha to‘xtalib o‘tgan edim, shuni batafsilroq tushuntirishga harakat qildim.Tarix davomida har bir yirik texnologiya qo‘rquv, shubha va qarshilikka duch kelgan. Bugun esa sun’iy intellekt ko‘pincha tahdid sifatida ko‘rsatiladi. Ish o‘rinlarining yo‘qolishi, tarbiyaviy muammolar va mashinalarning inson aqlidan ustun kelishidan qo‘rquv ko‘plab yo‘nalishlarni egallaydi. Bu xavotirlar e’tiborga loyiq bo‘lsa-da, tarix bizga shuni o‘rgatadiki, texnologik taraqqiyot ko‘pincha dastlab noto‘g‘ri tushuniladi va undan qo‘rqiladi. XIX asr oxiridagi voqealar bunga yorqin misol bo‘la oladi.
Elektr energiyasi: Bir paytlar qo‘rquv uyg‘otgan, bugun esa 1880-1890-yillarda ikki xil elektr tizimi paydo bo‘ldi. Bir tizimni qo‘llovchilar ikkinchisiga qarshi targ‘ibot olib bordilar. Raqobat chog‘ida, odamlarni qo‘rqitish uchun ochiq maydonda hayvonlarni tok bilan o‘ldirish hodisalari bo‘lgan. Hatto maxsus o‘lim jazosi uchun stollar ishlab chiqilgan.
Odamlar tabiiy ravishda qo‘rqib ketishdi. Elektr energiyasi yangi va notanish edi – ko‘rgan manzaralari esa daxshatli taassurot qoldirdi. Ma’lum vaqtgacha bu tizim butunlay rad etiladi, deb o‘ylashgan.
Ammo tarix boshqa yo‘l tanladi. Muhandislar texnologiyani takomillashtirib, elektr energiyasini uzoq masofalarga uzatish samarali yo‘lini topdilar. Bu esa butun dunyo bo‘ylab standart tizimga aylandi. Bugungi kunda elektr har bir jabhada hayotimizning ajralmas qismiga aylangan. Bir paytlar o‘lim xavfi bilan bog‘langan narsa endi zaruratga aylangan.
Bugungi sun’iy intellekt bilan o‘xshashlik Bugungi kunga kelib ham xuddi shunday holatni ko‘ramiz. Sun’iy intellekt ko‘pincha hayot uchun xavf sifatida tasvirlanadi:
- Ish o‘rinlari yo‘qolishi haqida sarlavhalar;
- Filmlarda mashinalar dunyoni egallashi tasvirlari;
- Mutaxassislarning (dasturchilarning) sun’iy intellekt insoniyatni ortda qoldirishi haqidagi ogohlantirishlari.
Bu qo‘rquvlar asossiz emas. Albatta, xavf mavjud va ularni tartibga solish va axloqiy me’yorlarga rioya qilish kerak. Ammo sun’iy intellektni faqat tahdid deb bilish uning ulkan imkoniyatlarini ko‘rmaslikdir:
Sog‘liqni saqlash: Kasalliklarni erta aniqlash hayotlarni saqlab qoladi.
Transport: Avtomatik boshqariladigan mashinalar yo‘llarda xavfsizlikni oshiradi.
Ta’lim: Shaxsiy yondashuv asosida ta’lim olish imkoniyatlari kengayadi.
Kelajak yo‘li Har qanday katta texnologik taraqqiyot ehtiyotkorlik bilan boshqaruv va mas’uliyatli rivojlanishni talab qiladi. Ammo qo‘rquv taraqqiyotga to‘sqinlik qilmasligi kerak. Bir paytlar elektrdan qo‘rqishgan, bugun esa u butun dunyoni yoritadi. Sun’iy intellekt ham insoniyatga katta yutuqlar olib kelishi mumkin – agar undan to‘g‘ri foydalansak.
Tarix bizga yo‘l ko‘rsatadi. Qo‘rquv bizni hushyor qilsin, ammo taraqqiyot to‘xtab qolmasin. Yutuqlar faqat yangilik va mas’uliyat o‘rtasidagi muvozanatni topganlar uchundir.
@naxalov