Эҳтиёжлар иерархияси назарияси
Машҳур олим Абраҳам Маслоу инсон эҳтиёжларини, уларнинг муҳимлик даражасидан келиб чиқиб, камайиб бориш тартибида пирамидага жойлаштирган.
Эҳтиёжларнинг бундай тизимланишини Маслоу токи инсон содда нарсаларга муҳтож бўлар экан, юқори даражадаги эҳтиёжларни бошдан кечира олмаслиги билан изоҳлади.
Пирамиданинг асос қисмида энг бирламчи эҳтиёжлар – физиология (очлик, чанқоқлик ва шунга ўхшаш эҳтиёжларни қондириш) жойлашган.
Бир палла юқорида хавфсизликка бўлган эҳтиёжлар келтирилади. Унга кўра, одамлар ўзини ҳимояланган ҳис қилиши, қўрқув ва омадсизликлардан қутулиш заруратида бўлади.
Ундан юқори – меҳр ва муҳаббат зинаси, шунингдек, ҳар қандай ижтимоий гуруҳга мансублик эҳтиёжи ўз ўрнини эгаллайди.
Кейинги паллада ҳурмат, иззат ва эътиборга бўлган эҳтиёж майдонга келиб, муваффақиятларга эришиш, тан олиниш, маъқулланиш, ижобий баҳоланиш каби заруратларни ўзида ифода этади.
Яна бир босқич тепада Маслоу билимга чанқоқлик, борлиқни тушуниш, изланиш, иложи борича кўпроқ маълумотни қабул қилиш истаги каби когнитив эҳтиёжларни қўйган.
Бунинг ортидан эстетикага бўлган эҳтиёж (ҳаётни уйғунлаштириш, уни гўзаллик, санъат билан тўлдириш истаги) пайдо бўлади.
Ва ниҳоят, пирамиданинг энг охирги босқичи, чўққиси – ўз-ўзини намоён қилиш, ички потенциални очиб беришга бўлган эҳтиёждир. Бу паллага етиб келган инсон кашфиётчи, яратувчи даражасига чиққан ҳисобланади.
Энди савол туғилади:
Ўзбекистон жамиятида аҳолининг нечи фоизи Маслоу пирамидасининг биринчи босқичидан чиқиб кета олган?
Менинг назаримда аҳолининг қарийб 70 фоизи бугунги кунда энг бирламчи физиологик (органик) эҳтиёжларни қондириш билан овора бўлиб қолгандай.
Бундан ташқари, мансабдорларимизнинг нечи фоизи когнитив эҳтиёжларини қондира олган?
Пирамиданинг чўққисига чиққанлар улуши ҳақида гапирмасак ҳам бўлади, акс ҳолда шу пайтгача бирон Нобель мукофоти совриндори чиққан бўлармиди...
Telegram || Instagram || Facebook