Jamiyatshunos dan repost
Qon huquqi va tuproq huquqi
Insonning huquqiy holatini aniqlashda fuqarolik muhim ahamiyatga ega. Fuqarolik bu shaxsning bir davlat bilan konkret munosabatlaridir. Fuqarolik orqali insonlar bir qancha huquqlarga ega bo'lish bilan birgalikda, majburiyatlarni ham oladilar. Bir davlatda yashayotgan hamma insonlar ham o'sha davlatning fuqarosi bo'lavermaydi. U chet eldan o'qishga, ishga kelgan yoki boshqa bir sabab bilan ushbu davlatda yashab turgan chet el fuqarosi (ajnabiy) yoki umuman fuqaroligi bo'lmagan shaxs (apatrid) ham bo'lishi mumkin. Bunday shaxslar ushbu davlatning fuqarosi hisoblanmasada, mamlakatning aholisi hisoblanadi. Ya'ni davlatning aholisi tarkibiga o'zining fuqarolaridan tashqari, chet fuqarolari hamda fuqaroligi bo'lmagan shaxslar ham kiradi.
Ko'plab davlatlarda fuqarolik jus sanguinis (qon huquqi) asosida beriladi. Bu qanday ishlaydi? Ya'ni o'sha mamlakat fuqaroligini faqatgina uning fuqarosi bo'lgan ota-onaning farzandlari olishi mumkin (Koreya, Buyuk Britaniya). Va chet elda farzandli bo'lgan ota-onalar qon huquqi asosida farzandlariga o'zlarining fuqaroligi bo'lgan davlat fuqaroligini olish huquqiga ega. Ya'ni bola qayerda tug'ilishidan qat'iy nazar, u ota-onasida bo'lgan fuqarolikka o'tadi.
Ba'zi mamlakatlarda qon huquqi bilan birgalikda, jus soli (tuproq huquqi) ham amal qiladi. Ota-ona umuman boshqa davlat fuqaroligida bo'lsa ham, farzandi o'sha davlat hududida dunyoga keldimi tuproq huquqi asosida o'sha davlat bolaga o'z fuqaroligini beradi. Masalan, sizning farzandingiz Amerikada tug'ilsa, u bu davlatning fuqarosi bo'lish huquqiga ega bo'ladi.
Shunday qilib, yuqorida bergan savolimga kasbimdan kelib chiqqan holda, "it depends" deb javob berishim shart. Ha, bu davlatlarga, ularning qonun-qoidalariga bog'liq. Masalan, bola samalyot okean ustidan o'tayotgan paytda dunyoga keldi. Ushbu vaziyatda samalyot qaysi davlatda ro'yxatdan o'tgan (ya'ni qaysi davlatniki) bo'lsa va tuproq huquqiga amal qilinsa, o'sha mamlakat fuqaroligi berilishi ham mumkin. Lekin davlat faqatgina qon huquqini tan olsa, u holda fuqarolik berilmaydi. Faqatgina istisno vaziyatlardagina bunday holat kuzatilishi mumkin (BMT tomonidan qabul qilingan "Fuqarosizlikni kamaytirish to'g'risidagi konvensiya" asosida).
Xo'p, endi savolga javob beradigan bo'lsak, bolaning ota-onasi Fransiya fuqaroligiga ega. Fransiyada jus sanguinis ishlashi hisobiga, bola Fransiya fuqaroligini olishi mumkin. Samalyot Rim hududida bo'lgan paytda bola tug'ilgan bo'lishiga qaramasdan, unga Italiya fuqaroligi berilmaydi. Nega? Sababi Italiya fuqaroligida tuproq huquqi ishlamaydi. Italiya fuqaroligini olish uchun ota-onaning birida ushbu mamlakatning fuqaroligi bo'lishi shart. Samalyot Koreyada ro'yxatdan o'tgan bo'lsa ham, bu davlatda ham xuddi shunday qonun ishlaydi. Koreya fuqaroligi ham qon huquqi asosida beriladi. Amerikaga keladigan bo'lsak, bu davlatda qon huquqi ham, tuproq huquqi ham birdek ishlaydi. Agar samalyot Amerikaga tegishli bo'lsa, bolaga jus soli asosida bu davlatning fuqaroligi beriladi. Lekin aksi bo'lsa, bolakay faqatgina Fransiya fuqaroligini olishi mumkin.
@jamiyatshunos
Insonning huquqiy holatini aniqlashda fuqarolik muhim ahamiyatga ega. Fuqarolik bu shaxsning bir davlat bilan konkret munosabatlaridir. Fuqarolik orqali insonlar bir qancha huquqlarga ega bo'lish bilan birgalikda, majburiyatlarni ham oladilar. Bir davlatda yashayotgan hamma insonlar ham o'sha davlatning fuqarosi bo'lavermaydi. U chet eldan o'qishga, ishga kelgan yoki boshqa bir sabab bilan ushbu davlatda yashab turgan chet el fuqarosi (ajnabiy) yoki umuman fuqaroligi bo'lmagan shaxs (apatrid) ham bo'lishi mumkin. Bunday shaxslar ushbu davlatning fuqarosi hisoblanmasada, mamlakatning aholisi hisoblanadi. Ya'ni davlatning aholisi tarkibiga o'zining fuqarolaridan tashqari, chet fuqarolari hamda fuqaroligi bo'lmagan shaxslar ham kiradi.
Ko'plab davlatlarda fuqarolik jus sanguinis (qon huquqi) asosida beriladi. Bu qanday ishlaydi? Ya'ni o'sha mamlakat fuqaroligini faqatgina uning fuqarosi bo'lgan ota-onaning farzandlari olishi mumkin (Koreya, Buyuk Britaniya). Va chet elda farzandli bo'lgan ota-onalar qon huquqi asosida farzandlariga o'zlarining fuqaroligi bo'lgan davlat fuqaroligini olish huquqiga ega. Ya'ni bola qayerda tug'ilishidan qat'iy nazar, u ota-onasida bo'lgan fuqarolikka o'tadi.
Ba'zi mamlakatlarda qon huquqi bilan birgalikda, jus soli (tuproq huquqi) ham amal qiladi. Ota-ona umuman boshqa davlat fuqaroligida bo'lsa ham, farzandi o'sha davlat hududida dunyoga keldimi tuproq huquqi asosida o'sha davlat bolaga o'z fuqaroligini beradi. Masalan, sizning farzandingiz Amerikada tug'ilsa, u bu davlatning fuqarosi bo'lish huquqiga ega bo'ladi.
Shunday qilib, yuqorida bergan savolimga kasbimdan kelib chiqqan holda, "it depends" deb javob berishim shart. Ha, bu davlatlarga, ularning qonun-qoidalariga bog'liq. Masalan, bola samalyot okean ustidan o'tayotgan paytda dunyoga keldi. Ushbu vaziyatda samalyot qaysi davlatda ro'yxatdan o'tgan (ya'ni qaysi davlatniki) bo'lsa va tuproq huquqiga amal qilinsa, o'sha mamlakat fuqaroligi berilishi ham mumkin. Lekin davlat faqatgina qon huquqini tan olsa, u holda fuqarolik berilmaydi. Faqatgina istisno vaziyatlardagina bunday holat kuzatilishi mumkin (BMT tomonidan qabul qilingan "Fuqarosizlikni kamaytirish to'g'risidagi konvensiya" asosida).
Xo'p, endi savolga javob beradigan bo'lsak, bolaning ota-onasi Fransiya fuqaroligiga ega. Fransiyada jus sanguinis ishlashi hisobiga, bola Fransiya fuqaroligini olishi mumkin. Samalyot Rim hududida bo'lgan paytda bola tug'ilgan bo'lishiga qaramasdan, unga Italiya fuqaroligi berilmaydi. Nega? Sababi Italiya fuqaroligida tuproq huquqi ishlamaydi. Italiya fuqaroligini olish uchun ota-onaning birida ushbu mamlakatning fuqaroligi bo'lishi shart. Samalyot Koreyada ro'yxatdan o'tgan bo'lsa ham, bu davlatda ham xuddi shunday qonun ishlaydi. Koreya fuqaroligi ham qon huquqi asosida beriladi. Amerikaga keladigan bo'lsak, bu davlatda qon huquqi ham, tuproq huquqi ham birdek ishlaydi. Agar samalyot Amerikaga tegishli bo'lsa, bolaga jus soli asosida bu davlatning fuqaroligi beriladi. Lekin aksi bo'lsa, bolakay faqatgina Fransiya fuqaroligini olishi mumkin.
@jamiyatshunos