Linux – bu ochiq kodli, UNIX-ga asoslangan operatsion tizim yadrosi. U Linus Torvalds tomonidan 1991-yilda yaratilgan va hozirda turli distributsiyalar orqali dunyo bo‘ylab keng tarqalgan.
Linux-ning Asosiy Xususiyatlari:
1. Ochiq kodli – Istalgan kishi Linux kodini ko‘rib chiqishi, o‘zgartirishi va takomillashtirishi mumkin.
2. Bepul – Ko‘pgina Linux distributsiyalari mutlaqo bepul.
3. Barqaror va xavfsiz – Virus va zararli dasturlarga kamroq moyil, serverlar uchun juda mos.
4. Ko‘p foydalanuvchi va ko‘p vazifali – Bir vaqtning o‘zida bir nechta foydalanuvchi ishlata oladi va turli jarayonlarni parallel bajarishi mumkin.
5. Moslashuvchan – Har xil qurilmalarga o‘rnatish mumkin: serverlar, ish stollari, mobil telefonlar, IoT qurilmalar va superkompyuterlar.
6. Buyruq qatori interfeysi (CLI) – Linux terminali kuchli vosita bo‘lib, skriptlar yozish va tizimni boshqarish uchun juda qulay.
Mashhur Linux Distributsiyalari:
• Ubuntu – Eng ommabop, qulay va yangi foydalanuvchilar uchun mos.
• Debian – Barqarorlik va xavfsizlik bilan mashhur.
• Arch Linux – Minimalistik va ilg‘or foydalanuvchilar uchun moslashuvchan tizim.
• Fedora – Red Hat tomonidan ishlab chiqilgan va zamonaviy texnologiyalarni birinchilardan bo‘lib sinovdan o‘tkazadi.
• Kali Linux – Xavfsizlik va pentesting uchun maxsus tuzilgan.
• CentOS / Rocky Linux – Serverlar uchun juda mos keladigan distributsiyalar.
Linux Ishlatiladigan Joylar:
• Serverlar – Internetdagi ko‘plab serverlar Linux asosida ishlaydi (Google, Facebook, Amazon, va boshqalar).
• Mobil tizimlar – Android ham Linux yadrosi asosida qurilgan.
• Dasturiy ta’minot ishlab chiqish – Ko‘plab dasturchilar Linuxdan foydalanadi.
• Kiberxavfsizlik va tarmoq boshqaruvi – Ethical hacking va tarmoq monitoringida ishlatiladi.
• Ilmiy va superkompyuterlar – Katta hisob-kitoblar uchun Linux juda mos.
Linuxning Afzalliklari:
✅ Bepul va ochiq kodli
✅ Tezkor va yengil
✅ Xavfsiz va barqaror
✅ Moslashuvchan va har xil qurilmalarga mos
✅ Kuchli terminal va buyruq qatori vositalari
Linux Terminalidagi Ba’zi Muhim Buyruqlar:
• ls – Joriy papkadagi fayllarni ko‘rsatadi.
• cd – Papkalar orasida harakatlanish.
• pwd – Joriy katalogni ko‘rsatish.
• cp – Fayl yoki papkani nusxalash.
• mv – Fayl yoki papkani ko‘chirish.
• rm – Fayl yoki papkani o‘chirish.
• mkdir – Yangi katalog yaratish.
• rmdir – Bo‘sh katalogni o‘chirish.
• sudo – Administrator huquqlari bilan buyruq bajarish.
• apt install – Dastur o‘rnatish (Debian/Ubuntu uchun).
• yum install – Dastur o‘rnatish (RHEL/CentOS/Fedora uchun).
Linux-ning Asosiy Xususiyatlari:
1. Ochiq kodli – Istalgan kishi Linux kodini ko‘rib chiqishi, o‘zgartirishi va takomillashtirishi mumkin.
2. Bepul – Ko‘pgina Linux distributsiyalari mutlaqo bepul.
3. Barqaror va xavfsiz – Virus va zararli dasturlarga kamroq moyil, serverlar uchun juda mos.
4. Ko‘p foydalanuvchi va ko‘p vazifali – Bir vaqtning o‘zida bir nechta foydalanuvchi ishlata oladi va turli jarayonlarni parallel bajarishi mumkin.
5. Moslashuvchan – Har xil qurilmalarga o‘rnatish mumkin: serverlar, ish stollari, mobil telefonlar, IoT qurilmalar va superkompyuterlar.
6. Buyruq qatori interfeysi (CLI) – Linux terminali kuchli vosita bo‘lib, skriptlar yozish va tizimni boshqarish uchun juda qulay.
Mashhur Linux Distributsiyalari:
• Ubuntu – Eng ommabop, qulay va yangi foydalanuvchilar uchun mos.
• Debian – Barqarorlik va xavfsizlik bilan mashhur.
• Arch Linux – Minimalistik va ilg‘or foydalanuvchilar uchun moslashuvchan tizim.
• Fedora – Red Hat tomonidan ishlab chiqilgan va zamonaviy texnologiyalarni birinchilardan bo‘lib sinovdan o‘tkazadi.
• Kali Linux – Xavfsizlik va pentesting uchun maxsus tuzilgan.
• CentOS / Rocky Linux – Serverlar uchun juda mos keladigan distributsiyalar.
Linux Ishlatiladigan Joylar:
• Serverlar – Internetdagi ko‘plab serverlar Linux asosida ishlaydi (Google, Facebook, Amazon, va boshqalar).
• Mobil tizimlar – Android ham Linux yadrosi asosida qurilgan.
• Dasturiy ta’minot ishlab chiqish – Ko‘plab dasturchilar Linuxdan foydalanadi.
• Kiberxavfsizlik va tarmoq boshqaruvi – Ethical hacking va tarmoq monitoringida ishlatiladi.
• Ilmiy va superkompyuterlar – Katta hisob-kitoblar uchun Linux juda mos.
Linuxning Afzalliklari:
✅ Bepul va ochiq kodli
✅ Tezkor va yengil
✅ Xavfsiz va barqaror
✅ Moslashuvchan va har xil qurilmalarga mos
✅ Kuchli terminal va buyruq qatori vositalari
Linux Terminalidagi Ba’zi Muhim Buyruqlar:
• ls – Joriy papkadagi fayllarni ko‘rsatadi.
• cd – Papkalar orasida harakatlanish.
• pwd – Joriy katalogni ko‘rsatish.
• cp – Fayl yoki papkani nusxalash.
• mv – Fayl yoki papkani ko‘chirish.
• rm – Fayl yoki papkani o‘chirish.
• mkdir – Yangi katalog yaratish.
• rmdir – Bo‘sh katalogni o‘chirish.
• sudo – Administrator huquqlari bilan buyruq bajarish.
• apt install – Dastur o‘rnatish (Debian/Ubuntu uchun).
• yum install – Dastur o‘rnatish (RHEL/CentOS/Fedora uchun).