Abdulloh

Kechqurun to’yib ovqatlangan, uyquga to’ymaydi.

Uyquga to’ymagan, ovqat yegisi kelaveradi.

Ovqat ko’p yesa, semirib ketaveradi.

Semirsa, kechasi ham yegisi keladi.

Kechasi ovqat yesa…

Och uxlashda hikmat ko’p.

Ramazondan oldin bir eslatay dedimda.

Senekaning Lutsiyga birinchi xati. Senekadan Lutsiliyga salomlar!
Sen uchun yozdim, mening aziz Lutsiliyim! O‘zingni o‘zing uchun qaytarib ol, vaqtni asra va jamg‘ar! Avvallari sening vaqtingni boshqalar tortib olar yoki o‘g‘irlardi, u behuda sarflanardi. Endi esa, yozayotgan gaplarimning to‘g‘riligiga o‘zing amin bo‘l: vaqtimizning bir qismini bizdan zo‘rlik bilan tortib olishadi, bir qismini o‘g‘irlashadi, yana bir qismi esa o‘zimizning e’tiborsizligimiz sabab behuda ketadi. Ammo eng uyatli yo‘qotish – o‘z beparvoligimiz tufayli boy berilgan vaqt!

Atrofga yaxshilab nazar sol: hayotimizning katta qismini bema’ni ishlarga, ancha qismini bexudaga o‘tgan damlarga, butun hayotimizni esa keraksiz narsalarga sarflaymiz.

Menga shunday odamni ko‘rsata olasanmi, u vaqtdan qadrliroq hech narsa yo‘qligini bilsa? Kun qanchalik qimmat ekanini tushunsa? Har soatda o‘limga yaqinlashayotganini anglab yetsa? Asl muammo shundaki, biz o‘limni oldinda deb hisoblaymiz, lekin uning katta qismi ortimizda qolgan – hayotimizdan o‘tgan barcha yillar o‘limga tegishlidir.

Shunday ekan, aziz Lutsiliy, sen menga yozganingdek harakat qil: hech bir soatingni behuda yo‘qotma! Bugungi kunni qo‘lingda mahkam ushlasang, ertangi kunga kamroq bog‘lanasan. Aks holda, sen doim kutish va rejalashtirish bilan band bo‘lib, butun hayotingni boy berasan.

Lutsiliy, bizda hamma narsa begona, faqat vaqt o‘zimizniki. Bizga tabiat tomonidan faqat vaqt berilgan – u esa o‘tkinchi va tez suzib ketadi. Shunga qaramay, kim xohlasa, bizdan uni tortib oladi. Insonlar naqadar ahmoq: biror arzimas, arzon yoki osongina o‘rnini bosish mumkin bo‘lgan narsani yo‘qotganida, ular har doim hisob-kitob qilishadi. Lekin vaqt berilgan bo‘lsa, hech kim o‘zini qarzdor deb hisoblamaydi – go‘yo vaqtni qaytarib bo‘lish mumkinligidek!

Ehtimol, sen mendan so‘rarsan: "Agar shunday ta’lim berayotgan bo‘lsang, sen o‘zing qanday yo‘l tutasan?" Men ochiq tan olaman: xuddi hisob-kitob qilishni yaxshi biladigan, ammo baribir pulini behuda sarflaydigan odam singari men ham qancha vaqt yo‘qotganimni bilaman.

Aytishim mumkinki, men hech narsani yo‘qotmayapman, deb da’vo qilmayman. Ammo qancha vaqt yo‘qotayotganimni, nima sababdan yo‘qotayotganimni va bu yo‘qotishlarimning sababini bilaman. Mening holatim xuddi qashshoqlikka o‘z gunohi tufayli emas, balki hayotning og‘irligi sabab tushib qolgan odamlar singari: hamma meni kechiradi, ammo hech kim yordam bermaydi.

Lekin bu qanday muammo bo‘lishi mumkin? Menimcha, inson shunchaki qolgan ozgina vaqt bilan ham baxtiyor bo‘lishni bilsa, u haqiqiy kambag‘al emas. Ammo sen, iltimos, o‘z boyligingni hozirdanoq asra! Chunki bu – boshlash uchun eng yaxshi vaqt! Bizning ajdodlarimiz shunday degan: "Fidokor bo‘lishni, hamma narsa tugash arafasida bo‘lganda boshlash kech bo‘ladi." Qolaversa, oxirida nafaqat ozgina vaqt qoladi, balki eng yomon qismlarigina.