ONA TILI VA ADABIYOT

🔹Tovush oʻzgarishlari🔹

Soʻzlarga qoʻshimchalar qoʻshilganda bazı hollarda tovush ortishi, tushishi, almashishi mumkin.

🟣Tovush tushishi:

1) men ➕ ning, ni, niki ➡️ ,,n" tushadi:
Men + ning = mening
Sen + niki = seniki

2) ikki, olti, yetti ➕ ov, ala, ovlon ➡️ ,,i" tushadi:
Ikki + ala = ikkala
Olti + ovlon = oltovlon

3) past/sust ➕ ay ➡️ pasay/ susay

4) i, a, u tushadi:
Shahar + im = shahrim
Burun + ing = burning

5) oʻyin/qiyin ➕ a ➡️ oʼyna/qiyna
Yigʼi + la = yigʼla
Sariq + ay = sargʼay

6) ayir/qayir ➕ il ➡️ ayrıl/qayril

7) kerak emas ➡️ kerakmas
Kela oldi ➡️ keloldi

@Uztilim @Uztilim

🔵Tovush ortishi:

1) u, bu, shu, oʻsha ➕ ga, da, dan, day, dek, doq, cha, aqa, gacha ➡️ ,,n" harfi ortadi
U ➕ga➡️unga
Shu ➕aqa ➡️ shunaqa

2) u, bu ,shu, oʻsha ➕ egalik
U ➕i➕si➡️ unisi
Shu➕i➕si➡️ shunisi

3) obroʻ, avzo, parvo, mavqe ➕egalik➡️ ,,y" harfi ortadi
Obroʻ ➕im➡️ obroʼyim
Avzo➕i➡️ avzoyi

4) yemoq / de ➕il, ish ➡️,,y" harfi ortadi
Ye➕il➡️yeyil
De➕ish➡️ deyish

5) isi, achi ➕q ➡️ issiq/achchiq
Erta➕gi ➡️ ertangi
Haq➕ im➡️ haqqim

@Uztilim @Uztilim

🟢Tovush almashinishi:

1) k/q ➕egalik ➡️ k harfi g harfiga, q harfi gʻ harfiga oʼzgaradi.
Yurak➕im➡️ yuragim
Barmoq➕ im ➡️ barmogʼim

2) k/ q + ga = Ka/qa
Yurakka, tuproqqa

3) son, ot, yosh, ong + a, la = o harfi a harfiga oʼzgaradi
Son+ a= sana
Ong + la = angla

4) a + q, qi, v, vchi = a harfi o harfiga oʼzgaradi
Mudra + q= mudroq
Sayra + qi = sayroqi

5) I + v, vchi, q = i harfi u harfiga oʼzgaradi
Sovi + q= sovuq
Oʻqi + vchi = oʻquvchi

6) gup, shuv, shov, gur + illa = ulla
Gup + illa = gupulla
Bir + ta = bitta


Biz bilan muvaffaqiyatga erishing 👨‍🎓👩‍🎓!

💫✨✨✨@Uztilim✨✨✨💫

📌Urgʻu (aksentema)

📎Soʻz urgʼusi - soʻzlardagi biron-bir tovushning boshqasiga qaraganda kuchliroq talaffuz qilinishi. Oʻzbek tilida urgʻu asosan soʻzning oxirgi boʻgʻiniga tushadi va soʻzga qoʻshimcha qoʻshilganda oʻng tomonga surilib boraveradi.

Meva* - mevazo*r - mevazorda*
Paxta* - paxtako*r - paxtakorla*r

📍(Istisno): alba*tta, ha*mma, gaze*ta, ho*zir, respu*blika, mabo*do, modo*miki, ba*rcha, ba*ri.

🖇Chet tilidan oʻzlashgan soʻzlarda urgʻu
Urgʻu chet tilidan oʻzlashgan soʻzlarda turli xil boʻgʻinlarga tushishi mumkin:
1) Agar o yozilib a, e, I aytilsa urgʼu yoʻq
2) Agar o yozilib ь aytilsa urgʼu olgan
3) Yozilishi va oʻqilishi har xil boʻlsa urgʻu olmagan boʻladi.

@Uztilim @Uztilim

Urgʻuning vazifalari
1. Soʻzlarning fonetik tartibini uyushtiradi.
2. Turkiy tillarda urgʻu koʻchib yuruvchi hisoblanadi.
3. Urgʻu soʻzlarda maʼno farqlash vazifasini bajaradi.

🟣Feʼl - ot
O*lma(fe'l) - olma*(meva)
Koʻ*zlar (fe'l) - koʻzla*r (ot)

🔵Ot-sifat
Akade*mik (ot) - akademi*k(sifat)
Mexa*nik(ot) - mexani*k(sifat)

🟢Ravish -sifat
Ho*zir (ravish) - hozi*r (sifat)
Ya*ngi (ravish) - yangi* (sifat)

🟡Ravish-ot
Yigi*tcha (ravish) - yigitcha*(ot)
Qishlo*qcha(ravish) - qishloqcha*(ot)

🟠Ot-ot
A*tlas -xarita atla*s - mato
So*ya -oʻsimlik soya* -koʼlanka

@Uztilim @Uztilim

🔴Gap urgʼusi -odatda kesimning oldidagi soʻzga tushadi.

Men bugun kinoga* bordim
Men kinoga bugun* bordim

Eslatma❗️
Soʻroq soʼzli soʻroq gaplarda urgʻu soʻroq soʻzga tushadi.

Kecha nega* darsga kelmading?

Biz bilan muvaffaqiyatga erishing 👨‍🎓👩‍🎓!

💫✨✨✨@uztilim✨✨✨💫

🅱oʻgʻin - havoga bir zarb berish orqali aytiladigan tovush yoki tovushlar yigʻindisi boʻgʻin deyiladi.

1)Ochiq boʻgʻin - unlilar bilan tugagan boʻgʻinlar: o-i-la
2)Yopiq boʻgʻin - undoshlar bilan tugagan boʻgʻinlar: bur-gut

@Uztilim @Uztilim

🔺-ng-🔻
1⃣ ikki unli orasida kelsa, bitta tovush keyingi boʻgʻinga oʻtadi:
Si-ngil
De-ngiz
Ko'-ngil
Ya-ngi

2⃣ chet tilidan oʻzlashgan soʻzlarda doim 2 ta tovush:
Ken-gru
İn-gliz
Kon-gress

3⃣ so'z oxirida koʻpincha bitta tovush:
Tong
Ong
Bong
Shud-ring

@Uztilim @Uztilim

⭕️Qachon ajratib yoziladi?
1) yoʻnalish: men/ga, tuman/ga
2) zamon: sin/gan, tin/gan
3) chegara: tuman/gacha, sen/gacha
4) payt: ko'n/gach, sin/guncha.


Biz bilan muvaffaqiyatga erishing 👨‍🎓👩‍🎓!

💫✨✨✨@Uztilim✨✨✨💫

Navroʻz ayyomi muborak 🎉🎉🎉

❗️Sheʼriy sanʼatlar

⭕️Husni ta'lil - arab tilidan olingan boʻlib ,,chiroyli dalillash" maʼnosini anglatadi. Adabiy asarda tasvirlanayotgan biror hodisaga shoirona sabab koʻrsatish san'ati.

Qatra qonlarkim tomar koʻksimga urg'on toshdin,
Zahmidindir demakim qon yigʻlar ahvolimga tosh.

Husni ta'lil sanʼati asosan mubolagʻa va tashxis sanʼatlarining qoʻshilishidan hosil boʻladi.

Gʻuncha sevinib to'niga sigʻmas,
Oʻxshatsam oʻqing boshoqi birla.

@Uztilim @Uztilim

Quyosh oydek yuzingning hijolatidan,
Qochib toʻrtinchi koʻk uzra chiqibdur.

@Uztilim @Uztilim

Turli hayotiy hodisalar , oʻsimliklar, mevalar jonlanib husni ta'lilni hosil qilishi mumkin.

Band oyogʻinda nedindur boshida savdo oʻti,
Ey pari, ishqingda gar hud bo'lmamish devona sham.

Husni ta'lil oʻz fikrini hayotiy emas badiiy asoslashdir.

@Uztilim @Uztilim

Noziklik ichra belicha yoʻq tori gisuyi,
Oʻz hadini bilib belidan o'lturur qoʻyib.

@Uztilim @Uztilim

Labingdin chun suchuklik qand o'g'irlar,
Solurlar anı suvg'a yalangʻoch.

Biz bilan muvaffaqiyatga erishing 👨‍🎓👩‍🎓!

💫✨✨✨@Uztilim✨✨✨💫