Islom va subyektivlik. Hafize Sherenning “Ayol islomi” kitobidan
...al-Hilal faol ayollarini o‘rganishda men ularning “din” (yaʼni diniy eʼtiqod) va Islomni tasvirlashda ishlatgan tiliga aniq eʼtibor bilan yondashishim kerak edi. Ular uchun Islom va din bir butun edi va bu ikkalasini farqlashdagi qiyinchilik ularning diniy amaliyotini hayot tarzi sifatida qabul qilishlaridan kelib chiqardi. Ularning takror-takror aytishlaricha, Islom ular hayotining barcha jabhalariga singib ketgan. Shuning uchun, Islomni ilohiyot bilan ichki va shaxsiy munosabat sifatida bilsalar ham, dinni hayot yoʻlidan ajratish g‘oyasi ularga mantiqiy ko‘rinmasdi.
Ular Islomiy taʼlimotlarni hayotiy anʼana sifatida bajarish imkonini beruvchi bilimga ega bo‘lishiga qaramay, bu bilim din va siyosatni ajratishni talab qiluvchi modernizatsiya dasturlari bilan mos kelmasdi. Ammo ular uchun bu ikkalasi bir-biriga zid ham emas.
Al-Hilalda so‘nggi besh yil davomida faoliyat yuritgan Laylo bilan suhbatlarimda u dinni “bir turdagi fan” deb ta’riflagan edi. Aslida, u bir necha bor Islom uning hayotiga keltirgan ma’no va tartibni ta’kidlaydi. Layloning tushuntirishicha, “fan” singari, Islom ham insonga o‘zini, chegaralarini, his-tuyg‘ularini va istaklarini tushunish imkonini beruvchi asosdir. U “sodiq musulmon bo‘lish” jarayoni (bu doimo tugallanmagan va hech qachon tugamaydigan jarayon) davomida narsalarni anglash uchun diniy ta’limotlarga murojaat qilganini aytadi.
“Mening vazifam har doim Unga (Allohga) murojaat qilishdir. Lekin bu avtomatik ravishda sodir boʻlmaydi. Xafa boʻlganingizda yoki stressga uchraganingizda, tanangizdagi qon tomirlari torayadi va qondagi stress gormonlari darajasi koʻtariladi; bular xafalikning jismoniy reaksiyalaridir. Siz ularni qabul qilishni va yengishni oʻrganasiz. Islom menga buni amalga oshirishda yordam, narsalarni toʻgʻri baholashga imkon beradi. Allohga boʻlgan eʼtiqodingiz tufayli, yomon bir voqea yuz berganda ham sokin va xotirjam qolasiz. Men Islom har qanday davrga mos keladi, degan fikrga qatʼiy ishonaman. Uni bir turdagi fan deb hisoblash mumkin, chunki undan qancha koʻp kashf etsangiz, bu fan shunchalik rivojlanib boradi.”
Laylo buni to‘g‘ridan-to‘g‘ri aytmasa ham, u Islomni ilmiy bilimlarni rad etmaydigan yoki ularga qarshi chiqmaydigan ratsional asos sifatida ko‘rsatadi. Aslida, uning fikricha, Islom o‘ziga xos fandir. Uning alohida taʼkidlagan jihati shundaki, ikkalasi ham ratsional fanlardir va ikkalasi ham Layloning mavjudligini taʼminlaydi. Shu bilan birga, u hech qachon ilm-fan va Islomni qarama-qarshi yoki ajralgan deb hisoblamaydi. Eng muhimi, bu ikkalasi uning so‘zlarida birlashadi va ularga alohida yoki “qotib qolgan” mantiq yuklanmaydi. Diniy faollar sifatida al-Hilal ayollari murakkab mafkuralar va Islom taʼlimoti bilan kesishgan diskurslardan foydalangan holda munozaralarda qatnashdi.
Milliyatchi davlatlar tomonidan singdirilgan modernizatsiya qadriyatlari bilan boshlab, ildizlari Islom madaniyatida yotgan astronomiya yoki barqaror rivojlanish kabi ilmiy mavzulargacha boʻlgan muhokamalarda ular diskursiv anʼanalarning geterogen ligini oʻzlashtira oldi.
Al-Hilal faollari bilan bo‘lgan suhbatlarim va kuzatuvlarim natijasida to‘plagan ma’lumotlarim shuni ko‘rsatdiki, diniy istak va subyektivlikni tushunishni cheklamaydigan nazariy yondashuvga muhtojmiz. Bundan tashqari, geterogen, murakkab va yagona talqinlarni qiyinlashtiradigan xilma-xil istaklarni madaniy va vaqt jihatdan chegaralangan tahliliy toifalarga majburan solib bo‘lmasligimni angladim.
To‘liq matn saytimizda: https://nemolchi.uz/uz/islom-va-subyektivlik-hafize-sherenning-ayol-islomi-kitobidan/
#SukutSaqlama #AyollarKitobKlubi
...al-Hilal faol ayollarini o‘rganishda men ularning “din” (yaʼni diniy eʼtiqod) va Islomni tasvirlashda ishlatgan tiliga aniq eʼtibor bilan yondashishim kerak edi. Ular uchun Islom va din bir butun edi va bu ikkalasini farqlashdagi qiyinchilik ularning diniy amaliyotini hayot tarzi sifatida qabul qilishlaridan kelib chiqardi. Ularning takror-takror aytishlaricha, Islom ular hayotining barcha jabhalariga singib ketgan. Shuning uchun, Islomni ilohiyot bilan ichki va shaxsiy munosabat sifatida bilsalar ham, dinni hayot yoʻlidan ajratish g‘oyasi ularga mantiqiy ko‘rinmasdi.
Ular Islomiy taʼlimotlarni hayotiy anʼana sifatida bajarish imkonini beruvchi bilimga ega bo‘lishiga qaramay, bu bilim din va siyosatni ajratishni talab qiluvchi modernizatsiya dasturlari bilan mos kelmasdi. Ammo ular uchun bu ikkalasi bir-biriga zid ham emas.
Al-Hilalda so‘nggi besh yil davomida faoliyat yuritgan Laylo bilan suhbatlarimda u dinni “bir turdagi fan” deb ta’riflagan edi. Aslida, u bir necha bor Islom uning hayotiga keltirgan ma’no va tartibni ta’kidlaydi. Layloning tushuntirishicha, “fan” singari, Islom ham insonga o‘zini, chegaralarini, his-tuyg‘ularini va istaklarini tushunish imkonini beruvchi asosdir. U “sodiq musulmon bo‘lish” jarayoni (bu doimo tugallanmagan va hech qachon tugamaydigan jarayon) davomida narsalarni anglash uchun diniy ta’limotlarga murojaat qilganini aytadi.
“Mening vazifam har doim Unga (Allohga) murojaat qilishdir. Lekin bu avtomatik ravishda sodir boʻlmaydi. Xafa boʻlganingizda yoki stressga uchraganingizda, tanangizdagi qon tomirlari torayadi va qondagi stress gormonlari darajasi koʻtariladi; bular xafalikning jismoniy reaksiyalaridir. Siz ularni qabul qilishni va yengishni oʻrganasiz. Islom menga buni amalga oshirishda yordam, narsalarni toʻgʻri baholashga imkon beradi. Allohga boʻlgan eʼtiqodingiz tufayli, yomon bir voqea yuz berganda ham sokin va xotirjam qolasiz. Men Islom har qanday davrga mos keladi, degan fikrga qatʼiy ishonaman. Uni bir turdagi fan deb hisoblash mumkin, chunki undan qancha koʻp kashf etsangiz, bu fan shunchalik rivojlanib boradi.”
Laylo buni to‘g‘ridan-to‘g‘ri aytmasa ham, u Islomni ilmiy bilimlarni rad etmaydigan yoki ularga qarshi chiqmaydigan ratsional asos sifatida ko‘rsatadi. Aslida, uning fikricha, Islom o‘ziga xos fandir. Uning alohida taʼkidlagan jihati shundaki, ikkalasi ham ratsional fanlardir va ikkalasi ham Layloning mavjudligini taʼminlaydi. Shu bilan birga, u hech qachon ilm-fan va Islomni qarama-qarshi yoki ajralgan deb hisoblamaydi. Eng muhimi, bu ikkalasi uning so‘zlarida birlashadi va ularga alohida yoki “qotib qolgan” mantiq yuklanmaydi. Diniy faollar sifatida al-Hilal ayollari murakkab mafkuralar va Islom taʼlimoti bilan kesishgan diskurslardan foydalangan holda munozaralarda qatnashdi.
Milliyatchi davlatlar tomonidan singdirilgan modernizatsiya qadriyatlari bilan boshlab, ildizlari Islom madaniyatida yotgan astronomiya yoki barqaror rivojlanish kabi ilmiy mavzulargacha boʻlgan muhokamalarda ular diskursiv anʼanalarning geterogen ligini oʻzlashtira oldi.
Al-Hilal faollari bilan bo‘lgan suhbatlarim va kuzatuvlarim natijasida to‘plagan ma’lumotlarim shuni ko‘rsatdiki, diniy istak va subyektivlikni tushunishni cheklamaydigan nazariy yondashuvga muhtojmiz. Bundan tashqari, geterogen, murakkab va yagona talqinlarni qiyinlashtiradigan xilma-xil istaklarni madaniy va vaqt jihatdan chegaralangan tahliliy toifalarga majburan solib bo‘lmasligimni angladim.
To‘liq matn saytimizda: https://nemolchi.uz/uz/islom-va-subyektivlik-hafize-sherenning-ayol-islomi-kitobidan/
#SukutSaqlama #AyollarKitobKlubi