Prezidentlik muddatiga cheklovlar
Zamonaviy Prezident lavozimining tarixi qiziq.
Dastlab Amerikada Kongres qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatni oʻzi amalga oshirganligi sabab Prezidentlik lavozimi mavjud boʻlmagan.
Prezidentlik maqomi haqida konsepsiyalar ishlab chiqilgandan soʻng, Prezident qanday saylanishi va qancha muddatga saylanishi kabi masalalar muhokamasi boshlangan.
Masalan, Aleksandr Hamilton va Jeyms Medison Prezidentni Kongres tomonidan bir umrga saylanadigan shaxs sifatida tassavur qilgan. Biroq, bu saylov monarxiyasini keltirib chiqarishi haqida tashvishlarga sabab boʻlgan. Yakunda Prezident xalq tomonidan saylanish tartibi tanlangan. Ammo, Prezidentlik lavozimida boʻlish muddatiga cheklov qoʻyish rejada boʻlmagan.
Bu tartibga Amerikaning birinchi Prezidenti Jorj Vashington asos solgan. U oʻz ixtiyoriga koʻra ikki muddat Prezidentlik lavozimidan turganidan soʻng uchinchi muddatga Prezident sifatida oʻz nomzodini qoʻymagan. Bu orqali Jorj Vashington kelgusi Prezidentlar uchun ikki muddatdan ortiq Prezident boʻlmaslikning norasmiy an'anasiga asos solgan.
Bu an'ana 150 yil davom etgan. Tushunyapsizmi? Qonuniy cheklov boʻlmagan shuncha yil, lekin hamma amal qilgan. An'ana sifatida bu norasmiy qoidaga oʻsha davrdagi barcha saylangan Prezidentlar amal qilib kelgan.
XX asrda Prezidentlik lavozimida boʻlish muddatiga qonuniy cheklov qoʻyishga toʻgʻri keldi. Bunga sabab, AQShning 32-Prezidenti Franklin.D. Ruzveltning 1932-1945 yillarda Prezident sifatida saylanishi boʻlgan. U Prezidentlikda ikki muddat turgandan soʻng, ajdodlar an'anasiga amal qilmasdan yana oʻz nomzodini Prezidentlikka qoʻyishda davom etadi. U vafot etguncha (1945 Aprel) AQSh Prezidenti boʻladi. Ruzveltning deyarli 13 yillik Prezidentlik davrida oʻz vakolatlaridan turli maqsadlarda foydalangani Kongresni tashvishlantiradi va ular Prezidentlikda boʻlish muddatiga qonuniy cheklov qoʻyishga qaror qilishadi.
1951-yilda 22-oʻzgaritish ratifikatsiya qilindi. Unga koʻra, ayni bir shaxs surunkasiga ikki muddatdan ortiq Prezident boʻlishi mumkin emasligi belgilandi. Har bir muddat 4 yildan qilib belgilandi. Shunday qilib xech kim 8 yildan ortiq Prezident boʻlolmasligi qonun bilan belgilab qoʻyildi. Bundan soʻng mazkur qoidani har xil "ezgu-maqsadlarda" oʻzgartirishga urinishlar koʻp boʻlgan. Biroq, hozirgi kungacha mazkur qoida oʻzgarmasdan kelmoqda.
Qonuniy cheklovsiz, 150 yil davomida an'anaga amal qilib kelinganligi meni doim hayron qoldirgan. Qonuniy cheklov qoʻyilgandan keyin uni oʻzgarmasdan kelayotganligi ham ajoyib.
Albatta, buni ortida hokimiyatning bir shaxs qoʻlida qolib ketishi nima oqibatlar keltirib chiqarishini tushunadigan insonlar turadi.
@HuquqBro
Zamonaviy Prezident lavozimining tarixi qiziq.
Dastlab Amerikada Kongres qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatni oʻzi amalga oshirganligi sabab Prezidentlik lavozimi mavjud boʻlmagan.
Prezidentlik maqomi haqida konsepsiyalar ishlab chiqilgandan soʻng, Prezident qanday saylanishi va qancha muddatga saylanishi kabi masalalar muhokamasi boshlangan.
Masalan, Aleksandr Hamilton va Jeyms Medison Prezidentni Kongres tomonidan bir umrga saylanadigan shaxs sifatida tassavur qilgan. Biroq, bu saylov monarxiyasini keltirib chiqarishi haqida tashvishlarga sabab boʻlgan. Yakunda Prezident xalq tomonidan saylanish tartibi tanlangan. Ammo, Prezidentlik lavozimida boʻlish muddatiga cheklov qoʻyish rejada boʻlmagan.
Bu tartibga Amerikaning birinchi Prezidenti Jorj Vashington asos solgan. U oʻz ixtiyoriga koʻra ikki muddat Prezidentlik lavozimidan turganidan soʻng uchinchi muddatga Prezident sifatida oʻz nomzodini qoʻymagan. Bu orqali Jorj Vashington kelgusi Prezidentlar uchun ikki muddatdan ortiq Prezident boʻlmaslikning norasmiy an'anasiga asos solgan.
Bu an'ana 150 yil davom etgan. Tushunyapsizmi? Qonuniy cheklov boʻlmagan shuncha yil, lekin hamma amal qilgan. An'ana sifatida bu norasmiy qoidaga oʻsha davrdagi barcha saylangan Prezidentlar amal qilib kelgan.
XX asrda Prezidentlik lavozimida boʻlish muddatiga qonuniy cheklov qoʻyishga toʻgʻri keldi. Bunga sabab, AQShning 32-Prezidenti Franklin.D. Ruzveltning 1932-1945 yillarda Prezident sifatida saylanishi boʻlgan. U Prezidentlikda ikki muddat turgandan soʻng, ajdodlar an'anasiga amal qilmasdan yana oʻz nomzodini Prezidentlikka qoʻyishda davom etadi. U vafot etguncha (1945 Aprel) AQSh Prezidenti boʻladi. Ruzveltning deyarli 13 yillik Prezidentlik davrida oʻz vakolatlaridan turli maqsadlarda foydalangani Kongresni tashvishlantiradi va ular Prezidentlikda boʻlish muddatiga qonuniy cheklov qoʻyishga qaror qilishadi.
1951-yilda 22-oʻzgaritish ratifikatsiya qilindi. Unga koʻra, ayni bir shaxs surunkasiga ikki muddatdan ortiq Prezident boʻlishi mumkin emasligi belgilandi. Har bir muddat 4 yildan qilib belgilandi. Shunday qilib xech kim 8 yildan ortiq Prezident boʻlolmasligi qonun bilan belgilab qoʻyildi. Bundan soʻng mazkur qoidani har xil "ezgu-maqsadlarda" oʻzgartirishga urinishlar koʻp boʻlgan. Biroq, hozirgi kungacha mazkur qoida oʻzgarmasdan kelmoqda.
Qonuniy cheklovsiz, 150 yil davomida an'anaga amal qilib kelinganligi meni doim hayron qoldirgan. Qonuniy cheklov qoʻyilgandan keyin uni oʻzgarmasdan kelayotganligi ham ajoyib.
Albatta, buni ortida hokimiyatning bir shaxs qoʻlida qolib ketishi nima oqibatlar keltirib chiqarishini tushunadigan insonlar turadi.
@HuquqBro