🩺Мия оғриқни сезмайди

Нейрожарроҳларнинг беҳушликсиз (наркозсиз) мия операциясини бажаришини биласизми? Фақат мияда оғриқ сезгиси йўқ. Аммо улар мия ниқоби ва қон томирларидан мавжуд. Шунинг учун, биз бош оғриғини бошдан кечирганда, миянинг ўзи эмас, балки атрофдаги тўқималари ўғрийди.


🩺Биз ухлаб ётганимизда мия янада фаол ишлайди

Меҳнат қилганда, мия электроэнсефалография (ЭEГ) усули билан терининг юзасида ўлчаб олинадиган электр майдонларини ҳосил қилади. Биз уйқу вақтида мия ўчади деб ўйлашимиз мумкин, лекин аслида кундан кўра у фаолроқ ишлайди. Тетик вақтда, мия альфа ва бета тўлқинларни ва уйқу пайтида, айниқса дастлабки босқичларида, тета-тўлқинларини ишлаб чиқаради. Уларнинг амплитудаси бошқа тўлқинлардан каттароқдир.

🩺Мия ҳужайралари фақат нейронлардан иборат эмас.

Битта нейронда ўн глиал ҳужайралари бор. Улар нейронларга озиқ моддалари ва кислород етказиб беради, нейронларни бир-биридан алоҳида бўлишади, метаболик жараёнларда қатнашадилар ва асаб таъсирини ўтказадилар.

🩺Севгини фМРИ суратларида кўриш мумкин

Кимдир севиб қолишни фақат контсепция деб ўйлайди, аммо миядаги фМРИ суратлари унинг аксини исботлайди. Ушбу ҳолатдаги инсон миясида мамнуният белгиси пайдо бўладир. Расмларда дофамин бўлган жойларда”ёруғлик” пайдо бўлади ва ёқимли ҳис-туйғуларни чақирадиган нейромедиаторни кўриш мумкин.

🩺Мия кичик чироқни ёқиш учун етарли электр энергияни ишлаб чиқаради

Стенфорд Университетининг олимларига кўра, инсон миясига ақл-идрок билан солиштирадиган процессорли робот камида 10 мегаватт электр энергияни талаб қилади. Ва бизнинг нейронларимиз кун давомида электр лампочкасини ёритиш учун етарли энергия ишлаб чиқаради. Бундан ташқари, мия энг ақлли компьютерларга қараганда тезроқ ишлайди.


🩺Мия 60% ёғлардан иборат

Мия ўз ичига энг кўп ёғ олган органдир. Шунинг учун унинг саломатлиги учун фойдали ёғларга бой бўлган (омега-3 ва омега-6) пархез жуда зарур. Улар мия ҳужайраларининг деворларини кучайтиради, шунингдек ёғлар эрийдиган витаминларни алмаштиради ва сақлайди. Бундан ташқари, ёғлар яллиғланишни камайтиради ва иммунитет тизимининг тўғри ишлашига ёрдам беради.

🩺Асаб ҳужайралари омон қолиш учун кислород ва глюкозага муҳтож

Бу икки модда инсон миясининг ишлаши ва омон қолиши учун зарурдир. Агар 3-5 дақиқада етарли миқдорда кислород ёки глюкоза олмаса, унда қайтарилмас бузилишлар содир бўлади. Қизиғи шундаки, ўлим деярли ҳеч қачон рўй бермайди. Бирор одам бошидан жудо бўлганда ҳам, мия бир неча дақиқа ўлмайди, чунки ҳужайраларида эса кислород ва глюкоза бор.

🩺Мия хотираси деярли чексиздир

Кўп нарсани билиш ёки янги маълумот олиш учун ҳеч қандай бошқа жойга эга бўлмаслик мумкин эмас (гарчи бу узоқ учрашувлардан кейин бундай кўринишда бўлса ҳам). Бизнинг миямизда компьютер ва телефонлардан фарқли ўлароқ, бу жой ҳеч қачон тугамайди. Масалан, уйқу етишмаслиги маълумотни эслаш қобилиятига салбий таъсир кўрсатиши мумкин.


🩺Мия мускуллар сингари “Фойдаланиш ёки йўқотиш” қоидасини қўллайди.

Биз турли хил таълим ва янги таассуротлар билан бизнинг билим захирамизни ёки миянинг шифо топиш қобилиятини кенгайтира оламиз. Кўпроқ ривожланган билим жамғармаси бўлган инсонлар кутилмаган ҳодисалар билан кўпроқ муваффақият қозонади. Аммо мия ишлатилмаса, бу резерв камаяди.

🩺Қисқа муддатли хотира 20-30 сония учун етарлидир

Нима учун биз қисқа вақт ичида чалғиб кетганимиздан кейин нима демоқчи эканлигимизни унутамиз? Бу миянинг хотирада оз миқдорда маълумот сақлаш қобилиятига боғлиқ. Уни тезкор кириш учун фақатгина 20-30 сония давомида сақлайди. Масалан, рақамлар ўртача хотирада 7,3 сония, хат эса 9,3 сония сақланади.