Davlat MUHAMMAD: Ilmiy tadqiqot haqida...📝

#Илм ва пул

Higher Education Policy журналида эълон қилинган тадқиқотга кўра, Ўзбекистонда илмий даража олиш учун ҳимояга чиқишда ғайриахлоқий усуллардан фойдаланиш кенг тарқалган: "қароқчи" журналларда мақолалар чоп қилиш, мақола ва / ёки диссертацияни бировга ёздириш.

Бундай усуллардан фойдаланиш кўлами 2017 йилдан бери ошган кўринади. "Кўплар илмий даражаларни кучли академик компетенсиялари учун эмас, таниш-билишлари ва молиявий имкониятлари борлиги учун олади".

Тадқиқот муаллифларига кўра, олий таълим муассасаларида докторантлар ва уларнинг илмий раҳбарларининг чуқур (advanced) илмий тадқиқотлар методологияси бўйича кўникмаларини ривожлантириш ҳамда уларга илмий маълумотлар базаларидан фойдаланишга имкон бериш учун ресурслар етишмайди.

Бу эса тадқиқотчиларнинг сифатли, таъсирчан (impactful) тадқиқотлар олиб бориш ва нуфузли, тақриздан ўтадиган (reviewed) илмий журналларда мақолалар чоп этиш имкониятини чеклайди.

Каримов даврида унинг авторитар бошқарув услуби илмий кадрлар тайёрлаш тизимининг жаҳон илмий ҳамжамиятига интеграциялашувига ва академик ҳамкорликка тўсқинлик қилган бўлса, ҳозирда ресурс ва салоҳият етишмаслиги бунга халал бермоқда. Ўзбекистон тадқиқотларга ажратиладиган маблағлар жиҳатидан собиқ СССР давлатлари орасида энг паст ўринларда қолмоқда: 2022 йилда бунинг учун ялпи ички маҳсулотнинг 0,16%и ажратилган.

Ўзбекистондаги илмий кадрлар тайёрлашнинг "илмий раҳбар - шогирд" модели билим, кўникмалар ва компетенсияларни етказиш имкониятларини чекламоқда, докторантларга бириктириладиган илмий раҳбарларининг ўзлари ҳам ўз соҳаларидаги илмий янгиликлардан ва замонавий илмий тадқиқот методларидан хабардор эмас.

Илмий даражалар беришнинг марказлашган тизими ҳамда ОАКнинг мақолалар сони ва илмий ишнинг жорий қилинганлиги сингари расмий талаблари илмий иш сифатини таъминлашни қийинлаштиради.

Тадқиқот муаллифлари билан суҳбатлашганларнинг фикрига кўра, нафақат докторантура, балки бакалавриат ва магистратура ҳам ислоҳотга муҳтож: уларда танқидий фикрлаш ва тадқиқотлар олиб бориш бўйича базавий кўникмалар ўргатилмайди.

Манба: https://link.springer.com/article/10.1057/s41307-025-00396-1

@platformauzb

Каналга обуна бўлинг!👉https://t.me/DM_Ilmiytadqiqot

Кеча магистр шогирдимга полемикага киришиш ҳақида тушунча бергандим, уни Сизларга ҳам улашгим келди.

Полемика (юнонча, ҳарбий иш ёки ҳарбий санъат) илмий ишда қўлланиладиган баҳс усули бўлиб, унда тадқиқотчи илмий ишининг мазмуни, асосий тушунчалари бўйича ўзидан аввалги тадқиқотчи-олимларнинг қарашларини йиғади, ўрганади ва улар билан илмий баҳсга киришади.

Ҳозирда анъанавий ёндашувга кўра полемикада хориж, МДҲ ва мамлакатимиз олимларининг қарашлари таҳлил қилинади. Айрим тадқиқотчилар ушбу жараёнда фақат олимларнинг фикрларини келтириш билан чекланади – улар полемикани шундай деб ўйлашади.

Аслида полемикада тадқиқотга қадар мавжуд бўлган фикр ва қарашлар таҳлил қилиниши, тадқиқотчи уларга ўз позициясини билдириши: қўшилиши, қисман қўшилиши ёки инкор этиши ҳамда нима учун бундай нуқтаи-назарда эканлигини асослаб бериши лозим бўлади.

Полемика одатда тадқиқот ишининг аввали (асосан I боб)да келтирилади ва у орқали тадқиқотчининг ўзидан аввалги илмий ишларни ўрганганлик даражаси, таҳлилий қобилияти ҳамда уларга илмий муносабати яққол номоён бўлади.

Тадқиқотчи танишларга ҳам юбориб қўйинг!

Каналга обуна бўлинг!👉https://t.me/DM_Ilmiytadqiqot