#Fakt
✈️ Omon qolganlar hikoyasi (Survivorship Bias)
Omon qolganlar hikoyasi – bu tahlil va qaror qabul qilish jarayonida faqat muvaffaqiyatli yoki omon qolgan holatlar tahlil qilinib, muvaffaqiyatsiz yoki yo‘q bo‘lib ketgan holatlar inobatga olinmaganda yuzaga keladigan mantiqiy xatodir.
Ushbu xatolik odamlarni noto‘g‘ri xulosalar chiqarishga olib kelishi mumkin. Masalan, faqat muvaffaqiyatli tadbirkorlarning hikoyalariga qarab, biznesda omadga erishishning yagona yo‘li shunday deb o‘ylash yoki mashhur kishilarning tajribasini ko‘rib, ular bajargan ishlarni takrorlash muvaffaqiyat olib keladi deb ishonish – omon qolganlar hikoyasining yorqin misollaridir.
Klassik misol: Ikkinchi jahon urushida AQSh harbiylari jangdan qaytgan samolyotlarning shikastlangan joylarini mustahkamlash orqali ularning omon qolish ehtimolini oshirishni rejalashtirgan.
Biroq statistik Abraham Wald shuni anglab yetdiki, urushdan qaytmagan samolyotlar tahlil qilinmagani sababli, aslida omon qolmagan samolyotlarning shikastlangan joylarini mustahkash muhimroq edi.
Xulosa: To‘g‘ri xulosa chiqarish uchun faqat omon qolganlarni emas, balki muvaffaqiyatsiz holatlarni ham o‘rganish kerak. Shundagina, natijalar yanada haqqoniy bo‘ladi.
Bu holat haqida Xurshid aka Maroziqov o'zlarining Youtube sahifalarida ham chiroyli kontent qilganlar:
https://www.youtube.com/watch?v=YHkjTnh6Hlo&t=19s
✅ @BahodirMahmud
✈️ Omon qolganlar hikoyasi (Survivorship Bias)
Omon qolganlar hikoyasi – bu tahlil va qaror qabul qilish jarayonida faqat muvaffaqiyatli yoki omon qolgan holatlar tahlil qilinib, muvaffaqiyatsiz yoki yo‘q bo‘lib ketgan holatlar inobatga olinmaganda yuzaga keladigan mantiqiy xatodir.
Ushbu xatolik odamlarni noto‘g‘ri xulosalar chiqarishga olib kelishi mumkin. Masalan, faqat muvaffaqiyatli tadbirkorlarning hikoyalariga qarab, biznesda omadga erishishning yagona yo‘li shunday deb o‘ylash yoki mashhur kishilarning tajribasini ko‘rib, ular bajargan ishlarni takrorlash muvaffaqiyat olib keladi deb ishonish – omon qolganlar hikoyasining yorqin misollaridir.
Klassik misol: Ikkinchi jahon urushida AQSh harbiylari jangdan qaytgan samolyotlarning shikastlangan joylarini mustahkamlash orqali ularning omon qolish ehtimolini oshirishni rejalashtirgan.
Biroq statistik Abraham Wald shuni anglab yetdiki, urushdan qaytmagan samolyotlar tahlil qilinmagani sababli, aslida omon qolmagan samolyotlarning shikastlangan joylarini mustahkash muhimroq edi.
Xulosa: To‘g‘ri xulosa chiqarish uchun faqat omon qolganlarni emas, balki muvaffaqiyatsiz holatlarni ham o‘rganish kerak. Shundagina, natijalar yanada haqqoniy bo‘ladi.
Bu holat haqida Xurshid aka Maroziqov o'zlarining Youtube sahifalarida ham chiroyli kontent qilganlar:
https://www.youtube.com/watch?v=YHkjTnh6Hlo&t=19s
✅ @BahodirMahmud