Geografik joylashuvning din va jamiyatga ta’siri
Iqlim va dinning shakllanishi
Ibn Xaldun yer sharini yetti iqlim zonasiga bo‘lib tahlil qiladi va har bir zonaning aholisiga xos bo‘lgan xususiyatlarni sanab o‘tadi.
Unga ko‘ra, o‘rtacha iqlimli hududlar (masalan, O‘rta Yer dengizi, Fors, Movarounnahr hududlari) ilm-fan va din rivojlanishi uchun qulay bo‘lib, bu yerlarda barqaror davlatlar paydo bo‘ladi.
Issiq iqlimli mintaqalarda (Afrika va Hindiston hududlari) odamlar bardoshli, ammo ba’zan beparvo bo‘lishadi, bu esa ularda chuqur diniy va falsafiy tafakkur shakllanishiga to‘sqinlik qilishi mumkin.
Sovuq hududlarda esa odamlar ko‘proq tirikchilik g‘amida bo‘lib, diniy qarashlar amaliy hayotga bog‘liq bo‘lishini ta’kidlaydi.
Geografik joylashuv va diniy mafkuralar
Ibn Xaldun ba’zi mintaqalardagi dinlarning asketizm (zuhd) yoki dunyoviylikka moyillik jihatidan farqlanishini tushuntiradi.
Cho‘l va qabila jamiyatlarida (masalan, Arabiston, Shimoliy Afrika) din kuchli axloqiy tizimga asoslangan bo‘lib, bu yerda shaxsiy jasorat va e’tiqodning qat’iyligi muhim rol o‘ynaydi.
Shahar markazlarida din va falsafa murakkablashib, diniy ilmlar rivoj topadi, chunki bu yerda fan va madaniyat ilg‘or bo‘ladi.
Savdo yo‘llari va din tarqalishi
Savdo va migratsiya orqali dinlar kengroq tarqalgan. Masalan, Islom dini Savdo Ipak yo‘li orqali Sharqqa, O‘rta Osiyo va Hindistonga yetib borgan.
Geografik sharoit diniy an’analarni qanday shakllantirganini Ibn Xaldun Musulmon olami va Xristian olami misolida tahlil qiladi.
Tog‘li va tekislik hududlari ta’siri
Tog‘li hududlarda yashovchi xalqlar mustaqillikka moyil bo‘lishadi, shu sababli ular qattiq diniy tartibga bo‘ysunishi qiyinroq bo‘lishi mumkin.
Tekislik va daryo bo‘yidagi aholi esa muvozanatliroq bo‘lib, diniy va siyosiy markazlarning rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratadi.
Xullas Ibn Xaldun geografik sharoitlarning diniy e’tiqodga bevosita ta’sir qilishi mumkinligini ta’kidlaydi. Unga ko‘ra, iqlim, hududiy joylashuv, savdo va turmush tarzi odamlarning diniy qarashlarini shakllantiradi. Din faqat ilohiy omil emas, balki ijtimoiy va tabiiy muhit mahsuli hamdir, deb tushuntiradi.
Mayli bugunga yetadi endi darsimni qilsam ham boʻladi)
Bugungi mutolaa ajoyib tarzda yakun topdi) (men uchun)!
Iqlim va dinning shakllanishi
Ibn Xaldun yer sharini yetti iqlim zonasiga bo‘lib tahlil qiladi va har bir zonaning aholisiga xos bo‘lgan xususiyatlarni sanab o‘tadi.
Unga ko‘ra, o‘rtacha iqlimli hududlar (masalan, O‘rta Yer dengizi, Fors, Movarounnahr hududlari) ilm-fan va din rivojlanishi uchun qulay bo‘lib, bu yerlarda barqaror davlatlar paydo bo‘ladi.
Issiq iqlimli mintaqalarda (Afrika va Hindiston hududlari) odamlar bardoshli, ammo ba’zan beparvo bo‘lishadi, bu esa ularda chuqur diniy va falsafiy tafakkur shakllanishiga to‘sqinlik qilishi mumkin.
Sovuq hududlarda esa odamlar ko‘proq tirikchilik g‘amida bo‘lib, diniy qarashlar amaliy hayotga bog‘liq bo‘lishini ta’kidlaydi.
Geografik joylashuv va diniy mafkuralar
Ibn Xaldun ba’zi mintaqalardagi dinlarning asketizm (zuhd) yoki dunyoviylikka moyillik jihatidan farqlanishini tushuntiradi.
Cho‘l va qabila jamiyatlarida (masalan, Arabiston, Shimoliy Afrika) din kuchli axloqiy tizimga asoslangan bo‘lib, bu yerda shaxsiy jasorat va e’tiqodning qat’iyligi muhim rol o‘ynaydi.
Shahar markazlarida din va falsafa murakkablashib, diniy ilmlar rivoj topadi, chunki bu yerda fan va madaniyat ilg‘or bo‘ladi.
Savdo yo‘llari va din tarqalishi
Savdo va migratsiya orqali dinlar kengroq tarqalgan. Masalan, Islom dini Savdo Ipak yo‘li orqali Sharqqa, O‘rta Osiyo va Hindistonga yetib borgan.
Geografik sharoit diniy an’analarni qanday shakllantirganini Ibn Xaldun Musulmon olami va Xristian olami misolida tahlil qiladi.
Tog‘li va tekislik hududlari ta’siri
Tog‘li hududlarda yashovchi xalqlar mustaqillikka moyil bo‘lishadi, shu sababli ular qattiq diniy tartibga bo‘ysunishi qiyinroq bo‘lishi mumkin.
Tekislik va daryo bo‘yidagi aholi esa muvozanatliroq bo‘lib, diniy va siyosiy markazlarning rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratadi.
Xullas Ibn Xaldun geografik sharoitlarning diniy e’tiqodga bevosita ta’sir qilishi mumkinligini ta’kidlaydi. Unga ko‘ra, iqlim, hududiy joylashuv, savdo va turmush tarzi odamlarning diniy qarashlarini shakllantiradi. Din faqat ilohiy omil emas, balki ijtimoiy va tabiiy muhit mahsuli hamdir, deb tushuntiradi.
Mayli bugunga yetadi endi darsimni qilsam ham boʻladi)
Bugungi mutolaa ajoyib tarzda yakun topdi) (men uchun)!