Qirollik floti: avvalgi gigant yo‘q bo‘lish arafasida?
XX asr boshlarida Britaniya Qirollik floti dunyodagi eng qudratli harbiy dengiz kuchi bo‘lib, AQSh, Fransiya, Italiya va Yaponiyalarning birlashgan flotini ortda qoldirgan edi. Bugungi kunda esa uning tarkibida bor-yo‘g‘i 62 ta kemalar va 32 000 harbiy xizmatchi qoldi. Bu esa savol tug‘diradi: Buyuk Britaniya yana dengizdagi yetakchiligini qayta tiklashi mumkinmi?
Global hukmronlikdan minimal ishtirok sari
1939-yilda Qirollik floti 1 400 dan ortiq harbiy kemaga ega edi. Biroq Ikkinchi jahon urushidan keyingi iqtisodiy qiyinchiliklar, mustamlakalarning yo‘qolishi va AQShning global “hakam” sifatida maydonga chiqishi Britaniya harbiy-dengiz kuchlarining sekin-asta qisqarishiga olib keldi. Hatto katta jangovar kemalar o‘rnini kichikroq raketali kemalar egallaganidan keyin ham 1950-yillarda Buyuk Britaniya 900 ta harbiy kemaga ega bo‘lgan.
1982-yildagi Folklend urushi esa flotning ekspeditsion harbiy operatsiyalarni amalga oshirishga tayyor emasligini ko‘rsatdi. Ushbu urushdan so‘ng flotning yirik kemalari soni yana 74% ga kamaydi.
Ikki aviatashuvchi: ramzmi yoki befoyda aktiv?
Bugungi kunda flotning asosiy kemalari Queen Elizabeth sinfidagi aviatashuvchilardir. Ammo ularning real jangovar qobiliyati shubha ostida. AQShdan farqli ravishda, Britaniya o‘z aviatashuvchilarini to‘liq zarba beruvchi guruh tarkibida ishlata olmaydi, chunki yetarlicha eskort kemalari va jangovar samolyotlari yetishmaydi. 2025-yilga kelib Qirollik flotining fregat va esminetslari soni atigi 17 taga tushadi, shuningdek, HMS Prince of Wales aviatashuvchisi muhandislik muammolari sabab safdan chiqqan.
AQSh harbiy-dengiz floti sobiq kapitani ta’kidlaganidek, “agar aviatashuvchi to‘liq eskort va harbiy aviatsiyaga ega bo‘lmasa, u befoyda aktivga aylanadi”. Bu esa Britaniya dengiz qudratini qayta tiklash strategiyasining mantiqiyligini savol ostiga qo‘yadi.
Investitsiya zarur, lekin siyosiy iroda yetishmaydi
Tahlilchilar fikricha, Qirollik flotining strategik rolini saqlab qolish uchun sezilarli mudofaa xarajatlari talab etiladi. Ammo Britaniya hukumati bu masaladan chetlashmoqda, chunki aholini qo‘shimcha harbiy xarajatlarning zaruriyati haqida ishontirish oson emas.
Shunday qilib, Britaniya Qirollik flotining kelajagi ikki yo‘l oldida turibdi: yoki mamlakat o‘z harbiy-dengiz qudratini qayta tiklash uchun katta sarmoya kiritadi, yoki Britaniya dengiz hukmronligi tarix sahifalarida qolib ketadi.
G’arbiy alyans
XX asr boshlarida Britaniya Qirollik floti dunyodagi eng qudratli harbiy dengiz kuchi bo‘lib, AQSh, Fransiya, Italiya va Yaponiyalarning birlashgan flotini ortda qoldirgan edi. Bugungi kunda esa uning tarkibida bor-yo‘g‘i 62 ta kemalar va 32 000 harbiy xizmatchi qoldi. Bu esa savol tug‘diradi: Buyuk Britaniya yana dengizdagi yetakchiligini qayta tiklashi mumkinmi?
Global hukmronlikdan minimal ishtirok sari
1939-yilda Qirollik floti 1 400 dan ortiq harbiy kemaga ega edi. Biroq Ikkinchi jahon urushidan keyingi iqtisodiy qiyinchiliklar, mustamlakalarning yo‘qolishi va AQShning global “hakam” sifatida maydonga chiqishi Britaniya harbiy-dengiz kuchlarining sekin-asta qisqarishiga olib keldi. Hatto katta jangovar kemalar o‘rnini kichikroq raketali kemalar egallaganidan keyin ham 1950-yillarda Buyuk Britaniya 900 ta harbiy kemaga ega bo‘lgan.
1982-yildagi Folklend urushi esa flotning ekspeditsion harbiy operatsiyalarni amalga oshirishga tayyor emasligini ko‘rsatdi. Ushbu urushdan so‘ng flotning yirik kemalari soni yana 74% ga kamaydi.
Ikki aviatashuvchi: ramzmi yoki befoyda aktiv?
Bugungi kunda flotning asosiy kemalari Queen Elizabeth sinfidagi aviatashuvchilardir. Ammo ularning real jangovar qobiliyati shubha ostida. AQShdan farqli ravishda, Britaniya o‘z aviatashuvchilarini to‘liq zarba beruvchi guruh tarkibida ishlata olmaydi, chunki yetarlicha eskort kemalari va jangovar samolyotlari yetishmaydi. 2025-yilga kelib Qirollik flotining fregat va esminetslari soni atigi 17 taga tushadi, shuningdek, HMS Prince of Wales aviatashuvchisi muhandislik muammolari sabab safdan chiqqan.
AQSh harbiy-dengiz floti sobiq kapitani ta’kidlaganidek, “agar aviatashuvchi to‘liq eskort va harbiy aviatsiyaga ega bo‘lmasa, u befoyda aktivga aylanadi”. Bu esa Britaniya dengiz qudratini qayta tiklash strategiyasining mantiqiyligini savol ostiga qo‘yadi.
Investitsiya zarur, lekin siyosiy iroda yetishmaydi
Tahlilchilar fikricha, Qirollik flotining strategik rolini saqlab qolish uchun sezilarli mudofaa xarajatlari talab etiladi. Ammo Britaniya hukumati bu masaladan chetlashmoqda, chunki aholini qo‘shimcha harbiy xarajatlarning zaruriyati haqida ishontirish oson emas.
Shunday qilib, Britaniya Qirollik flotining kelajagi ikki yo‘l oldida turibdi: yoki mamlakat o‘z harbiy-dengiz qudratini qayta tiklash uchun katta sarmoya kiritadi, yoki Britaniya dengiz hukmronligi tarix sahifalarida qolib ketadi.
G’arbiy alyans