Tibbiyot haqida

Ish kunlaringiz dushanbadan shanbaga qadar bo'lsa, 10-mart kuni ishga kelasiz!

Aksincha, ish kunlaringiz dushanbadan jumaga qadar bo'lsa ketma ket 3 kun 8-9-10 mart kunlari dam olish kuni xisoblanadi.

Dushanba bizga ish kuni xisoblanadi!

@tibbiyot_haqida

Xulosa:
Emlash turlari va texnikasi kasalliklarning oldini olishda muhim ahamiyatga ega. To‘g‘ri texnikaga rioya qilish va ehtiyot choralarini ko‘rish vaksinaning samaradorligini oshiradi va nojo‘ya reaktsiyalar xavfini kamaytiradi. Har bir emlash jarayoni bemorning xavfsizligini ta'minlash uchun gigiyena va protokollarga muvofiq amalga oshirilishi lozim.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanaldia

#hamshiralik #ikkinchi
130-Savol: Emlash turlari va texnikasini aytib bering.

Emlash – yuqumli kasalliklarning oldini olish uchun inson organizmiga maxsus tayyorlangan vaksinalarni yuborish jarayonidir. Vaksinalar organizmda immunitetni shakllantirib, kelajakda o‘sha kasallik bilan zararlanishdan himoya qiladi.

Emlashning turlari:
1. Profilaktik emlash:
• Maqsadi: Kasalliklarning oldini olish.
• Misollar:
o BCG (silga qarshi), qizamiq, bo‘g‘ma, gripp, gepatit B, COVID-19 vaksinasi.
2. Epidemik ko‘rsatmalar bo‘yicha emlash:
• Maqsadi: Epidemiya xavfi bo‘lgan hududlarda kasallik tarqalishining oldini olish.
• Misollar:
o Vabo, o‘lat, quturish, menengokokkli infeksiyalarga qarshi emlash.
3. Favqulodda emlash:
• Maqsadi: Favqulodda holatlarda (jarohatlar, hayvon chaqishi, infeksiya tahdidi) darhol immunitetni shakllantirish.
• Misollar:
o Quturishga qarshi emlash, tetanusga qarshi vaksinatsiya.
4. Rivojlanayotgan mamlakatlarda majburiy emlash:
• Bolalarni kasalliklardan himoya qilish uchun milliy emlash kalendariga muvofiq amalga oshiriladi.

Emlash texnikasi:
Vaksinalarni qo‘llash texnikasi in’ektsiya turi, vaksinani yuborish yo‘li va joyiga bog‘liq. Quyida emlash texnikalari keltirilgan:

1. Teri orasiga (intradermal) emlash:
• Qo‘llanilishi: BCG vaksinasida (silga qarshi).
• Texnika:
1. Joy: Chap yelkaning yuqori uchida teri osti sohasida.
2. Jarayon:
- Terini antiseptik bilan ishlov berish.
- Maxsus shprits va ingichka igna yordamida vaksinani teri orasiga yuborish (0,1 ml).
- Teri yuzasida "limon po‘sti" ko‘rinishida ko‘tarilish bo‘ladi.
3. Xususiyat:
- Sekin va aniq yuboriladi.

2. Mushak orasiga (intramuskulyar) emlash:
• Qo‘llanilishi: Gepatit B, gripp, COVID-19 vaksinasi.
• Texnika:
1. Joy:
- Kichik bolalar uchun: Oyoqning yuqori yon sohasi (anterior lateral qism).
- Kattalar uchun: Yelkaning deltoid mushagi.
2. Jarayon:
- Terini antiseptik bilan ishlov berish.
- Mushak sohasiga 90 daraja burchak ostida ignani kiritish.
- Vaksinani asta-sekin yuborish.
3. Xususiyat:
- Mushak ichiga yuboriladigan vaksinalar tez so‘riladi.

3. Teri ostiga (subkutan) emlash:
• Qo‘llanilishi: Qizamiq, epidemik parotit (tepki), qizilcha.
• Texnika:
1. Joy:
- Yelka yoki kurak osti sohasida.
2. Jarayon:
- Terini antiseptik bilan ishlov berish.
- 45 daraja burchak ostida ignani teri ostiga kiritish.
- Vaksinani sekin yuborish.
3. Xususiyat:
- Teri osti sohasida vaksinalar sekinroq so‘riladi.

4. Og‘iz orqali (oral) emlash:
• Qo‘llanilishi: Poliomyelitga qarshi (OPV).
• Texnika:
1. Jarayon:
- Vaksina maxsus tomchilar shaklida og‘iz orqali yuboriladi.
- Og‘iz ichida bekor qilinmasligi uchun chaqaloqni 30 daqiqadan oldin emizmaslik yoki ovqat bermaslik tavsiya etiladi.
2. Xususiyat:
- Jarayon oson va og‘riqsiz.

5. Burun orqali (intranazal) emlash:
• Qo‘llanilishi: Gripp yoki boshqa respirator kasalliklarga qarshi.
• Texnika:
1. Jarayon:
- Vaksina spreyi yoki tomchi shaklida burun orqali yuboriladi.
2. Xususiyat:
- Og‘riqsiz va qulay.

Emlash jarayonida ehtiyot choralari:
1. Antiseptik qoidalarga rioya qilish:
o Qo‘l gigiyenasi, shprits va ignalarning sterilligi.
2. Bemorning holatini baholash:
o Emlashdan oldin bemorning holati va allergik reaktsiyalarga moyilligini aniqlash.
3. To‘g‘ri texnikani qo‘llash:
o Har bir vaksinani to‘g‘ri yo‘l bilan va kerakli joyga yuborish.
4. Nojo‘ya reaktsiyalarni kuzatish:
o Emlashdan so‘ng 30 daqiqa davomida bemorni kuzatish.
o Allergik reaktsiya (anafilaksiya) yuzaga kelganda darhol yordam ko‘rsatish.

Nojo‘ya reaktsiyalar va ularga javob:
1. Yengil reaktsiyalar:
o Haroratning ko‘tarilishi, emlangan joyda shish va og‘riq.
o Davolash: Paratsetamol yoki yallig‘lanishga qarshi dorilar.
2. Og‘ir reaktsiyalar:
o Anafilaksiya, qattiq allergik reaktsiya.
o Davolash: Adrenalin, kislorod va shifokor chaqirish.

#hamshiralik #ikkinchi
129-Savol: Hayotiy muhim ko`rsatkichlarni sanab bering.

Hayotiy muhim ko‘rsatkichlar – bu insonning asosiy fiziologik holatini baholash uchun ishlatiladigan ko‘rsatkichlar bo‘lib, ular sog‘liqni saqlashda bemorning umumiy holatini tezkor aniqlashga yordam beradi. Ushbu ko‘rsatkichlar bemorning hayotiy funktsiyalarini monitoring qilishda va kasalliklarni tashxislashda muhim ahamiyatga ega.

Asosiy hayotiy muhim ko‘rsatkichlar:
1. Tana harorati
• Norma: 36.1°C – 37.2°C.
• O‘lchash joylari:
o Qorinda (rektal).
o Qo‘ltiq ostida (aksillyar).
o Og‘iz bo‘shlig‘ida (oral).
o Quloqda yoki peshonada (infraqizil termometr yordamida).
• Ahamiyati:
o Tana haroratining ko‘tarilishi (gipertermiya) infektsiya yoki yallig‘lanish belgisi.
o Tana haroratining tushishi (gipotermiya) hipotermiya yoki shok holatining belgisidir.

2. Yurak urish tezligi (puls)
• Norma:
o Kattalarda: 60–100 zarba/minut.
o Bolalarda: Yoshga qarab o‘zgaradi (100–120 zarba/minut chaqaloqlarda).
• O‘lchash joylari:
o Bilak (radiyal arteriya).
o Bo‘yinda (karotis arteriya).
o Oyoq sohasida (femoral arteriya).
• Ahamiyati:
o Yurak urishi tezlashishi (taxikardiya) stress, infeksiya yoki yurak kasalliklarining belgisi bo‘lishi mumkin.
o Yurak urishi sekinlashishi (bradikardiya) gipotiroidizm yoki yurakning elektr o'tkazuvchanligi buzilishining belgisi.

3. Arterial qon bosimi
• Norma: 120/80 mm Hg (kattalarda).
• Tartib:
o Sistolik bosim: Yurak qisqarishida bosim (yuqori ko‘rsatkich).
o Diastolik bosim: Yurak bo‘shashganida bosim (quyi ko‘rsatkich).
• O‘lchash usuli:
o Tonometr yordamida qo‘lda yoki avtomatik o‘lchash.
• Ahamiyati:
o Yuqori bosim (gipertoniya) yurak-qon tomir tizimi kasalliklariga ishora.
o Past bosim (gipotoniya) shok, suvsizlanish yoki qon yo‘qotish belgisi bo‘lishi mumkin.

4. Nafas olish tezligi
• Norma:
o Kattalarda: 12–20 nafas/minut.
o Bolalarda: Yoshga qarab 20–40 nafas/minut.
• Ahamiyati:
o Tez nafas olish (taxipnoe) infeksiya, yurak yoki o‘pkaga bog‘liq muammolar belgisi.
o Sekin nafas olish (bradipnoe) gipotermiya yoki shok belgisi bo‘lishi mumkin.

5. Qon kislorod bilan to‘yinishi (SpO₂)
• Norma: 95–100% (pulsoksimetr yordamida o‘lchanadi).
• Ahamiyati:
o Past kislorod darajasi (gipoksemiya) o‘pka yoki yurak faoliyati buzilishi belgisi bo‘lishi mumkin.
o Kislorod darajasi 90% dan past bo‘lsa, shoshilinch yordam talab qilinadi.

Qo‘shimcha ko‘rsatkichlar (zarur holatlarda):
6. Qand miqdori (glyukoza darajasi)
• Norma:
o 3.9–5.5 mmol/L (och qoringa).
• Ahamiyati:
o Qand miqdorining ko‘tarilishi (giperglikemiya) qandli diabet belgisi bo‘lishi mumkin.
o Qand miqdorining tushishi (gipoglikemiya) hayot uchun xavfli bo‘lishi mumkin.
7. Siydik chiqarish miqdori
• Norma: Sutkada 800–2000 ml.
• Ahamiyati:
o Kam siydik chiqarish (oliguriya) buyrak faoliyati buzilishining belgisi.
o Ko‘p siydik chiqarish (poliuriya) qandli diabet yoki surunkali buyrak kasalligi belgisidir.

Hayotiy muhim ko‘rsatkichlarni kuzatish tartibi:
1. O‘lchash vaqtini rejalashtirish: Hayotiy muhim ko‘rsatkichlar bemorning holatiga qarab har soatda, har kuni yoki kerak bo‘lganda kuzatiladi.
2. To‘g‘ri asbob-uskunalarni ishlatish: Tonometr, termometr, pulsoksimetr va boshqa uskunalar steril holatda va mos ravishda ishlatilishi kerak.
3. Ma’lumotlarni hujjatlashtirish: Har bir o‘lchash natijasi tibbiy kartaga qayd etiladi.

Xulosa:
Hayotiy muhim ko‘rsatkichlar bemorning umumiy holatini aniqlash va o‘z vaqtida zarur choralarni ko‘rishda muhimdir. Ushbu ko‘rsatkichlarni to‘g‘ri va tizimli kuzatish bemorning sog‘lig‘ini saqlashda va favqulodda holatlarda to‘g‘ri yordam ko‘rsatishda hal qiluvchi ahamiyatga ega.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanaldia

#hamshiralik #ikkinchi
128-Savol: Desmurgiya tushunchasi nima?

Desmurgiya – bu jarrohlik va tibbiyotning bog‘lov usullari, yaralarni o‘rash, immobilizatsiya qilish va gigiyenik bog‘lov materiallarini qo‘llash texnikasini o‘rganuvchi bo‘limidir. Desmurgiya asosan shikastlanishlar, jarohatlar, yallig‘lanish jarayonlari va boshqa patologik holatlarda bemorlarning holatini yengillashtirish hamda davolashga qaratilgan.

Desmurgiyaning maqsadi:
1. Himoya qilish: Yarani tashqi ta’sirlardan (ifloslanish, mexanik zarar, infeksiya) himoya qilish.
2. Immobilizatsiya: Shikastlangan to‘qima yoki suyaklarni harakatsiz holatda saqlash.
3. Gemoragiya (qon ketishi)ni to‘xtatish: Qon ketishini vaqtincha yoki doimiy to‘xtatish.
4. Tuzatish: Deformatsiya va noto‘g‘ri holatlarning oldini olish yoki tiklash.
5. Gigiyena: Jarohat joyini toza saqlash va tiklanishni tezlashtirish.

Desmurgiyada qo‘llaniladigan vositalar:
1. Bog‘lov materiallari:
o Steril va steril bo‘lmagan dokalar.
o Elastik bandajlar.
o Paxta va g‘ovak bandajlar.
o Gips va plastik immobilizatsiya vositalari.
2. Maxsus vositalar:
o Shinalar (masalan, Kramer shinasi, pnevmatik shinalar).
o Tourniquet (arterial qon ketishini to‘xtatish uchun).
3. Yordamchi vositalar:
o Spirt, antiseptik eritmalar (masalan, xlorheksidin, furatsilin).
o Qaychi, pinset, steril qo‘lqoplar.

Desmurgiyaning asosiy yo‘nalishlari:
1. Himoya bog‘lovlari:
• Yarani tashqi ta’sirlardan va infeksiyadan himoya qilish uchun ishlatiladi.
• Misol: Steril dokali yoki yopishtiruvchi bog‘lovlar.
2. Qon to‘xtatuvchi bog‘lovlar:
• Qon ketishni vaqtincha yoki doimiy to‘xtatish uchun.
• Misol: Tourniquet yoki bosimli bog‘lovlar.
3. Immobilizatsion bog‘lovlar:
• Suyaklarning harakatsizligini ta’minlash yoki shikastlangan joyni qattiq holatda ushlab turish uchun.
• Misol: Gips bog‘lovlari, elastik bandajlar.
4. Korrektsion (tuzatuvchi) bog‘lovlar:
• Deformatsiyalarni tuzatish yoki noto‘g‘ri holatlarni tiklash uchun.
• Misol: Skoliozni davolash uchun maxsus bandajlar.
5. Funktsional bog‘lovlar:
• Bemorning harakatini qisman cheklash yoki harakatni osonlashtirish.
• Misol: Yarim qattiq yoki elastik shinavand bog‘lovlar.

Desmurgiyaning amaliy qo‘llanilishi:
1. Travmatologiya: Shikastlangan to‘qima va suyaklarni immobilizatsiya qilish.
2. Jarrohlik: Operatsiyadan keyingi yaralarni yopish va infeksiyadan himoya qilish.
3. Ginekologiya: Postoperatsion bog‘lovlarni qo‘llash.
4. Pediatriya: Bolalar jarohatlari yoki deformatsiyalarida gigiyenik va tuzatuvchi bog‘lovlarni ishlatish.
5. Sport tibbiyoti: Mushak-skelet tizimini himoya qilish va tiklash.

Xulosa:
Desmurgiya – tibbiy yordam ko‘rsatishning muhim yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, u bog‘lov texnikasi va vositalarini o‘rganishni o‘z ichiga oladi. To‘g‘ri qo‘llangan bog‘lov yaralarning tezroq tuzalishiga, asoratlarning oldini olishga va bemorning holatini yaxshilashga yordam beradi. Desmurgiya tibbiyot xodimlarining malakasi va gigiyenik talablariga qat’iy rioya qilishni talab qiladi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanaldia

#hamshiralik #ikkinchi
127-Savol: Qon bosimini o`lchashni aytib bering.

Qon bosimini o‘lchash (arterial qon bosimi – AGB) muhim diagnostik jarayon bo‘lib, u qon aylanish tizimi holatini baholash uchun ishlatiladi. Quyida qon bosimini o‘lchashning standart texnikasi bosqichma-bosqich bayon etilgan:

1. Tayyorgarlik:
• Bemorni tayyorlash:
o Bemor kamida 5 daqiqa tinch holatda o‘tirgan bo‘lishi kerak.
o Qon bosimi o‘lchanadigan qo‘l bemorning yurak darajasida bo‘lishi kerak.
o Bemor qahva, choy ichmagan yoki chekmagan bo‘lishi kerak (o‘lchashdan 30 daqiqa oldin).
• Kerakli jihozlar:
o Mexanik yoki avtomatik sfigmomanometr (qon bosimi apparati).
o Fonendoskop (mexanik usul uchun).
• Qo‘lni tayyorlash:
o Qo‘lni qattiq kiyimlardan bo‘shating.
o O‘lchov manjeti (qopqog‘i) bilak ustidan 2–3 sm yuqoriga joylashtiriladi.

2. Mexanik qon bosimi o‘lchash texnikasi:
a. Manjetni o‘rnatish:
• Manjet bemorning qo‘lining yuqori qismiga, tirsak bo‘g‘imidan 2–3 sm yuqoriga joylashtiriladi.
• Manjetning quvurlari tirsak chuqurchasidagi arteriya ustida joylashtirilishi kerak.
b. Pulsni topish:
• Tirsak chuqurchasidagi arteriya qon tomirini toping.
c. Havoni pompalash:
• Pompa yordamida manjetga havo yuboring. Manjetdagi bosim taxminan 30 mm Hg ga, bemor pulsini yo‘qolgunicha ko‘tariladi.
d. Havoni sekin chiqarish:
• Havoni asta-sekin chiqarib, fonendoskop orqali braxial arteriya tovushlarini tinglang.
• Havoni chiqarish tezligi: 2-3 mm Hg/sek.
e. O‘lchov natijalarini qayd qilish:
• Sistolik bosim: Arteriyadan ilk pulsatsiya ovozi (Korotkovning birinchi tovushi) eshitilganda aniqlanadi.
• Diastolik bosim: Ovozni yo‘qolish nuqtasi (Korotkovning beshinchi tovushi) qayd qilinadi.

3. Avtomatik qon bosimi o‘lchash texnikasi:
• Avtomatik sfigmomanometrni bemorning bilagiga yoki bilag‘iga o‘rnatib, o‘lchash tugmasini bosing.
• Qurilma sistolik va diastolik bosimni avtomatik aniqlaydi va ekranda ko‘rsatadi.

4. O‘lchash qoidalari:
• Qon bosimi ikki qo‘lda o‘lchanishi kerak. Natijalar orasida farq bo‘lsa, yuqoriroq qiymat qayd qilinadi.
• O‘lchovni bir necha marta takrorlashda 1–2 daqiqa tanaffus qilish lozim.
• Agar bemor giper- yoki gipotoniyaga moyil bo‘lsa, qon bosimi o‘tirgan, yotgan va turgan holatda o‘lchanadi.

5. O‘lchov natijalarini baholash:
• Normal bosim: Sistolik 120 mm Hg gacha, diastolik 80 mm Hg gacha.
• Gipertoniya: Sistolik 140 mm Hg dan yuqori, diastolik 90 mm Hg dan yuqori.
• Gipotoniya: Sistolik 90 mm Hg dan past, diastolik 60 mm Hg dan past.

6. Asosiy xatolardan saqlanish:
• Notekis joylashgan manjet.
• Havoni tez chiqarish yoki juda tez pompalash.
• Qo‘lning yurak darajasidan baland yoki past joylashuvi.
• Bemorni o‘lchashdan oldin jismoniy faollikka yo‘l qo‘yish.

Eslatma: Mexanik o‘lchash ko‘proq aniqlik talab qiladi va tajribani talab etadi, avtomatik apparatlar esa qulay va tezkor hisoblanadi. O‘lchashda har doim yuqoridagi qoidalarni hisobga olish kerak.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanaldia

#hamshiralik #ikkinchi
125-Savol: Aseptika turlarini sanab bering.

Aseptika – bu mikroorganizmlarning jarrohlik maydoniga, tibbiy asbob-uskunalarga, jarrohlik jarayonida qo‘llaniladigan materiallarga va bemorning tanasiga tushishining oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlar majmuasidir. Aseptikaning asosiy maqsadi – infeksiyaning oldini olish va steril muhitni ta’minlash.

Aseptika turlari:
1. Mexanik aseptika:
• Tushunchasi:
o Mikrobial ifloslanishni mexanik yo‘l bilan olib tashlash.
• Qo‘llash sohalari:
o Tibbiy asbob-uskunalarni yuvish va tozalash.
o Bemorning terisini tozalash.
• Usullari:
o Steril cho‘tka, suv va maxsus yuvish vositalari yordamida jarrohlik joyini tozalash.
o Tozalovchi va antiseptik eritmalar bilan asboblarni yuving.

2. Fizik aseptika:
• Tushunchasi:
o Mikroorganizmlarni fizik ta’sir yordamida yo‘q qilish.
• Qo‘llash sohalari:
o Tibbiy asbob-uskunalarni sterilizatsiya qilish.
• Usullari:
o Issiqlik sterilizatsiyasi (qaynatish, avtoklavlash, quruq issiqlik).
o Nurlantirish (ultrabinafsha nurlar bilan dezinfeksiya).
o Filtrlash (havo va suyuqliklardan mikroblarni olib tashlash).

3. Kimyoviy aseptika:
• Tushunchasi:
o Kimyoviy moddalar yordamida mikroblarni yo‘q qilish yoki ularning ko‘payishini to‘xtatish.
• Qo‘llash sohalari:
o Teri va jarrohlik maydonini antiseptik bilan ishlov berish.
o Asbob-uskunalarni kimyoviy moddalar yordamida sterilizatsiya qilish.
• Usullari:
o Antiseptik eritmalar (masalan, xlorheksidin, spirt, yod) qo‘llash.
o Dezinfeksiya qilish uchun maxsus vositalar (masalan, formalin, gidroperit).

4. Biologik aseptika:
• Tushunchasi:
o Biologik usullar orqali mikroorganizmlarning rivojlanishini cheklash yoki yo‘q qilish.
• Qo‘llash sohalari:
o Maxsus biologik preparatlar bilan ishlashda.
• Usullari:
o Bakteriofaglar (mikroblarni yo‘q qiluvchi viruslar) yordamida infeksiyalarni oldini olish yoki davolash.
o Antibiotiklarni qo‘llash.

Aseptika usullari bo‘yicha qisqacha tavsif:
Mexanik Usullari : Cho‘tka, suv va antiseptik vositalar bilan tozalash.
Qo‘llanilishi: Asboblarni, terini tozalash va jarrohlik joyini tayyorlash.

Fizik
Usullari : Avtoklav, ultrabinafsha nurlar, quruq issiqlik, qaynatish, filtrlash.
Qo‘llanilishi: Asbob-uskunalarni sterilizatsiya qilish, havo va suyuqliklarni tozalash.

Kimyoviy
Usullari: Antiseptik eritmalar (spirt, xlorheksidin, formalin).
Qo‘llanilishi: Asboblar, teri, jarrohlik materiallariga ishlov berish.

Biologik
Usullari : Bakteriofaglar, antibiotiklar
Qo‘llanilishi: Mikroorganizmlar ko‘payishini oldini olish va yuqumli kasalliklarni davolash

Aseptika tamoyillari:
1. Sterillikka rioya qilish:
o Tibbiy asboblar, bog‘lov materiallari va jarrohlik joyini steril holatda saqlash.
2. Infeksiyalarning oldini olish:
o Mikroblarning tarqalishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun sanitariya va gigiyena qoidalariga rioya qilish.
3. Xodimlar gigiyenasi:
o Jarrohlik jarayonlarida qatnashuvchi xodimlarning shaxsiy gigiyenasi va maxsus kiyimlari steril bo‘lishi.
4. Toza muhitni ta’minlash:
o Amaliyot o‘tkaziladigan xonani doimiy tozalash va dezinfeksiyalash.

Xulosa:
Aseptika turlari infeksiyaning oldini olishda bir-birini to‘ldiruvchi chora-tadbirlarni o‘z ichiga oladi. To‘g‘ri va tizimli ravishda aseptika choralariga rioya qilish jarrohlik amaliyotlari va tibbiy muolajalarning xavfsizligini oshiradi va bemorlarning salomatligini himoya qiladi. Har bir muassasada aseptika qoidalariga rioya qilish uchun standart protokollar ishlab chiqilgan bo‘lishi zarur.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanaldia

#hamshiralik #ikkinchi
123-Savol: Ko‘z va quloqga dori tomizish texnikasini aytib bering.

Ko‘z va quloqqa dori tomizish texnikasi gigiyenik qoidalarga qat’iy rioya qilgan holda amalga oshirilishi kerak, chunki bu joylar infeksiya yuqishi yoki boshqa asoratlarning rivojlanishiga moyil. Quyida ko‘z va quloqqa dori tomizishning to‘g‘ri texnikasi keltirilgan.

1. Ko‘zga dori tomizish texnikasi
Tayyorgarlik:
1. Qo‘llarni sovun bilan yuvish yoki antiseptik bilan ishlov berish.
2. Kerakli vositalarni tayyorlash:
o Ko‘z uchun dori (tomchi yoki malham).
o Toza doka yoki salfetka.
3. Bemorni qulay holatda o‘tqazish yoki yotqizish.

Amalga oshirish:
1. Ko‘z qopqog‘ini ochish:
o Bir qo‘lning bosh va ko‘rsatkich barmoqlari bilan pastki qovoqni muloyimlik bilan pastga tortib, ko‘z qopchasini oching.
2. Dorini tomizish:
o Pipetkani yoki tomchi idishini ko‘zdan 1–2 sm masofada ushlab turing.
o Dori tomchisini to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘z qopchasiga tomizing, lekin ko‘zning o‘ziga tegmang.
3. Ko‘zning yopilishi:
o Ko‘zni muloyimlik bilan yoping, lekin siqib yopmang.
o Dori yaxshiroq so‘rilishi uchun ko‘zning ichki burchagiga barmoq bilan bir necha soniya bosib turing.
4. Ortib qolgan dorini artish:
o Toza salfetka yoki dokadan foydalanib, ko‘z atrofidagi ortiqcha suyuqlikni artib tashlang.
E’tibor berish kerak:
• Har bir ko‘z uchun alohida pipetka yoki doka ishlatilishi lozim.
• Dorini tomizishda pipetka yoki tomchi idishi ko‘zga yoki kiprikka tegmasligi kerak.

2. Quloqqa dori tomizish texnikasi
Tayyorgarlik:
1. Qo‘llarni sovun bilan yuvish yoki antiseptik bilan ishlov berish.
2. Kerakli vositalarni tayyorlash:
o Quloq uchun dori (tomchi).
o Toza doka yoki paxta.
3. Bemorni yonboshlab yotqazish:
o Tomiziladigan quloq yuqorida bo‘lishi kerak.

Amalga oshirish:
1. Quloq kanalini ochish:
o Kattalarda: Quloqni yuqoriga va orqaga tortib, quloq kanalini to‘g‘rilang.
o Bolalarda: Quloqni pastga va orqaga torting (5 yoshdan kichik bolalarda).
2. Dorini tomizish:
o Pipetkani quloq kanalidan 1 sm masofada ushlab turing.
o Kerakli miqdorda dori tomizing (odatda shifokor belgilaydi).
3. Dori so‘rilishini ta’minlash:
o Bemorni 3–5 daqiqa davomida yotgan holatda qoldiring, dori quloq kanali ichida qolishi uchun.
4. Ortiqcha dorini artish:
o Ortib qolgan dorini toza doka yoki salfetka bilan artib tashlang.
E’tibor berish kerak:
• Dori iloji boricha tana haroratiga yaqin bo‘lishi kerak (25–30°C).
• Pipetka yoki tomchi idishi quloq ichiga tegmasligi kerak.
• Har bir quloq uchun alohida paxta yoki doka ishlatilishi lozim.

Gigiyena va xavfsizlik qoidalari:
1. Qo‘l gigiyenasi: Har bir amaliyotdan oldin va keyin qo‘llarni yaxshilab yuvish.
2. Sterillikka rioya qilish: Pipetka yoki dori idishining uchini tegizmaslik.
3. Dorining to‘g‘ri saqlanishi: Dori vositalarining saqlash sharoitlariga (harorat, yaroqlilik muddati) rioya qilish.
4. Shifokor ko‘rsatmalariga amal qilish: Dori miqdori va qo‘llash davomiyligini qat’iy kuzatish.

Xulosa:
Ko‘z va quloqqa dori tomizish texnikasi gigiyena va sterillik talablariga qat’iy rioya qilgan holda amalga oshirilishi zarur. To‘g‘ri texnikani qo‘llash dorining samaradorligini oshiradi va infeksiyalar yoki boshqa asoratlarning oldini oladi. Har qanday nojo‘ya reaksiya yuzaga kelganda darhol shifokorga murojaat qilish kerak.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
122-Savol: Isitgich (grelka) qo`llash uchun ko’rsatma va mone’liklarni sanab bering.

Isitgich (grelka) tibbiyotda fizioterapevtik maqsadlarda issiqlik terapiyasi uchun qo‘llaniladi. U qon aylanishini yaxshilash, og‘riqni kamaytirish va shikastlangan to‘qimalarni tiklashga yordam beradi. Ammo, grelka har doim ham xavfsiz bo‘lmasligi mumkin, shuning uchun uni qo‘llashdan oldin ko‘rsatmalar va moneliklarni bilish muhim.

Isitgich qo‘llash uchun ko‘rsatmalar:
1. Og‘riqni yengillashtirish:
o Mushaklarning spazmlari va zo‘riqishlarini kamaytirish.
o Bel og‘rig‘i (radikulit, lyumbago) yoki bo‘yin-mushak zo‘riqishlarida.
o Hayz sikli bilan bog‘liq qorin pastki qismidagi og‘riqlar.
2. Yallig‘lanishni kamaytirish:
o Suyuqlikni so‘rilishini yaxshilash uchun shikastlanish joylarida (faqat o‘tkir davr o‘tganidan so‘ng).
3. Qon aylanishini yaxshilash:
o Sovuqdan keyin teri va to‘qimalarning tiklanishini qo‘llab-quvvatlash.
o Isitish orqali mahalliy qon aylanishini kuchaytirish.
4. Siydik chiqarish yo‘llarining spazmlarini yengillashtirish:
o Siydik yo‘llari yoki buyraklar kolikasida.
5. Hazm qilish tizimidagi muammolar:
o Oshqozon-ichak spazmlarida (masalan, meteorizm, kolit).
6. Bronxospazmlarni kamaytirish:
o Bronxitda balg‘am ajralishini osonlashtirish uchun.

Isitgich qo‘llash uchun moneliklar:
1. Yallig‘lanishning o‘tkir bosqichi:
o Har qanday o‘tkir yallig‘lanish jarayonida (masalan, appenditsit, peritonit).
o Isitish yallig‘lanishni kuchaytirishi mumkin.
2. Haroratning ko‘tarilishi:
o Bemorning tana harorati yuqori bo‘lsa, grelka ishlatish tavsiya etilmaydi.
3. Qon ketishi xavfi:
o Ichki qon ketishi (masalan, oshqozon-ichak yarasi, gemorroy).
o Ayollarda og‘ir hayz ko‘rish paytida.
4. Jarohatlar va o‘smalar:
o Yangi shikastlanish yoki jarohatlarda (suyuqlik yig‘ilishini oshirishi mumkin).
o Qon aylanishini oshirishi tufayli yomon sifatli o‘smalarda.
5. Teri shikastlanishlari:
o Kuygan, jarohatlangan yoki teri yuqumli kasalliklarida.
6. Yurak-qon tomir kasalliklari:
o Yurak ishemik kasalligi, gipertoniya yoki yurak yetishmovchiligi.
7. Nafas olish yo‘llari yallig‘lanishining o‘tkir bosqichi:
o Masalan, pnevmoniya yoki yuqori nafas yo‘llarining o‘tkir infeksiyalari.
8. Diabet va polinevropatiya:
o Bu holatlarda bemor teri sezgirligini yo‘qotgan bo‘lishi mumkin, bu esa kuyish xavfini oshiradi.
9. Tromboz va emboliya:
o Tromblarning harakatlanish xavfini oshirishi mumkin.

E’tibor beriladigan jihatlar:
• Isitgichni har doim mato yoki sochiqqa o‘rab qo‘llash kerak, to‘g‘ridan-to‘g‘ri teriga tegmasligi uchun.
• Grelkani o‘rtacha haroratda ishlatish (ortiqcha issiqlik teri kuyishiga olib kelishi mumkin).
• Isitish vaqtini 20–30 daqiqadan oshirmaslik kerak.
• Kichik bolalarda yoki qariyalarda ehtiyotkorlik bilan qo‘llash lozim.

Xulosa:
Isitgich organizmni mahalliy issiqlik bilan ta’minlashda samarali vosita bo‘lishi mumkin, ammo uni qo‘llashda ko‘rsatmalar va moneliklarga qat’iy rioya qilish muhimdir. Isitgichni noto‘g‘ri ishlatish yallig‘lanishni kuchaytirishi yoki boshqa asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin. Shuning uchun grelkadan foydalanishdan oldin shifokor yoki hamshira bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
121-Savol: Ishlatilgan tuvak yoki siydikdonlarni zararsizlantirish qanday amalga oshiriladi?

Tuvak va siydikdonlar sog‘liqni saqlash muassasalarida bemorlarning fiziologik ehtiyojlarini qondirish uchun qo‘llaniladigan vositalar bo‘lib, ular gigiyena talablariga qat’iy rioya qilgan holda tozalanishi va zararsizlantirilishi kerak. Bu jarayon kasalxonalarda infektsiyalarning oldini olishda muhim o‘rin tutadi.

Zararsizlantirishning asosiy maqsadi:
1. Tuvak yoki siydikdonda qolgan bioqoldiqlardagi mikroorganizmlarni yo‘q qilish.
2. Nosokomial (kasalxona ichidagi) infektsiyalarni tarqalishining oldini olish.
3. Tibbiyot xodimlari va boshqa bemorlarni zararlanish xavfidan himoya qilish.

Zararsizlantirish jarayoni:
1. Tayyorgarlik:
• Shaxsiy himoya vositalarini kiyish:
o Qo‘lqop, niqob, maxsus fartuk va ko‘zoynaklar.
• Zararsizlantirish joyini tayyorlash (maxsus idish yoki zararsizlantirish xonasi).

2. Tuvak yoki siydikdonni bo‘shatish:
• Tuvak yoki siydikdonni bo‘shatishda ehtiyotkorlik bilan harakat qilish.
• Tuvak yoki siydikdon ichidagi suyuqlik va bioqoldiqlarni maxsus kanalizatsiya tizimiga yoki ko‘zda tutilgan idishga tashlash.

3. Dastlabki tozalash:
• Suv bilan chayish:
o Tuvak yoki siydikdonni suv bilan yaxshilab chayib tashlash.
o Chayishdan keyin ifloslangan suyuqlikni maxsus kanalizatsiya tizimiga yo‘naltirish.

4. Dezinfeksiyalash:
• Dezinfeksion eritma tayyorlash:
o Tavsiya etilgan dezinfeksion vositalardan foydalanish (masalan, xlorli eritma, fenol asosidagi eritmalar).
o Dezinfeksion vositalarning konsentratsiyasi va ekspozitsiya vaqtiga rioya qilish (masalan, xlorli eritma uchun 0,5–1% konsentratsiya va 30 daqiqa).
• Tuvak yoki siydikdonni eritmaga solish:
o Vositalarni dezinfeksion eritmaga to‘liq botirilgan holda 30–60 daqiqa davomida ushlab turish.
• Dezinfeksiyadan so‘ng suv bilan yuvish:
o Vositalarni toza suv bilan yaxshilab chayib tashlash.

5. Quritish va saqlash:
• Tuvak yoki siydikdonlarni toza joyda quritish:
o Maxsus quritish moslamasidan yoki havoda quritishdan foydalanish.
• Qurigan tuvak yoki siydikdonlarni steril va toza joyda saqlash.

6. Oxirgi bosqich:
• Ishlatilgan shaxsiy himoya vositalarini tashlash va qo‘llarni antiseptik bilan tozalash.
• Dezinfeksion vositalar saqlanadigan joyni tozalash va gigiyenik talablarni ta’minlash.

E’tibor berish kerak bo‘lgan jihatlar:
1. Dezinfeksion vositalarning to‘g‘ri tanlanishi:
o Tibbiy muassasaning sanitariya qoidalariga mos keladigan vositalardan foydalanish.
2. Zararsizlantirish texnikasiga rioya qilish:
o Har bir bosqichda gigiyenik qoidalarga qat’iy rioya qilish.
3. Muntazam monitoring:
o Dezinfeksion vositalarning konsentratsiyasi va samaradorligini tekshirish.

Nosokomial infektsiyalarning oldini olish uchun qo‘shimcha choralar:
1. Tuvak va siydikdonlar faqat bir bemor uchun individual foydalanilishi kerak.
2. Bemorga foydalanilgan tuvak yoki siydikdonni boshqa joyga tegizmaslik uchun ehtiyotkorlik bilan olib tashlash.
3. Har foydalanishdan so‘ng zararsizlantirish majburiy amalga oshirilishi kerak.

Xulosa:
Tuvak va siydikdonlarni to‘g‘ri zararsizlantirish nosokomial infektsiyalarning oldini olish va bemorlar hamda tibbiyot xodimlarining xavfsizligini ta’minlash uchun muhim. Shaxsiy himoya vositalariga rioya qilish, to‘g‘ri dezinfeksion vositalarni tanlash va zararsizlantirish texnikasini qat’iy bajarish gigiyenik talablarga javob beradi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
120-Savol: Qabziyatda bemorga hamshiralik parvarishini ko’rsatish.

Qabziyat – bu ichakning harakat faoliyati buzilishi natijasida ichni muntazam va oson bo‘shata olmaslik holati. Bu ko‘p hollarda noqulaylik, qorin og‘rig‘i, to‘qimalarning shishishi kabi simptomlar bilan birga keladi. Hamshiraning vazifasi bemorning ichak faoliyatini normallashtirishga qaratilgan parvarish choralarini amalga oshirish va bemorga ushbu holatni boshqarishga yordam berishdir.

Hamshiralik parvarishining asosiy maqsadlari:
1. Ichak harakatini stimulyatsiya qilish va osonlashtirish.
2. Bemorning holatini yengillashtirish va simptomlarni kamaytirish.
3. Qabziyat sabablarini aniqlashda shifokorga yordam berish.
4. Qabziyatning takrorlanishini oldini olish uchun bemorga maslahat berish.

Hamshiralik parvarishi bosqichlari:
1. Bemorning holatini baholash:
• Kuzatish:
o Qabziyat davomiyligi va bemorning umumiy holati.
o Qorin shishishi, og‘riq, noqulaylik belgilari.
o So‘nggi ich ketish va najasning shakli, qattiqligi haqida ma’lumot olish.
• Kuzatiladigan sabablar:
o Oziqlanish rejimi, jismoniy faollik darajasi.
o Dori vositalari (qaysi dorilar ich qotishini keltirib chiqargan bo‘lishi mumkin).
o Surunkali kasalliklar (masalan, gemorroy, ichak yallig‘lanishi).

2. Qabziyatni yengillashtirish uchun choralar:
a) Ratsional oziqlanish:
• Parhezni tuzishda yordam berish:
o Tavsiya etiladi:
- Tolaga boy oziq-ovqatlar (masalan, yangi sabzavot va mevalar, suli yormasi, yong‘oqlar, qatiq).
- Suyuqliklarni ko‘p ichish (kuniga 1,5–2 litr).
- Qo‘shimcha o‘simlik yog‘lari qo‘shilgan taomlar.
o Taqiqlanadi:
- Yog‘li, qovurilgan, xamirli mahsulotlar.
- Spirtli ichimliklar, kuchli choy va qahva.
• Ovqatlanish rejimini tashkil qilish:
o Ovqatni kichik porsiyalarda, lekin tez-tez qabul qilish.
b) Ichakni stimulyatsiya qilish:
• Tabiiy vositalar:
o O‘rik yoki olxo‘ri quritmasi, qatiq yoki kefir iste’moli.
• Tashqi usullar:
o Qorin sohasi massaji (soat mili bo‘ylab yengil harakatlar bilan).
c) Faollikni oshirish:
• Bemorni jismoniy faollikka undash (masalan, yurish, maxsus qorin mushaklari mashqlari).

3. Dorivor vositalarni qo‘llash:
• Laksativ vositalar:
o Faqat shifokor ko‘rsatmasi bo‘yicha (masalan, Duphalac, Forlax).
• Glyitserinli shamlar:
o Ichni bo‘shatishni yengillashtirish uchun.
• Mikroklizma:
o Og‘ir holatlarda (masalan, Microlax) foydalanish.

4. Gigienik parvarish:
• Teri va shilliq qavatni toza saqlash.
• Ichakni bo‘shatgandan keyin gigiyenik qoidalarga rioya qilish.

5. Psixologik qo‘llab-quvvatlash:
• Bemorni xotirjam bo‘lishga undash, chunki stress ich qotishini kuchaytirishi mumkin.
• Bemor bilan ochiq muloqot qilib, muammoni hal qilish uchun maslahat berish.

6. Asoratlarning oldini olish:
• Qabziyatning jiddiy asoratlari (gemorroy, anal yoriqlar) yuzaga kelishini kuzatish.
• Agar qon aralash najas, qattiq og‘riq yoki boshqa xavfli alomatlar kuzatilsa, shifokorni zudlik bilan xabardor qilish.

Profilaktika choralari:
1. To‘g‘ri ovqatlanish:
o Tolaga boy oziq-ovqatlarni kundalik ovqatlanish rejimiga kiritish.
2. Suyuqlikni yetarlicha iste’mol qilish:
o Ichakni namlash va najasni yumshatish uchun suyuqlik normasi.
3. Jismoniy faollik:
o Yurish, suzish yoki boshqa mashqlarni odatiy hayot tarziga kiritish.
4. Ichakni muntazam bo‘shatish:
o Ichakni bo‘shatish ehtiyojini kechiktirmaslik.
5. Stressdan saqlanish:
o Tinchlantiruvchi mashqlar va dam olish texnikalarini qo‘llash.

Xulosa:
Qabziyatda hamshira bemorning ichak harakatini normallashtirish, oziqlanish va suyuqlik iste’molini boshqarish, hamda simptomlarni kamaytirishga qaratilgan kompleks parvarish choralarini amalga oshiradi. To‘g‘ri parvarish va muntazam monitoring bemorning holatini yengillashtirish va takroriy qabziyatni oldini olishda muhim rol o‘ynaydi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
119-Savol: Diareyada hamshiralik parvarishi.

Diareya – bu ichak harakatlarining ko‘payishi va siydikdek suyuqlik bilan to‘ldirilgan najas chiqarilishi bilan xarakterlanadigan holatdir. Bu suvsizlanish, elektrolit balansining buzilishi va boshqa jiddiy asoratlarga olib kelishi mumkin. Hamshiraning vazifasi bemorning holatini kuzatish, suvsizlanishni oldini olish va tiklash choralarini ko‘rishdan iborat.

Hamshiralik parvarishining maqsadlari:
1. Bemorning suyuqlik va elektrolit balansini tiklash.
2. Diareyani qo‘zg‘atgan sababni aniqlashda shifokorga yordam berish.
3. Diareya tufayli yuzaga keladigan asoratlarning oldini olish.
4. Bemorga gigiyena va parhez bo‘yicha tavsiyalar berish.

Hamshiralik parvarishi bosqichlari:
1. Bemorning holatini baholash:
• Kuzatish:
o Diareyaning davomiyligi va intensivligi.
o Najasning holati (rangi, hidi, qon yoki shilliq aralashmalari).
• Simptomlarni baholash:
o Suvsizlanish alomatlari: og‘iz qurishi, tez-tez siydik chiqarmaslik, pulsning tezlashishi, qon bosimining pasayishi.
o Bosh og‘rig‘i, holsizlik, ko‘ngil aynishi.
• Tana harorati va umumiy holat:
o Isitma va intoksikatsiya belgilarini kuzatish.

2. Suyuq va elektrolit balansini tiklash:
• Rehidratsiya terapiyasi:
o Og‘iz orqali rehidratsiya:
- Maxsus rehidratsiya eritmalari (masalan, Regidron) yoki sho‘r suv va shirin eritmalar.
- Suvni kichik porsiyalarda, lekin tez-tez ichirish.
o Tomir ichiga suyuqlik yuborish:
- Og‘ir suvsizlanishda shifokor ko‘rsatmasi bilan fiziologik eritma yoki Ringer eritmasini yuborish.
• Elektrolitlarni tiklash:
o Kaliy, natriy va xlor ionlari muvozanatini saqlash.

3. Dori-darmonlarni qo‘llash:
• Antidiarrheal vositalar:
o Faqat shifokor tavsiyasiga ko‘ra (Loperamid kabi preparatlar).
• Enterosorbentlar:
o Aktiv uglerod, Smekta, yoki boshqa sorbentlar toksinlarni zararsizlantirish va chiqarishga yordam beradi.
• Probiotiklar va prebiotiklar:
o Ichak mikroflorasini tiklash uchun (Linex, Bifidumbakterin).
• Antibiotiklar:
o Faqat bakteriologik infeksiya tasdiqlanganda shifokor tomonidan buyuriladi.

4. Gigiyena va xavfsizlikni ta’minlash:
• Qo‘l gigiyenasi:
o Bemorni qo‘lni yuvish qoidalariga rioya qilishga o‘rgatish.
o Tibbiyot xodimlari qo‘lqoplardan foydalanishi shart.
• Shaxsiy gigiyena:
o Bemorning gigiyenasini ta’minlash, najasdan keyin terini tozalash.
• Karantin choralarini ko‘rish:
o Agar diareya yuqumli tabiatga ega bo‘lsa, bemorni izolyatsiya qilish.

5. Oziqlanishni tashkil qilish:
• Tibbiy parhez:
o Yengil hazm bo‘ladigan, ichakni bezovta qilmaydigan mahsulotlarni tanlash.
o Tavsiya etiladi:
- Guruch qaynatmasi, suyuq pyure, banan, yogurt.
- Suvda pishirilgan bo‘tqalar (masalan, suli, guruch).
o Taqiqlanadi:
- Qovurilgan, yog‘li, achchiq, gazlangan ichimliklar, sut mahsulotlari.
• Ovqatlanish rejimi:
o Tez-tez va oz-ozdan ovqatlanish (sutkasiga 5–6 mahal).

6. Bemorning ahvolini muntazam kuzatish:
• Harorati, yurak urishi va qon bosimini kuzatish.
• Suvsizlanishning dinamikasini baholash.
• Najasning holati va diareya tez-tezligini kuzatish.

7. Bemorni va qarindoshlarini o‘rgatish:
• Suvsizlanish xavfini tushuntirish va kerakli rehidratsiya choralarini o‘rgatish.
• Oziq-ovqat va ichimlik suvi gigiyenasiga rioya qilish.
• Qayta diareya rivojlanishini oldini olish uchun xavfli oziq-ovqatlardan saqlanish.

Favqulodda holatlarda:
• Darhol shifokorni chaqiring, agar:
o Qon aralashgan diareya kuzatilsa.
o Suvsizlanishning og‘ir darajasi bo‘lsa (uyquchanlik, hushning yo‘qolishi).
o Doimiy qusish yoki ich ketish bo‘lsa.
o Isitma yoki intoksikatsiya alomatlari oshsa.

Xulosa:
Diareyada hamshira bemorning suvsizlanish va asoratlar xavfini kamaytirish uchun rehidratsiya terapiyasini o‘z vaqtida qo‘llashi, gigiyenik qoidalarga rioya qilishini ta’minlashi va bemor holatini muntazam kuzatishi zarur. Yaxshi tashkil etilgan parvarish bemorning tezroq tiklanishiga va hayot sifati yaxshilanishiga yordam beradi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
118-Savol: Allergik holatlarda birinchi tibbiy yordam korsatish nimadan iborat?

Allergik holat organizmning muayyan moddalarga (allergenlarga) bo‘lgan giperreaksiyasi natijasida yuzaga keladi. Allergik reaktsiyalar yengil qichishishdan tortib hayot uchun xavfli bo‘lgan anafilaktik shokgacha bo‘lishi mumkin. Allergik holatlarda birinchi yordam ko‘rsatish tezkor va aniq bo‘lishi kerak.

Allergik holatlar turlari va belgilari:
1. Yengil allergik reaktsiya:
• Qichishish, toshma, urtikariya (teridagi qizil dog‘lar).
• Burun oqishi (rinit), ko‘z yoshlanishi, hapqirish.
• Bo‘g‘imlarda og‘riq.
2. O‘rta darajadagi allergik reaktsiya:
• Ko‘z, lablar, yuz yoki qo‘l-oyoqlarning shishishi (Kvinke shishi).
• Nafas olishda qiyinchilik (laringospazm, bronxospazm).
• Ko‘ngil aynishi, qusish, diareya.
3. Og‘ir allergik reaktsiya (anafilaktik shok):
• Qon bosimining tushishi, yurak urishining tezlashishi.
• Teri oqarishi, sovuq ter.
• Hushdan ketish, ongning yo‘qolishi.
• Nafas olishning to‘xtashi.

Birinchi yordam ko‘rsatish bosqichlari:
1. Allergen ta’sirini to‘xtatish:
• Allergen bilan kontaktdan darhol bemorni uzoqlashtirish:
o Oziq-ovqat: Yutilgan bo‘lsa, qayt qilishga undash (o‘z-o‘zidan).
o Hasarot chaqishi: Chaqish joyidan darhol doringni olib tashlash.
o Teri kontakti: Allergik moddalarni yuvib tashlash (suv va sovun bilan).

2. Bemorni qulay holatga keltirish:
• Bemorni o‘tirgan yoki yotgan holatga keltiring:
o Nafas olish qiyin bo‘lsa: Boshni ko‘tarib, tikroq holatga o‘tkazing.
o Hushsiz bo‘lsa: Yonboshlab yotqizib, tilni havo yo‘llariga tushishining oldini oling.

3. Antigistamin dorilarni qo‘llash:
• Yengil reaktsiyalar uchun:
o Antigistamin vositalarini bering (masalan, loratadin, suprastin, yoki tsetirizin).
• Kvinke shishi yoki bronxospazm: Shifokor kelguniga qadar bronxodilatator (masalan, salbutamol inhaleri) yoki antigistamin preparatlari kiritilishi mumkin.

4. Nafas olish va yurak faoliyatini nazorat qilish:
• Nafas olish qiyinlashgan bo‘lsa, tez yordam chaqiring.
• Kislorod terapiyasini boshlang (agar imkoniyat bo‘lsa).
• Hushdan ketgan bo‘lsa va nafas olish yoki yurak urishi to‘xtasa:
o Sun’iy nafas va yurakni bilvosita massaj qilishni boshlang.

5. Og‘ir holatlarda (anafilaktik shok):
• Adrenalin kiritish:
o 0,1% adrenalin (0,3–0,5 ml) mushak orasiga yuboriladi.
o Qon bosimi ko‘tarilmasa yoki nafas olish tiklanmasa, 5–15 daqiqada yana bir marta adrenalin yuborilishi mumkin.
• Kortikosteroidlar:
o Shifokor ko‘rsatmasiga ko‘ra (masalan, prednizolon yoki deksametazon) yuboriladi.
• Infuzion terapiya:
o Qon bosimini tiklash uchun fiziologik eritmalar tomchilab yuboriladi.

6. Shoshilinch tibbiy yordamni chaqirish:
• Tez tibbiy yordam chaqiring, ayniqsa:
o Anafilaktik shok belgilari bo‘lsa.
o Nafas olish yoki yurak faoliyati buzilsa.
o Reaktsiya tezlik bilan kuchayib borsa.

Ehtiyot choralar:
1. Bemorni o‘z holiga tashlab qo‘ymang: Har bir bosqichda kuzatib boring.
2. Ko‘rsatilgan dorilarni noto‘g‘ri dozada qo‘llamang.
3. Allergik reaktsiyadan keyin mutaxassisga murojaat qiling:
o Keyingi reaktsiyalarning oldini olish choralarini ko‘rish uchun allergolog ko‘rigiga yuboring.

Profilaktika:
1. Allergenlardan iloji boricha uzoq bo‘lish.
2. Antigistamin preparatlarini ehtiyot chorasi sifatida yonida olib yurish.
3. Oldin allergik reaktsiya bo‘lgan bemorlarga adrenalin avtoinjektorini berish va undan foydalanishni o‘rgatish.
4. Allergiya haqida yaqinlarini va shifokorlarni ogohlantirish.

Xulosa:
Allergik holatlarda birinchi yordamning asosiy maqsadi bemorning hayotini saqlab qolish, allergik reaktsiyaning kuchayishini to‘xtatish va asoratlarni minimallashtirishdir. Tezkor va to‘g‘ri chora ko‘rish hayot uchun xavfli bo‘lgan holatlarning oldini olishda muhim rol o‘ynaydi. Tez tibbiy yordam chaqirish va bemor holatini monitoring qilish birlamchi ahamiyatga ega.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
117-Savol: Gipotermiya holatida hamshira taktikasi qanday bo’lishi kerak?

Gipotermiya – bu tana harorati 35°C dan pastga tushib ketgan holat bo‘lib, organizmning issiqlikni yo‘qotish va ishlab chiqarish o‘rtasidagi muvozanat buzilishi natijasida yuzaga keladi. Bu holat tezkor va to‘g‘ri yordamni talab qiladi, chunki u bemorning hayotiga xavf tug‘dirishi mumkin.

Hamshiraning taktikasi:
1. Holatni baholash va dastlabki choralarni ko‘rish:
• Bemorning umumiy holatini baholash:
o Tana haroratini o‘lchash (termometr yordamida).
o Hush holatini aniqlash (hushyor yoki hushini yo‘qotgan).
o Nafas olish va yurak urishini tekshirish.
• Gipotermiyaning darajasini aniqlash:
o Engil (32–35°C): titroq, terining oqarishi.
o O‘rtacha (28–32°C): titroq to‘xtashi, hushning yo‘qolishi, yurak urishi pasayishi.
o Og‘ir (28°C dan past): nafas va yurak faoliyatining sekinlashuvi yoki to‘xtashi.
2. Favqulodda choralar:
• Bemorni issiq muhitga o‘tkazish:
o Tezda sovuq joydan olib chiqish yoki issiq xonaga kiritish.
• Bemorning kiyimlarini yechib, quruq va issiq kiyimlar bilan almashtirish.
• Issiq o‘rash:
o Adyol, termal ko‘rpa yoki maxsus qutqaruv yopinchiqlari bilan o‘rash.
• Agar bemorning kiyimlari nam bo‘lsa:
o Zudlik bilan kiyimni almashtirish va quritish.
3. Issiqlikni tiklash:
• Ichki isitish:
o Iliq ichimliklar berish (masalan, iliq suv, choy, shirin ichimliklar).
o Eslatma: Spirtli ichimlik yoki haddan tashqari issiq ichimliklar berish tavsiya etilmaydi.
• Tashqi isitish:
o Issiq suv to‘ldirilgan grelka yoki elektr grelka yordamida bemorning qo‘ltiq osti, qo‘llari, oyoqlari va qorin sohasini isitish.
o Eslatma: To‘g‘ridan-to‘g‘ri teriga emas, balki yumshoq mato orqali qo‘llash kerak.
4. Nafas olish va yurak faoliyatini kuzatish:
• Agar bemor nafas olmayotgan bo‘lsa:
o Sun’iy nafas va yurakni bilvosita massaj qilishni boshlash.
• Nafas olishni monitoring qilish:
o Kislorod terapiyasini qo‘llash (agar mavjud bo‘lsa).
5. Shoshilinch tibbiy yordamni chaqirish:
• Gipotermiyaning o‘rtacha yoki og‘ir darajasida (tana harorati 32°C dan past) darhol tez tibbiy yordam chaqirish.
6. Bemorning holatini kuzatish:
• Tana harorati qayta ko‘tarilayotganini tekshirish.
• Yurak urishi va nafas olishni muntazam monitoring qilish.
• Hushga kelgan bemor bilan muloqot qilish va uning ahvolini tinchlantirish.

Gipotermiya holatida bajarilmasligi kerak bo‘lgan harakatlar:
1. Bemorni keskin isitmaslik:
o Juda issiq suvga solish yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri issiq havo bilan isitish yurak faoliyatini buzishi mumkin.
2. Jismoniy harakat qilishga majburlamaslik:
o Jiddiy gipotermiyada harakat qilish yurakni ortiqcha zo‘riqtiradi.
3. Spirtli ichimliklar bermaslik:
o Spirt qon tomirlarini kengaytirib, issiqlik yo‘qotilishini kuchaytiradi.

Profilaktika choralarini tushuntirish:
1. Sovuqdan himoya qilish:
o Qishda sovuqdan yaxshi izolyatsiya qiluvchi kiyim kiyish.
2. Namlikdan himoya qilish:
o Yomg‘irda yoki qorli ob-havoda nam kiyimlardan saqlanish.
3. Ovqatlanish va suyuqlik iste’moli:
o Energiya bilan boy oziq-ovqat iste’mol qilish va suyuqlik balansini saqlash.
4. Vaqtida yordam chaqirish:
o Gipotermiya belgilarini erta aniqlash va yordamga murojaat qilish.

Xulosa:
Gipotermiya holatida hamshiraning asosiy vazifasi – bemorning tana haroratini tiklash, uning xavfsizligini ta’minlash va asoratlarning oldini olishdir. Harakatlar ketma-ket va ehtiyotkorlik bilan amalga oshirilishi, shuningdek, bemorning holati tibbiy yordam kelguniga qadar doimiy kuzatuv ostida bo‘lishi zarur. Tezkor va samarali yordam bemorning hayotini saqlab qolishda hal qiluvchi rol o‘ynaydi.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
116-Savol: Qandli diabet kasalligida hamshiralik parvarishini aytib bering.

Qandli diabet (diabetes mellitus) – bu insulin ishlab chiqarish yoki undan foydalanish buzilishi bilan bog‘liq surunkali kasallik bo‘lib, qonda glyukoza darajasining oshishi bilan tavsiflanadi. Ushbu kasallikda hamshiraning vazifasi bemorning umumiy holatini kuzatish, parvarish qilish, muolajalarni bajarish va bemorni kasallikni boshqarishga o‘rgatishdan iborat.

Hamshiralik parvarishining maqsadlari:
1. Qandli diabetning asoratlarini oldini olish.
2. Qon glyukozasini nazorat qilishni ta’minlash.
3. Bemorga o‘z holatini boshqarishga yordam berish.
4. Kasallik bilan bog‘liq muammolarni erta aniqlash.
5. Gigiena va umumiy parvarishni amalga oshirish.

Hamshiralik parvarishining asosiy yo‘nalishlari:
1. Bemorning holatini kuzatish va monitoring qilish:
• Glyukoza darajasini kuzatish:
o Qon va siydikda glyukoza miqdorini muntazam o‘lchash (gluometr yordamida).
• Umumiy holatni baholash:
o Arterial qon bosimi va yurak urishini nazorat qilish.
o Tana vaznini kuzatish.
o Diabetning asoratlari (polinevropatiya, retinopatiya, nefropatiya) alomatlarini kuzatish.

2. Oziqlanishni boshqarish:
• Diabetga mos bo‘lgan individual ovqatlanish rejimini tuzishda yordam berish.
• Bemorga quyidagilarni tushuntirish:
o Glyukemik indeks va oziq-ovqatning energiya qiymati haqida ma’lumot.
o Shakar, oq non, yog‘li va qovurilgan ovqatlardan cheklanish.
o Sabzavotlar, proteinlar va murakkab uglevodlar bilan boyitilgan dietaga rioya qilish.

3. Davolashni amalga oshirish:
• Insulin terapiyasini boshqarish:
o Insulin inyeksiyalarini to‘g‘ri va vaqtida kiritish.
o Bemorni insulinni mustaqil qabul qilishga o‘rgatish.
• Gipoglikemiya yoki giperglikemiya holatlarini boshqarish:
o Tezkor yordam ko‘rsatish (masalan, gipoglikemiya holatida shirin choy yoki glyukoza eritmasi berish).
• Dori vositalarini qabul qilish:
o Peroral gipoglikemik preparatlarni qabul qilishni nazorat qilish.

4. Gigiyena va umumiy parvarish:
• Teri va oyoq parvarishi:
o Diabetik oyoq asoratlarining oldini olish uchun teri va tirnoqlarni parvarish qilish.
o Qattiq poyabzallarni ishlatmaslik va oyoqlarni namlanishdan himoya qilish.
• Og‘iz bo‘shlig‘ining gigiyenasiga rioya qilish.

5. Bemorni o‘rgatish va maslahat berish:
• Diabet bilan yashash ko‘nikmalarini o‘rgatish:
o O‘z-o‘zini kuzatish uchun gluometrdan foydalanish.
o Gipoglikemiya va giperglikemiya belgilari va ularga javob berish choralarini o‘rgatish.
• Jismoniy faollikning ahamiyati haqida tushuntirish:
o Yurish, suzish va boshqa yengil jismoniy mashqlar qon glyukozasini nazorat qilishga yordam beradi.
• Stressni boshqarish va ruhiy farovonlikni qo‘llab-quvvatlash.

6. Profilaktika va asoratlarning oldini olish:
• Nosokomial infektsiyalarni oldini olish va gigienaga qat’iy rioya qilish.
• Diabetik retinopatiya, nefropatiya va boshqa asoratlarni erta aniqlash uchun muntazam tibbiy tekshiruvlarni tashkil qilish.

7. Favqulodda holatlarda yordam:
• Gipoglikemiya (qon glyukoza darajasining tushishi):
o Tez yordam ko‘rsatish: shakarli suv, glyukoza tabletkalari yoki shirin choy berish.
o Qattiq holatlarda shifokorni chaqirish.
• Giperglikemiya (qon glyukoza darajasining oshishi):
o Insulin kiritish bo‘yicha ko‘rsatma olish.
o Bemorga suyuqlik ichirish va shoshilinch yordam tashkil qilish.

Hamshiralik parvarishining ahamiyati:
• Qandli diabetning surunkali kasallik ekanligini inobatga olib, bemorning hayot sifatini yaxshilash.
• Diabet bilan bog‘liq asoratlarni minimallashtirish.
• Bemorga kasallikni boshqarishda yordam berish orqali psixologik va emotsional qo‘llab-quvvatlash.

Xulosa:
Qandli diabetda hamshiraning vazifasi nafaqat muolajalarni bajarish, balki bemorning kasallikni boshqarishga o‘rgatish va uning sog‘lig‘ini monitoring qilishdir. Muntazam parvarish va bemorga bilim berish orqali diabetning asoratlarini kamaytirish va bemorning hayot sifatini oshirishga erishish mumkin.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida

#hamshiralik #ikkinchi
115-Savol: Anemiyaning sabablari nima?

Anemiya – bu organizmda qizil qon hujayralari (eritrotsitlar) yoki gemoglobin miqdorining pasayishi bilan tavsiflanadigan holat. Gemoglobin kislorod tashishda asosiy rol o‘ynaydi, shuning uchun uning kamligi turli tizimlarning kislorod bilan ta’minlanishida yetishmovchilikka olib keladi. Anemiyaning sabablari turli xil bo‘lib, ular quyidagicha tasniflanadi:

1. Qon yo‘qotish (gemorragik sabablar):
• O‘tkir qon yo‘qotish:
o Travma yoki jarohatlar natijasida ko‘p miqdorda qon ketishi.
o Ichki qon ketish (masalan, oshqozon-ichak yarasi, bachadon qon ketishi).
• Surunkali qon yo‘qotish:
o Oshqozon-ichak yo‘llaridagi qon ketish (masalan, gemorroy, gastrit, kolit).
o Ayollarda og‘ir hayz ko‘rish (menorragiya).
o Parazitlar bilan infektsiyalanish (masalan, gijjalar qon ketishiga sabab bo‘lishi mumkin).

2. Eritrotsitlarning yetarli darajada ishlab chiqarilmasligi:
• Oziq moddalar yetishmovchiligi:
o Temir tanqisligi: Gemoglobin sintezi uchun zarur bo‘lgan temirning yetishmasligi (eng keng tarqalgan sabab).
o Vitamin B12 yetishmovchiligi: Pernitsioz anemiyaga olib keladi.
o Foliy kislotasi yetishmovchiligi: Qon ishlab chiqarilishining buzilishi.
• Gormonal muammolar:
o Qalqonsimon bez kasalliklari (gipotireoz).
o Eritropoetin ishlab chiqarilishining yetishmasligi (buyrak yetishmovchiligi sababli).
• Suyak ko‘migi kasalliklari:
o Aplastik anemiya (suyak ko‘migi faoliyatining buzilishi).
o Lezional kasalliklar (masalan, leykemiya).

3. Eritrotsitlarning ortiqcha parchalanishi (gemolitik sabablar):
• Irsi kasalliklar:
o O‘roq hujayrali anemiya (eritrotsitlarning shakli o‘zgargan).
o Talassemiya (gemoglobin sintezining buzilishi).
• Autoimmun gemolitik anemiya:
o Immun tizimining eritrotsitlarga qarshi antitela ishlab chiqarishi.
• Infektsiyalar:
o Malariya paraziti eritrotsitlarni yo‘q qiladi.
• Kimyoviy yoki dorilar ta’siri:
o Ba’zi dorilar eritrotsitlarning parchalanishiga olib kelishi mumkin.

4. Qonning tarkibiy buzilishlari:
• Kronik kasalliklar:
o Yurak-qon tomir yoki buyrak kasalliklari.
o Surunkali yallig‘lanish (masalan, artrit, sil, saraton).
• Zaharli moddalar ta’siri:
o Qo‘rg‘oshin zaharlanishi.
o Kimyoviy moddalarning ta’siri.

5. Ovqatlanish va turmush tarziga bog‘liq sabablar:
• Notekis ovqatlanish:
o Temir, vitamin B12, foliy kislotasi yetishmovchiligi.
• Vegetarian yoki vegan parhezlar:
o Temir va B12 manbai bo‘lgan oziq-ovqatlarning cheklanishi.
• Alkogolizm:
o Qon hujayralarini ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan vitaminlar so‘rilishining buzilishi.

Anemiyaga olib keluvchi qo‘shimcha omillar:
• Homiladorlik: Qon hajmi oshishi sababli temirga ehtiyoj ortadi.
• Qon donorlari bo‘lish: Qonning tez-tez topshirilishi qizil qon hujayralarining kamayishiga olib kelishi mumkin.
• Surunkali infektsiyalar: Organizmning resurslari infektsiyaga qarshi kurashga sarflanadi.
• Gepatit va boshqa jigar kasalliklari: Qon hujayralari parchalanishining tezlashishi.

Xulosa:
Anemiyaning sabablari ko‘p qirrali bo‘lib, organizmning suyuqlik balansidan to gormonal va genetik omillargacha bo‘lgan jarayonlarga bog‘liq. Anemiyani davolash uchun uning sababini aniqlash juda muhim. Temir va vitaminlar bilan boyitilgan ovqatlanish, zarur bo‘lsa, dori vositalari bilan davolash va sog‘lom turmush tarziga rioya qilish anemiyadan himoyalanishda asosiy omillardir.

Yana ham ko'proq ma'lumotlar
@tibbiyot_haqida kanalida