“Авейрон махлуқи”
1800 – йилнинг 9 январ санасида Жанубий Фрациянинг Сен-Серин қилоғи яқинидаги ўрмондан ғайриоддий бир мавжудот топилди. Гарчи қоматини тик тутсада юришидан исондан кўра кўпроқ ҳайвонни эслатадиган бу мавжудотни ўн бир ёки ўн икки ёшлардаги бола эканлиги аниқланди. У гапиролмас, ўзидан инграгансимон, ғалати товушлар чиқарарди. Бола шахсий гигиена ҳақида ҳеч қандай тасаввурга эга бўлмай тўғри келган жойда ҳожатини қилар эди. Уни дастлаб маҳаллий полицияга топширишди, кейинроқ эса маҳаллий етимхонага жойлаштиришди. Дастлабки даврда у мунтазам қочиб кетар ва қийинчилик билан тутиб келтирилар эди. У кийим кийишни хушламас, кийдирилган кийимни йиртиб, парчалаб ташларди. Маҳаллий аҳоли орасидан ҳеч ким уни ўз фарзанди деб тан олмади.
Тиббий текширув бола руҳиятида ҳеч қандай оғиш йўқ деб топди. Бир сафар унга ойнани кўрсатишганида, ундаги ўз аксини кўриб танимади. Ортида турган идишдаги картошканинг ойнадаги аксига қўл узатиб, бир неча бор самарасиз урингач, ортига ўгирилмай туриб, қўлини орқасидаги идишга чўзиб картошкаларни олди. Болани ҳар кунлик назоратини олиб борган руҳоний у ҳақида шундай ёзиб қолдирган:

"Кўзга ташланаётган барча майда деталлар ва бошқа кўплаб сабаблар, боланинг ақл ва тафаккур қилиш қобилиятидан бебаҳра эмаслигини билдиради. Шу билан бирга таъкидлашимиз лозим ки табиий эҳтиёжларини қондириш, озиқланиш ва бошқа барча ҳолатларда унда ҳайвонларга хос хулқ – атвор кўзга ташланади. Унда қандайдир ҳиссиётлар бўлгани билан, бу унинг тафаккур қилишига, ўйлашига ундамайди. Унинг руҳи ёки онги ва танаси орасида ўзаро алоқа, мутаносиблик йўқ деб ҳисоблашимиз мумкин"

Кейинчалик болани Парижга обориб уни “ҳайвондан инсонга айлантириш” учун бир қанча ишлар қилинади. Ва қисман мақсадга эришилди. У ҳожатга чиқиш, мустақил равишда кийим кийишга ўргатилди. Ўйинчоқлар ва ўйинлар уни қизиқтирмасди ва кўплаб уринишлардан кейин саноқли сўзларнигини ўзлаштира олди. У ҳақидаги батафсил ёзилган қайдларини ўрганиб шундай хулосага келиш мумкинки боланинг хулқ-атвори ва атроф муҳитга нисбатан муносабатида ақли заифлик аломалари кўринмайди. У эҳтимол инсоний нутқни ўзлаштиришни хохламади, ёки бунга қодир бўла омади. У 1828 йилда тахминан қирқ ёшида инсоларга хос кўникмаларни ўзлаштира олмай вафот этади.

Ўзлигини, ўзи мансуб бўлган маданиятни унутганлар “Авейрон махлуқи”га ўхшашади. Компартия ва униннг баттол малайлари абадий йўқликка даф бўлганига анча бўлган бўлсада лекин уларнинг миллат онгига етказган жароҳати ҳали ҳам битгани йўқ. Ҳали ҳам айрим миллатдошларимиз, ота бобосини қирган, момоларини зўрлаганларни “отамиз”дейишдан уялишмайди. Ёлғон уларнинг қон –қонига шу даражада сингганки, зулматдан ёруғликка чиққан кимсанинг кўзларига қуёш нури наштардай санчилиб азоб бергани каби, ҳақиқат ёки ...эҳтимол бир умир алданиб келганлигини англаш ҳисси уларнинг руҳига азоб беради... Балки шу сабабдан дунёқарашларини остин-устун қилиши мумкин бўлган ҳақиқатларни эшитишни, тан олишни исташмайди.
Сариўзак чўлларида манқуртни уйғотиш ниятида чарх уриб нола қилган Дўнанбой қуши мисоли Танатоз Аллоҳ қодир қилганича ҳақиқатни оммага етказишдан чекинмайди, биздан узоқлашманг https://t.me/tanatoz1920