Танатоз

Ассалому алайкум қадрли кузатувчилар, анча йиллар аввал Бухорода "босмачилар" Файзуллани ёқиб юборишмоқчи бўлганлиги ҳақида эшитгандим, кейинроқ бир манбада бу ҳақида ўзим ҳам ўқиб қолдим. Лекин ҳозир ўша маълумотни қаердан ўқиганлигимни ҳеч эслаёлмаяпман. Ҳозир менда 1996-йилларда чиққан газета нусхалари бор. Агар сиз азизларнинг ораларингизда шу мавзуга қизиқадиганлар, имкони ва вақти борлар бўлса шу газеталарга кўз югуртириб, маълумотни топишда ёрдамлашишингизни сўрар эдик.

“Ленинни Россияга ўтишига ёрдамлашиш орқали ҳукуматимиз муҳим масъулиятни ўз бўйнига олди. Ҳарбий нуқтаъи назардан қараганда бу қарор ўзини оқлади. Россияни бутунлай тор-мор қилиш керак эди. ”

Э. Людендорф. Олмон қўмондони.

Германия ҳукумати рус подшолигини ағдариб ташлаб, бу улкан ҳудудни ўз назоратига олиш мақсадида Ленин бошчилигидаги савдойилардан ташкил топган 30 нафар террорчилар гуруҳини Россия ҳудудига юборади. Эшиклари муҳрланган вагонларда Петроградга етиб келган “Интернационалистлар”нинг таркиби қуйидагича бўлган:
1. Абрамович Мая Зеликовна
2. Айзенбунд Меер кивович
3. Арманд Инесса Федоровна
4. Гоберман Михаил Вульфович
5. Гребельская Фаня
6. Кон Елена Феликсовна
7. Константинович Анна Евгеньевна
8. Крупская Надежда константиновна
9. Ленин (Ульянов-Бланк) Владимир Ильич
10. Линде Иоган-Арнольд Иоганович
11. Мирингоф Илья Давидович
12. Мирингоф Мария Ефимовна
13. Морточкина Валентина Сергеевна (Сафаровнинг аёли)
14. Пейнесон Семен Гершович
15. Погосская Буня Хемовна (ўғли Рувим билан)
16. Равич Сарра Нахумовна
17. Радек (Собельсон) карл Бернгардович
18. Радомысльская Злата Эвновна
19. Радомысльский-Зиновьев (Апфельбаум) Овшей-
Гершен Аронович
20. Радомысльский Стефан Овшеевич
21. Ривкин Залман-Бэрк Осерович
22. Розенблюм Давид Мордухович
23. Сафаров (Вольдин) Георгий Иванович
24. Сковно Абрам Анчилович
25. Слюсарева Надежда Михайловна
26. Сокольников (Бриллиант) Гирш Янкелевич
27. Сулиашвили Давид сократович
28. Усиевич Григорий Александрович
29. Харитонов Моисей Мотькович
30. Цхакая Михаил Григорьевич

Тенглик, озодлик, тинчлик ваъда қилган яҳудий миллатига мансуб бўлган бу инқилобчилар Россия империяси ҳудудида миллионлаб оддий одамларнинг ёстиғини қуритишди.

Биздан узоқлашманг @tanatoz1920

1843-йилда Бухоро хонлигида бўлган шарқшунос Николай Ханыков ўз қайдномаларида маҳаллий яҳудийларнинг ниҳоятда саводсиз эканини ёзиб қолдирган. Бунда у бошқа яҳудий жамоаларининг фикрига таянади. 1879 йилда рус зобити Василий Пьянков бухоро яҳудийлари орасида саводлилари ниҳоятда оз эканини ёзиб, уларнинг аксари ҳатто ўз она(иброний) тилини унутганлигини ёзади. 1866 – йилда «Га-Кармель» газетаси бухоро яҳудийлари орасида савод деган тушунчанинг учқуни ҳам кўринмайди деб ёзади. 1887-йилда бухоро яҳудийлари ҳаётини тадқиқ қилган яҳудий сайёҳи Нахум Леви Ицхак Абрек Петербургда иброний тилида чиқадиган “Га-Йом” газетасида бухоро яҳудийларининг ўқишни, ибодат қилишни билмаслигини, болалар таълими ниҳоятда паст даражада эканини ёзади.
Қизиқ томони шу ки яҳудийлар саводи шу аҳволда бўлишига қарамай ХХ аср бошига келиб Марказий Осиёда молиявий жиҳатдан енг қудратли шахсларга айланишди. Яъни бойлик ақл ва саводга боғлиқ нарса эмас демоқчимиз.
Ҳамзага ўхшаган зиндиқлар эса 1912-йилнинг 30 декабирида Турон газетасида “Тижоратимиз ва мактаб” номли мақола чиқариб унда:

“уларнинг [яҳудийлар ва арманларнинг] бунчалик тез кўп бойликка эга бўлишларининг энг асосий сабаби... уларнинг билимларидир.”

деб юзсизларча ёзганди.

Биздан узоқлашманг @tanatoz1920

Нима деб ўйлайсиз ХIX аср бошларида минтақамиздаги қайси халқ вакиллари ичда саводсизлик энг юқори даражада бўлган???

Исломни сақлаб қолган иттифоқ

Португаллар билан жангда мағлубиятга учрагач, Мамлуклар Усмонийлардан ёрдам сўрашга қарор қилдилар. Чунки Қизил денгизда турган Португал ҳарбий флоти Макка ва Мадина шаҳарларига таҳдид солаётган эди. 1510 йилда мамлук элчиларининг илтимосига кўра Усмонийлар салтанатидан зарурий хомашё етказиб беришди. Бу пайтга келиб ҳарбий соҳада катта тажрибага эга бўлган Усмонийлар мамлуклар флоти учун потугал замбаракларидан қолишмайдиган замбараклар ҳамда флотга қўмондонлик учун ўз зобитларини жўнатишди.

Манба: Брумметт "Усмонийларнинг денгиз кучлари" ва Каролин Финкель "Усмоннинг орзуси" 99 бет.

Биздан узоқлашманг @tanatoz1920

Кўк бўрининг ини забт бўлди, айёр тулки минг хил товланар,
Моквада арава тортар, қизил диплом олган домлалар.

Тулпоридан айрилган беклар, юрагини минг бор тиғлайди. Чўри бўлган Тўмарисдай қиз, боласини эслаб йиғлайди.

Поезд елур ҳар кун Рус томон, тутунлари ҳавога ўрлаб. Олиб кетар вагонларида, Темурбекнинг ўғлини хўрлаб.

Қозиларнинг барчаси ўғри, миршаблари мисли қароқчи. Ҳар қадамда изингдан пойлар, соя каби юрган айғоқчи.

Бобо юртин ётларга бериб, дайдиб юрар қиличсиз беклар. Энасойда ўтин ёради, осиёлик буюк Ўзбеклар.

Совуқ вагон ичида музлаб, туш кўради ёшгина бола. Тушларида томи устида, очилибди қип қизил лола.

Карвонингни тўсиб ҳар ёндан, ғашга тегиб итлар ҳуради. Шоқоллардан безган кўк бўри, ўнгирларда қочиб юради.

Қор кураган ўспирин бола, юрагини соғинч тиғлайди. Боласининг ҳолидан гўрда. Амир Темур сассиз йиғлайди.

Поезд елур ҳар кун Рус томон, тутунлари ҳавога ўрлаб!

Темурмалик Berdixon.
turonturkiston


Биздан узоқлашманг @tanatoz1920

Зиёфатда яхши кайфланғон рус зобитлари ва юзбошилари орасида хейли муноқашалар бўлди. Зиёфатнинг нихоятида дўхтур Ризо Нур рус юзбошиларидан у узун ва ғавғоли муноқашанинг сабабини сўради.
Жавобан юзбоши айтди:

Музокара ва мунозара мезони ҳаммаси биз русларни аслимиз, наслимизга оид бўлди. Хулосаси шулки, биз русларнинг тагимизни кавланса, тагимиздан ё тотор чиқодур ёхуд турк чиқодур, деди-да, бизлар тоторлардан руслашган инсонлармиз, бизни ич-юзимиз, чеҳрамиз шулдур,

деб ҳақиқатни очди.

Мусо Туркистоний.

Рус тарихидаги машҳур шахслар, олимлар, ёзувчилар, қўмондонларнинг келиб чиқиши ҳақида излансангиз уларнинг аксарияти туркий бўлиб чиқади. Бу ҳақида илмий асарлар ҳам ёзилган. Аламлиси шуки манашу чўқинди турклар аввал динларини, кейин тилларини ва охирида ўзлигини унутишди. Оқибат Туркистонда минглаб туркларнинг қонини тўкишди.
Бугун ижтимоий тармоқларда миллатчиликни авж олдираётганлар ҳам аслида истилочилар қўлидаги қўғирчоқлардир. Авом билмасада истилочи мусулмонларни қандай қилиб парчалаш ва янчиб ташлашни яхши билади

Биздан узоқлашманг @tanatoz1920