ЭССИЗ УМР, ЭССИЗ ҲАЁТ...
Келин бўлиб тушган маҳалламда Хатира деган ён қўшним бўларди. Икки қўшни ўртасидаги ҳовли ўртасидан девор олингани билан қўшни томонга кичкина эшикча очилган эди. Сабаби, мени ва Хатиранинг қайнонаси бир майизни бирга бўлиб ейдиган аҳил аёллар эди. Баъзан қўшни хола бизникига чиқса, баъзан менинг қайнонам уларникига чиқиб, уйда пиширилган тансиқ таомлардан бир-бирларига илинишар эди.
Орадан йиллар ўтиб, қайноналаримиз оламдан ўтиб, кирди чиқдимиз бироз камайди. Лекин Хатира ишдан келганимни сезиб, дарров ёнимга чиқар, маҳаллада бўлиб ўтган турли гапларни гапириб вақтимни олар эди. Негаки унинг бўш вақти кўп эди. Фарзанди бўлмагач, болалар уйидан татар миллатига мансуб ўғилчани тарбиясига олган эди. Эри ҳам бу шароитга кўникиб яшар, тўғрисини айтганда унга бола керак эмасди. Чунки биринчи оиласидан туғилган ўғли Бахтиёр улғайиб қолган эди.
Бир куни ишдан эндигина келган эдим, эшик қўнғироғи чалинди. Кўчага чиқсам Дилбар жиянимнинг келини Озода остонада турибди. Жияним ўзи пиширган мантидан менга илиниб юборган экан.
Ҳовлига кираётгандик, шу вақт қаёқдандир Хатира пайдо бўлди. У кичкина эшикдан чиққан эди. Ҳол-аҳвол сўрашгач, жиянимнинг тоғорачасига ширинликлар солиб бердим. Озодани дарвозагача кузатиб уйга кирдим. Аммо жиянимнинг келини кўчага чиқибоқ қўшнимнинг домига илинибди:
- Кўзимга иссиқ кўринаяпсиз, қизим, мабодо бозорчамиз қаршисидаги тикув цехида ишламайсизми?
- Ўша тикув цехида онам бошлиқлар. Мен қўлларида ишлайман.
- Ҳа... айтгандай, цехда дераза парда ҳам тикасизларми? Бир сўрадим-да...
- Асосан аёллар кийимини тикамиз. Бошқа тикув ишлари бўлса аямлар уйда қабул қиладилар.
- Қизлик уйингиз қаерда?
- Файзиобод маҳалласида.
Хатира шу куниёқ жиянимнинг келини билан кўча бошигача гаплашиб бориб, онасининг уй манзилигача сўраб-билиб олибди.
Ўзим редакцияда ишлайман. Ишхонада кўришга улгурмаган қўлёзмаларни кўпинча уйга олиб келаман. Бунинг орасида болаларимга овқат тайёрлайман. Кир-чир.. дегандай... умуман айтганда, бўш вақтим йўқ.
Хатира эса сурбетлик билан тез-тез ёнимга чиқар, иш фаолиятим билан қизиқар, мен танимаган одамларни ҳам у танир эди.
- Мен кўчамизда яшайдиганларни сиздан кўра кўпроқ танийман. Чунки мактабда ишлаган пайтимда йўқлама қилганманде... шунинг учун фамилиясигача эсимда қолган..
Орадан кунлар ўтди.
Бир куни ишдан қайтсам айвонимда бегона аёл ўтирибди. Қизим меҳмонга чой дамлаяпти, қўшним эса нотаниш аёл билан эски қадрдонлардек суҳбатлашяпти.
- Ана, опамла келдилар. Тўғри айтибманми, кетиб қолманг деб?
Аёл университетда таҳсил олаётган ўғли масаласида уйимга келган экан. Уч қиздан кейин туғилган ўғли мен хизмат қилаётган редакцияда амалиёт ўтказиши керак экан. Фамилиясини айтганди, унча танимадим. Агар амалиётни яхши бажармаса, қишки имтихонга қўйилмаслиги ҳақида она куйиниб сўз очди.
- Майли редакцияга келиб топшириқ олсин. Уддаласа баҳосини қўйиб бераман. Бажаролмаса хафа бўлмайсиз, - дедим кузата туриб.
- Ўғлим жуда талантли. Сизга ёқиб қолади, - деди она уйдан чиқа туриб.
Эрта ўтиб, индинига эрка ўғил ишхонамга келди. Қўлидаги қалин дафтарини варақлаб кўрсам ҳар бир саҳифасига кун ва саналар ёзилган ва муҳр босилган бўлиб, талаба кундалик амалиёт ишини ёзиб бориши, мен эса текшириб, охирида тасдиқлаб қўл қўйишим керак эди.
Мен эркатойни иқтидорли шогирдимга бириктириб қўйдим:
- Мана шу опанг ҳам студентлик даврида амалиёт курсини бизнинг редакцияда ўтаган. Мана бугун ўзи муҳаррир. Агар сен ҳам яхши ҳаракат қилсанг, кейинчалик бизда ишлашинг мумкин.
Талаба хурсанд бўлиб, бир хафтача олдимга келиб, қўлидан келганча кичик хабарлар ёзиб, топшириқларни амаллаб бажарган бўлди. Аммо кейинги ҳафтадан бутунлай редакцияда кўринмай қолди.
Бир ёқда имтихонлар вақти яқинлашяпти. Синов муддати - зачётлар бошланган. Аммо практика ўташи керак бўлган боладан дарак йўқ. муҳаррир боладан хавотир ола бошлади. Чунки талабага ёрдам беришни унга тайинлаган эдим........
Келин бўлиб тушган маҳалламда Хатира деган ён қўшним бўларди. Икки қўшни ўртасидаги ҳовли ўртасидан девор олингани билан қўшни томонга кичкина эшикча очилган эди. Сабаби, мени ва Хатиранинг қайнонаси бир майизни бирга бўлиб ейдиган аҳил аёллар эди. Баъзан қўшни хола бизникига чиқса, баъзан менинг қайнонам уларникига чиқиб, уйда пиширилган тансиқ таомлардан бир-бирларига илинишар эди.
Орадан йиллар ўтиб, қайноналаримиз оламдан ўтиб, кирди чиқдимиз бироз камайди. Лекин Хатира ишдан келганимни сезиб, дарров ёнимга чиқар, маҳаллада бўлиб ўтган турли гапларни гапириб вақтимни олар эди. Негаки унинг бўш вақти кўп эди. Фарзанди бўлмагач, болалар уйидан татар миллатига мансуб ўғилчани тарбиясига олган эди. Эри ҳам бу шароитга кўникиб яшар, тўғрисини айтганда унга бола керак эмасди. Чунки биринчи оиласидан туғилган ўғли Бахтиёр улғайиб қолган эди.
Бир куни ишдан эндигина келган эдим, эшик қўнғироғи чалинди. Кўчага чиқсам Дилбар жиянимнинг келини Озода остонада турибди. Жияним ўзи пиширган мантидан менга илиниб юборган экан.
Ҳовлига кираётгандик, шу вақт қаёқдандир Хатира пайдо бўлди. У кичкина эшикдан чиққан эди. Ҳол-аҳвол сўрашгач, жиянимнинг тоғорачасига ширинликлар солиб бердим. Озодани дарвозагача кузатиб уйга кирдим. Аммо жиянимнинг келини кўчага чиқибоқ қўшнимнинг домига илинибди:
- Кўзимга иссиқ кўринаяпсиз, қизим, мабодо бозорчамиз қаршисидаги тикув цехида ишламайсизми?
- Ўша тикув цехида онам бошлиқлар. Мен қўлларида ишлайман.
- Ҳа... айтгандай, цехда дераза парда ҳам тикасизларми? Бир сўрадим-да...
- Асосан аёллар кийимини тикамиз. Бошқа тикув ишлари бўлса аямлар уйда қабул қиладилар.
- Қизлик уйингиз қаерда?
- Файзиобод маҳалласида.
Хатира шу куниёқ жиянимнинг келини билан кўча бошигача гаплашиб бориб, онасининг уй манзилигача сўраб-билиб олибди.
Ўзим редакцияда ишлайман. Ишхонада кўришга улгурмаган қўлёзмаларни кўпинча уйга олиб келаман. Бунинг орасида болаларимга овқат тайёрлайман. Кир-чир.. дегандай... умуман айтганда, бўш вақтим йўқ.
Хатира эса сурбетлик билан тез-тез ёнимга чиқар, иш фаолиятим билан қизиқар, мен танимаган одамларни ҳам у танир эди.
- Мен кўчамизда яшайдиганларни сиздан кўра кўпроқ танийман. Чунки мактабда ишлаган пайтимда йўқлама қилганманде... шунинг учун фамилиясигача эсимда қолган..
Орадан кунлар ўтди.
Бир куни ишдан қайтсам айвонимда бегона аёл ўтирибди. Қизим меҳмонга чой дамлаяпти, қўшним эса нотаниш аёл билан эски қадрдонлардек суҳбатлашяпти.
- Ана, опамла келдилар. Тўғри айтибманми, кетиб қолманг деб?
Аёл университетда таҳсил олаётган ўғли масаласида уйимга келган экан. Уч қиздан кейин туғилган ўғли мен хизмат қилаётган редакцияда амалиёт ўтказиши керак экан. Фамилиясини айтганди, унча танимадим. Агар амалиётни яхши бажармаса, қишки имтихонга қўйилмаслиги ҳақида она куйиниб сўз очди.
- Майли редакцияга келиб топшириқ олсин. Уддаласа баҳосини қўйиб бераман. Бажаролмаса хафа бўлмайсиз, - дедим кузата туриб.
- Ўғлим жуда талантли. Сизга ёқиб қолади, - деди она уйдан чиқа туриб.
Эрта ўтиб, индинига эрка ўғил ишхонамга келди. Қўлидаги қалин дафтарини варақлаб кўрсам ҳар бир саҳифасига кун ва саналар ёзилган ва муҳр босилган бўлиб, талаба кундалик амалиёт ишини ёзиб бориши, мен эса текшириб, охирида тасдиқлаб қўл қўйишим керак эди.
Мен эркатойни иқтидорли шогирдимга бириктириб қўйдим:
- Мана шу опанг ҳам студентлик даврида амалиёт курсини бизнинг редакцияда ўтаган. Мана бугун ўзи муҳаррир. Агар сен ҳам яхши ҳаракат қилсанг, кейинчалик бизда ишлашинг мумкин.
Талаба хурсанд бўлиб, бир хафтача олдимга келиб, қўлидан келганча кичик хабарлар ёзиб, топшириқларни амаллаб бажарган бўлди. Аммо кейинги ҳафтадан бутунлай редакцияда кўринмай қолди.
Бир ёқда имтихонлар вақти яқинлашяпти. Синов муддати - зачётлар бошланган. Аммо практика ўташи керак бўлган боладан дарак йўқ. муҳаррир боладан хавотир ола бошлади. Чунки талабага ёрдам беришни унга тайинлаган эдим........