🌟 Abdurahmon Oftobachi🚰
Abdurahmon Oftobachi (1844 - 1884) — Qoʻqon xonligining soʻnggi davridagi siyosiy voqealarda muhim rol oʻynagan davlat arbobi.
Abdurahmon Farg‘ona qipchoqlarining Qulan urug‘idan chiqqan. U mashhur qo‘qonlik Mingboshi Musulmonqulning o‘g‘li bo‘lib, Musulmonqul 1845 yilda o‘n to‘rt yoshli Xudoyor xonning taxtga chiqishida qo‘llab-quvvatlashda muhim rol o‘ynagan shaxs sifatida sizga yaxshi tanish.
1852-yilda Xudoyorxonning buyrug‘i bilan Musulmonqul o‘ldirilib, uning qipchoq qarindoshlari Bilqildom hududidagi jangdan so‘ng qattiq qatag‘onga uchraganiga qaramay, Abdurahmon saroyda xizmat qiladi. Faoliyatini eng past oftobachi (katta amaldorlarning qo‘liga suv quyivchi yoki yuvuvchi) lavozimidan boshlab, asta-sekin mingboshi - asosiy harbiy qo'mondonlik darajasiga ko'tarildi. Shu bilan birga Abdurahmon xonlik hududidagi barcha qipchoqlarga bosh bo‘ldi.
1870-yilda Abdurahmon qirg‘iz biylariga qo‘zg‘olonga chaqiruvchi xat yo‘llab, Xudoyorxonni taxtdan ag‘darishga urindi. Xudoyorxon qoʻzgʻolonni shafqatsizlarcha bostirdi, Abdurahmon qoʻlga olinib, Qoʻqonga koʻchirildi. Keyinchalik u Xudoyorxon bilan yarashib, unga xizmat qilishda davom etadi.
Abdurahmon 1873-1874 yillarda Po‘lat bek, Mamir va boshqa qirg‘iz biylarining qo‘zg‘olonini bostirishga qaratilgan Xudoyorxon qo‘shinlariga boshchilik qilgan va buning uchun unga parvonachi unvoni berilgan.
Biroq Xudoyorxonning siyosati jiddiy qarshilik uyg‘otdi va 1875 yilda Oftobachi yangi xon tayinlash niyatida Xudoyorxonga qarshi qo‘zg‘olon ko‘tardi. Qoʻzgʻolonchilar Andijonni egallab, Xudoyorxonning toʻngʻich oʻgʻli Nasriddinbekni xon deb eʼlon qildilar.
Abdurahmon Oftobachi va Iso Avliyo tashabbusi bilan Qo‘qonga to‘plangan musulmonlar Rossiyaga qarshi “g‘azovot غزوات ” – “muqaddas urush” e’lon qildilar. Ular Turkiston Bosh hukumati tarkibiga kirgan Qoʻqonga tutash hududlarga deklaratsiyalar yubordilar. Bu eʼlonlarda nufuzli feodallar va qabila boshliqlarining nomlari koʻrsatilgan boʻlib, ularni Rossiya imperiyasiga qarshi umumiy ish – “g‘azovot”ga qoʻshilishga chaqirgan. Kaufman Oftobachining o‘sha paytdagi Qashqar hukmdori Yoqub begim bilan birlashishidan ham qo‘rqardi. Ularning ittifoqiga Buxoro ham kirishi mumkin edi. Bundan tashqari, Angliya bunday ittifoqni qo'llab-quvvatlashi aniq edi.
⚔1875-yil avgust oyida Mahram jangi boʻlib oʻtdi, shundan soʻng Qoʻqon xonligi rasman tugatildi. Maxram qal’asi Qo‘qon xonligining asosiy va oxirgi tayanchi bo‘lgan. Aynan shu yerda, Mahramda rus askarlariga eng katta qarshilik ko'rsatildi, bu xonlik tarixidagi so'nggi muhim qarshilik bo'ldi.
Mahram jangidan keyin 1875 yil 8-9 sentyabrda Abdurahmon Oftobachi 5 ming kishilik qoʻshini bilan Mingtepa qishlogʻida Skobelev qoʻshinlari bilan toʻqnash keldi va magʻlubiyatga uchradi. U 25 jangchisi bilan Oʻzganga qochib ketadi, rus qoʻshinlari Abdurahmon bilan Poʻlatxon oʻrtasidagi kelishmovchilikdan foydalanib, Qoʻqon, Margʻilon va Oʻshni jangsiz egallaydi.
1876 yil yanvarda Skobelev qipchoq yerlariga ekspeditsiya uyushtirib, Andijon va Asakada qoʻzgʻolonchilarning qarshiligiga duch keldi va ular yana magʻlubiyatga uchradi. 19-yanvarda Po‘latxon tinchlikni taklif qildi va Kaufmanga elchilar yubordi. 1876 yil 24 yanvarda Abdurahmon va 26 biy 500 askar bilan Skobelevning jazo otryadiga taslim bo'lib, Yekaterinoslavlga yuboriladi. U yerda yiliga 3000 rubl miqdorida pensiya oldi. 1881 yilda rus podshosi unga polkovnik unvonini berdi va politsiya nazoratini olib tashladi. 1881 yilning fevralida Abdurahmon Makkaga haj qilish uchun ariza yozadi, lekin javob kelmasdan o‘sha yilning 25 mayida vafot etadi.
Qoʻzgʻolon bostirilgach, xonlik tugatilib, uning hududlari Turkiston umumiy hukumati tarkibiga kiritildi. Xudoyorxonning siyosati va Abdurahmon Oftobachi boshchiligidagi qoʻzgʻolonlar xonlikda ichki qarama-qarshiliklarni koʻrsatdi, bu esa pirovardida xonlikning qulashiga va mintaqada rus taʼsirining kuchayishiga olib keldi.
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi
Abdurahmon Oftobachi (1844 - 1884) — Qoʻqon xonligining soʻnggi davridagi siyosiy voqealarda muhim rol oʻynagan davlat arbobi.
Abdurahmon Farg‘ona qipchoqlarining Qulan urug‘idan chiqqan. U mashhur qo‘qonlik Mingboshi Musulmonqulning o‘g‘li bo‘lib, Musulmonqul 1845 yilda o‘n to‘rt yoshli Xudoyor xonning taxtga chiqishida qo‘llab-quvvatlashda muhim rol o‘ynagan shaxs sifatida sizga yaxshi tanish.
1852-yilda Xudoyorxonning buyrug‘i bilan Musulmonqul o‘ldirilib, uning qipchoq qarindoshlari Bilqildom hududidagi jangdan so‘ng qattiq qatag‘onga uchraganiga qaramay, Abdurahmon saroyda xizmat qiladi. Faoliyatini eng past oftobachi (katta amaldorlarning qo‘liga suv quyivchi yoki yuvuvchi) lavozimidan boshlab, asta-sekin mingboshi - asosiy harbiy qo'mondonlik darajasiga ko'tarildi. Shu bilan birga Abdurahmon xonlik hududidagi barcha qipchoqlarga bosh bo‘ldi.
1870-yilda Abdurahmon qirg‘iz biylariga qo‘zg‘olonga chaqiruvchi xat yo‘llab, Xudoyorxonni taxtdan ag‘darishga urindi. Xudoyorxon qoʻzgʻolonni shafqatsizlarcha bostirdi, Abdurahmon qoʻlga olinib, Qoʻqonga koʻchirildi. Keyinchalik u Xudoyorxon bilan yarashib, unga xizmat qilishda davom etadi.
Abdurahmon 1873-1874 yillarda Po‘lat bek, Mamir va boshqa qirg‘iz biylarining qo‘zg‘olonini bostirishga qaratilgan Xudoyorxon qo‘shinlariga boshchilik qilgan va buning uchun unga parvonachi unvoni berilgan.
Biroq Xudoyorxonning siyosati jiddiy qarshilik uyg‘otdi va 1875 yilda Oftobachi yangi xon tayinlash niyatida Xudoyorxonga qarshi qo‘zg‘olon ko‘tardi. Qoʻzgʻolonchilar Andijonni egallab, Xudoyorxonning toʻngʻich oʻgʻli Nasriddinbekni xon deb eʼlon qildilar.
Abdurahmon Oftobachi va Iso Avliyo tashabbusi bilan Qo‘qonga to‘plangan musulmonlar Rossiyaga qarshi “g‘azovot غزوات ” – “muqaddas urush” e’lon qildilar. Ular Turkiston Bosh hukumati tarkibiga kirgan Qoʻqonga tutash hududlarga deklaratsiyalar yubordilar. Bu eʼlonlarda nufuzli feodallar va qabila boshliqlarining nomlari koʻrsatilgan boʻlib, ularni Rossiya imperiyasiga qarshi umumiy ish – “g‘azovot”ga qoʻshilishga chaqirgan. Kaufman Oftobachining o‘sha paytdagi Qashqar hukmdori Yoqub begim bilan birlashishidan ham qo‘rqardi. Ularning ittifoqiga Buxoro ham kirishi mumkin edi. Bundan tashqari, Angliya bunday ittifoqni qo'llab-quvvatlashi aniq edi.
⚔1875-yil avgust oyida Mahram jangi boʻlib oʻtdi, shundan soʻng Qoʻqon xonligi rasman tugatildi. Maxram qal’asi Qo‘qon xonligining asosiy va oxirgi tayanchi bo‘lgan. Aynan shu yerda, Mahramda rus askarlariga eng katta qarshilik ko'rsatildi, bu xonlik tarixidagi so'nggi muhim qarshilik bo'ldi.
Mahram jangidan keyin 1875 yil 8-9 sentyabrda Abdurahmon Oftobachi 5 ming kishilik qoʻshini bilan Mingtepa qishlogʻida Skobelev qoʻshinlari bilan toʻqnash keldi va magʻlubiyatga uchradi. U 25 jangchisi bilan Oʻzganga qochib ketadi, rus qoʻshinlari Abdurahmon bilan Poʻlatxon oʻrtasidagi kelishmovchilikdan foydalanib, Qoʻqon, Margʻilon va Oʻshni jangsiz egallaydi.
1876 yil yanvarda Skobelev qipchoq yerlariga ekspeditsiya uyushtirib, Andijon va Asakada qoʻzgʻolonchilarning qarshiligiga duch keldi va ular yana magʻlubiyatga uchradi. 19-yanvarda Po‘latxon tinchlikni taklif qildi va Kaufmanga elchilar yubordi. 1876 yil 24 yanvarda Abdurahmon va 26 biy 500 askar bilan Skobelevning jazo otryadiga taslim bo'lib, Yekaterinoslavlga yuboriladi. U yerda yiliga 3000 rubl miqdorida pensiya oldi. 1881 yilda rus podshosi unga polkovnik unvonini berdi va politsiya nazoratini olib tashladi. 1881 yilning fevralida Abdurahmon Makkaga haj qilish uchun ariza yozadi, lekin javob kelmasdan o‘sha yilning 25 mayida vafot etadi.
Qoʻzgʻolon bostirilgach, xonlik tugatilib, uning hududlari Turkiston umumiy hukumati tarkibiga kiritildi. Xudoyorxonning siyosati va Abdurahmon Oftobachi boshchiligidagi qoʻzgʻolonlar xonlikda ichki qarama-qarshiliklarni koʻrsatdi, bu esa pirovardida xonlikning qulashiga va mintaqada rus taʼsirining kuchayishiga olib keldi.
Kanalga obuna bo‘ling
🖌@Sharqshunos_tarixchi