Davomi [2-qism]
O’tgan asrning 70-80-yillarida 🇸🇦Saudiya dunyoda qurilgan 6000 ga yaqin masjidni qurilishini moliyalashtirdi, musulmon mamlakatlarga yordam qo’lini cho’zdi. Ammo hozirgi kunda mamlakatning geostrategik zaifligi uni xavfsizlik nuqtayi nazaridan AQSh va kollektiv G’arbga yon bosishga majbur etadi. Bu esa islom ummatning ushbu davlatga nisbatan islom dunyosi uchun sodiqlik masalasini shubha ostiga olinishiga olib keladi.
🇪🇬Misr – Qulay geostrategik joylashuvga ega va Yaqin Sharq mintaqasidagi muhim mamlakatlardan biri. Etnik arablardan tashkil topgan ushbu davlat, islom ummati orasida ta’lim borasida mutlaq yetakchi mamlakatdir. Zero, Al-Azhar o’quv dargohini eshitmagan tolibi ilm bo’lmasa kerak islom ummatida. Biroq Misr kuchli iqtisodiy ko’rsatkichlarga ega emas va xuddi Pokiston va Saudiyaga kabi AQSh va G’arb bilan ko’plab masalalarda hisoblashishga majbur…
🇹🇷TURKIYA – Turkiya qulay geografik joylashuv, 99 foizli musulmon aholiga ega, katta iqtisodiy imkoniyatlari bor, shuningdek tarixiy omili ham mavjud bo’lgan islom olamida yetakchilikka har tomondan eng maqbul variant sifatidagi mamlakatdir. Turkiyaning islom olamidagi yetakchilik qilish uchun maqbul variant ekanligiga bir qator omillar mavjud bo’lib ular quyidagilardan iborat:
1. Tarixiy meros. Turkiya Usmoniylar imperiyasining davomchisi hisoblanadi va tarixiy islom xalifaligi Usmoniylar davrida tashkil etilganligi ushbu mamlakatning yetakchiligiga turtki beradi
2. Geosiyosiy ahamiyat. Yuqorida takidlanganidek, Turkiya juda qulay geografik nuqtada joylashgan bo’lib, 3 ta qit’ani bog’lovchi yagona mamlakat sanaladi. Bundan tashqari ushbu omil uning geostrategik imkoniyatlarini oshirib, diplomatik ta’sir o’tkazishga yordam beradi. Zero, sobiq tashqi ishlar va bosh vazir hisoblangan Ahmet Dovuto’g’lu Turkiyaning geostgrafik joylashuvini mamlakatning tashqi siyosatdagi eng muhim faktori sifatida talqin qilgandi .
3. Iqtisodiy barqarorlik. Turkiya islom mamlakatlari ichida Arablar singari katta moliyaviy imkoniyatlarga ega bo’lmasa-da, u o’zining barqaror iqtisodiyoti bilan boshqa musulmon mamlakatlariga o’rnak bo’lishi va uning iqtisodi model vazifasini bajarishi mumkin.
4. Harbiy qudrat. Turkiyaning harbiy imkoniyatlari musulmon olamida yetakchilik qilish uchun yetarli. Ayniqsa turklar so’nggi yillarda “dronlar evolyutsiyasi” bilan nom qozonmoqda. Bundan tashqari Turkiya harbiylarni tayyorlashda juda ilg’or mamlakatlardan biri hisoblanadi.
5. Madaniy ta’sir. Turk madaniyati nafaqat islom olamida, balki butun dunyoda keng ta’sirga ega. Ushbu madaniy rezonans yumshoq kuchga hissa qo’shishi, aloqalar va ittifoqlarni rivojlantirishi mumkin.
6. Diplomatik tashabbuslar. Turkiya islom mamlakatlari orasida, demokratiyani va diplomatiya tushunchalarini ko’p targ’ib qiluvchi mamlakatdir. U doimo vaziyat va mojarolarga diplomatik ya’ni tinch yo’l bilan yondashishga harakat qiladi. Bu esa Islom ananalaridagi tinchlik tushunchasini ifodalaydi. Mashxur olim Genri Kissenjer o’zining “Dunyo tartiboti” asarida diplomatik barqarorolik tushunchasiga to’xtalar ekan, Turkiyani mintaqaviy barqarorlikdagi eng asosiy o’yinchi ekanligini ta’kidlaydi . Bu ham shuni ko’rsatadiki, Turkiya har tomondan islom olamida yetakchilikka eng muqobil mamlakatdir.
Xulosa qilinganda, Turkiyaning tarixiy merosi, strategik mavqeyi, iqtisodiy qudrati, harbiy salohiyati, madaniy ta’siri, diplomatik sa’y-harakatlari va islomiy o’ziga xosligi uni islom olamida salohiyatli yetakchi sifatida namoyon bo’lishiga sabab bo’ladi. Uning bu rolni qay darajada o’z zimmasiga olishi va amalda tadbiq qilishi yuzaga chiqqan qiyinchilik va muammolarni qay darajada yengish va boshqa musulmon davlatlari bilan o’zaro hamkorlik munosabatlariga bog’liq bo’ladi.
✅Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz👇
📝Twitter 📹YouTube 📝Facebook 📷Instagram 📨Telegram
O’tgan asrning 70-80-yillarida 🇸🇦Saudiya dunyoda qurilgan 6000 ga yaqin masjidni qurilishini moliyalashtirdi, musulmon mamlakatlarga yordam qo’lini cho’zdi. Ammo hozirgi kunda mamlakatning geostrategik zaifligi uni xavfsizlik nuqtayi nazaridan AQSh va kollektiv G’arbga yon bosishga majbur etadi. Bu esa islom ummatning ushbu davlatga nisbatan islom dunyosi uchun sodiqlik masalasini shubha ostiga olinishiga olib keladi.
🇪🇬Misr – Qulay geostrategik joylashuvga ega va Yaqin Sharq mintaqasidagi muhim mamlakatlardan biri. Etnik arablardan tashkil topgan ushbu davlat, islom ummati orasida ta’lim borasida mutlaq yetakchi mamlakatdir. Zero, Al-Azhar o’quv dargohini eshitmagan tolibi ilm bo’lmasa kerak islom ummatida. Biroq Misr kuchli iqtisodiy ko’rsatkichlarga ega emas va xuddi Pokiston va Saudiyaga kabi AQSh va G’arb bilan ko’plab masalalarda hisoblashishga majbur…
🇹🇷TURKIYA – Turkiya qulay geografik joylashuv, 99 foizli musulmon aholiga ega, katta iqtisodiy imkoniyatlari bor, shuningdek tarixiy omili ham mavjud bo’lgan islom olamida yetakchilikka har tomondan eng maqbul variant sifatidagi mamlakatdir. Turkiyaning islom olamidagi yetakchilik qilish uchun maqbul variant ekanligiga bir qator omillar mavjud bo’lib ular quyidagilardan iborat:
1. Tarixiy meros. Turkiya Usmoniylar imperiyasining davomchisi hisoblanadi va tarixiy islom xalifaligi Usmoniylar davrida tashkil etilganligi ushbu mamlakatning yetakchiligiga turtki beradi
2. Geosiyosiy ahamiyat. Yuqorida takidlanganidek, Turkiya juda qulay geografik nuqtada joylashgan bo’lib, 3 ta qit’ani bog’lovchi yagona mamlakat sanaladi. Bundan tashqari ushbu omil uning geostrategik imkoniyatlarini oshirib, diplomatik ta’sir o’tkazishga yordam beradi. Zero, sobiq tashqi ishlar va bosh vazir hisoblangan Ahmet Dovuto’g’lu Turkiyaning geostgrafik joylashuvini mamlakatning tashqi siyosatdagi eng muhim faktori sifatida talqin qilgandi .
3. Iqtisodiy barqarorlik. Turkiya islom mamlakatlari ichida Arablar singari katta moliyaviy imkoniyatlarga ega bo’lmasa-da, u o’zining barqaror iqtisodiyoti bilan boshqa musulmon mamlakatlariga o’rnak bo’lishi va uning iqtisodi model vazifasini bajarishi mumkin.
4. Harbiy qudrat. Turkiyaning harbiy imkoniyatlari musulmon olamida yetakchilik qilish uchun yetarli. Ayniqsa turklar so’nggi yillarda “dronlar evolyutsiyasi” bilan nom qozonmoqda. Bundan tashqari Turkiya harbiylarni tayyorlashda juda ilg’or mamlakatlardan biri hisoblanadi.
5. Madaniy ta’sir. Turk madaniyati nafaqat islom olamida, balki butun dunyoda keng ta’sirga ega. Ushbu madaniy rezonans yumshoq kuchga hissa qo’shishi, aloqalar va ittifoqlarni rivojlantirishi mumkin.
6. Diplomatik tashabbuslar. Turkiya islom mamlakatlari orasida, demokratiyani va diplomatiya tushunchalarini ko’p targ’ib qiluvchi mamlakatdir. U doimo vaziyat va mojarolarga diplomatik ya’ni tinch yo’l bilan yondashishga harakat qiladi. Bu esa Islom ananalaridagi tinchlik tushunchasini ifodalaydi. Mashxur olim Genri Kissenjer o’zining “Dunyo tartiboti” asarida diplomatik barqarorolik tushunchasiga to’xtalar ekan, Turkiyani mintaqaviy barqarorlikdagi eng asosiy o’yinchi ekanligini ta’kidlaydi . Bu ham shuni ko’rsatadiki, Turkiya har tomondan islom olamida yetakchilikka eng muqobil mamlakatdir.
Xulosa qilinganda, Turkiyaning tarixiy merosi, strategik mavqeyi, iqtisodiy qudrati, harbiy salohiyati, madaniy ta’siri, diplomatik sa’y-harakatlari va islomiy o’ziga xosligi uni islom olamida salohiyatli yetakchi sifatida namoyon bo’lishiga sabab bo’ladi. Uning bu rolni qay darajada o’z zimmasiga olishi va amalda tadbiq qilishi yuzaga chiqqan qiyinchilik va muammolarni qay darajada yengish va boshqa musulmon davlatlari bilan o’zaro hamkorlik munosabatlariga bog’liq bo’ladi.
✅Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz👇
📝Twitter 📹YouTube 📝Facebook 📷Instagram 📨Telegram