- Juda oddiy, butun insoniyatga xavf solinayotgan bir paytda birgina Doniyorni qurbon qilsak, hech narsa boʻlmaydi, - mayor unvonidagi tergovchi Daler Davletov hafsala bilan jiddiy gapirdi.
- Tushunmadim, bu nima deganing, palkovnik dargʻazab boʻldi.
- Toʻgʻri, ortiq chiday olmayman, bu azoblardan meni qutqaring! Iltimos, oʻldiring! Ogʻriqdan Doniyor ikki bukilib yotardi.
- Yaxshi, - mayor cho‘ntagidan to‘pponchasini chiqardi.
- Nimalar qilyapsan, Davletov, - palkovnik mayorning yoqasidan oldi.
- Palkovnik, - letinant oʻrtaga tushdi.
- Men bunday qila olmayman, - Palkovnik qattiq baqirdi-da, boshini egib oʻylanib qoldi.
- Toʻgʻri, siz bunday qila olmaysiz, Oybek Odilovich, - mayor palkovnikning yoqasidan qoʻlini siltab sugʻurib tashladi, - Hoziroq ishdan boʻshang, vazifangizni tark eting. Shunda unvon boʻyicha bu yerdagi sizdan keyingi shaxs men boʻlaman. Javobgarlik ham boʻynimda boʻladi.
- Odam, senga qavming kerakmasmi? - mayorning sovuqqonligini koʻrgan Yaksart bir on oʻlimdan qoʻrqib palkovnikka gapirdi. Quyosh chiqib turgan bir vaqtda Doniyorning qoringa qamalib qolganligi salkam shilliqning yakuni edi.
Polkovnik xayollar ichida qoladi. Goʻyoki nima qilishni bilmasdi. So‘zlar va fikrlar o‘rtasida cho‘kib, o‘zida ichki kurashlarini his qilardi. Yaksartning so‘zlari, Doniyorning tanasi va ulkan xavf — bularning barchasi uning ongi va qalbida aralashib, xuddi daryo to‘lqinlari singari harakat qilardi.
“Bu qanday ish?” - o‘z-o‘ziga savol berdi u. Men odamlarni himoya qilish uchun xizmat qilaman, ularni o‘ldirish uchun emas. Palkovnikning ko‘z oldida Doniyorning og‘riq ichida faryod chekayotgan qiyofasi paydo bo‘ldi. “Bir insonning hayoti butun bir ummonning xavfini qoplaydimi?" U jahl bilan yutqindi. "Men nima uchun o‘z odamimni qurbon qilay? U ham hayot kechirishga haqli, orzulari bor". Palkovnik o‘zini hamma vaqt turg‘un tutishga harakat qilar, lekin ichidagi tasavvur va oʻylar hech tinchlik bermasdi.
- Palkovnik, begunoh fuqarolar- Lutfulla, Isfan, bugun halok boʻlgan ofitser birodarlarim va yana qizingiz haqqi Yaksartni yo‘q qilishimiz kerak, - degan letinantining gaplari palkovnikni oʻzini oʻnglab qaror qabul qilishga undadi.
Palkovnik nihoyat olzining ichki kechinmalaridan charchab, ishini tashlashga majbur bo‘ldi. U buni loyiq qaror sifatida ko‘rdi, lekin undan keyin mayor qabul qiladigan qaror har qanday insoniylikka qarshi chiqardi.
- Qayoqqa, palkovnik? - letinanti palkovnikning ketayotganligini koʻrib soʻradi.
- Qizimni qabriga, axir men ham odamman.
Palkovnik ketgach, mayor Daler Davletov Doniyorni peshinda, quyosh eng yuqori haroratga kelganda yoqishni buyurdi. Bu buyruq har bir inson uchun azobli va g‘azabli edi. Buyruqqa binoan Doniyorning oʻzi va tanasiga hurmatsizlik boʻlsa-da shunday qilindi.
Quyoshning qizg‘in nurlari ostida Doniyor tanasida kuchli otash kuchayib borganini his etdi. Har bir daqiqa o‘tishi bilan olovning qizg‘inligi terisini kuydirib, chidab bo‘lmas og‘riqlarni keltirib chiqardi. Har qanday inson bu og‘riqlarni yengishga qodirmas. Doniyor hayotining so‘nggi lahzalarida o‘zining belgilangan roli borligini, uning qandayligi anglab yetdi. Hayotining eng og‘ir paytda, o‘z dardini yengish uchun ko‘zlarini yumdi va muqaddas missiyasi - insoniyatga xavf solayotgan Yaksartni yo‘q qilish uchun qurbon bo‘layotganidan mamnun bo‘lib, bu hayotdan koʻz yumdi. U ayanchli ahvolda, ogʻriqlar natijasida halok boʻldi.
Doniyorning kullari shamolda elangach, voqeaning dahshatli yakuni hammaga ayon bo‘ldi: Yaksartning poyaday qurib qolgan, lekin hali ham g‘ayrioddiy kuch bilan to‘lib-toshgan tanasi topildi. Bu topilma atrofdagilarni yanada chuqurroq xavotirga soldi. Voqeaga aloqador bo‘lgan har kim o‘zini bir majburiyatga mahkam bog‘lab, sirni yashirish zarurligini anglab yetdi. Ularning barchasi Yaksartni yashirishni va bu sirni abadiy yo‘q qilishni o‘zlariga burch deb bildilar.
- Tushunmadim, bu nima deganing, palkovnik dargʻazab boʻldi.
- Toʻgʻri, ortiq chiday olmayman, bu azoblardan meni qutqaring! Iltimos, oʻldiring! Ogʻriqdan Doniyor ikki bukilib yotardi.
- Yaxshi, - mayor cho‘ntagidan to‘pponchasini chiqardi.
- Nimalar qilyapsan, Davletov, - palkovnik mayorning yoqasidan oldi.
- Palkovnik, - letinant oʻrtaga tushdi.
- Men bunday qila olmayman, - Palkovnik qattiq baqirdi-da, boshini egib oʻylanib qoldi.
- Toʻgʻri, siz bunday qila olmaysiz, Oybek Odilovich, - mayor palkovnikning yoqasidan qoʻlini siltab sugʻurib tashladi, - Hoziroq ishdan boʻshang, vazifangizni tark eting. Shunda unvon boʻyicha bu yerdagi sizdan keyingi shaxs men boʻlaman. Javobgarlik ham boʻynimda boʻladi.
- Odam, senga qavming kerakmasmi? - mayorning sovuqqonligini koʻrgan Yaksart bir on oʻlimdan qoʻrqib palkovnikka gapirdi. Quyosh chiqib turgan bir vaqtda Doniyorning qoringa qamalib qolganligi salkam shilliqning yakuni edi.
Polkovnik xayollar ichida qoladi. Goʻyoki nima qilishni bilmasdi. So‘zlar va fikrlar o‘rtasida cho‘kib, o‘zida ichki kurashlarini his qilardi. Yaksartning so‘zlari, Doniyorning tanasi va ulkan xavf — bularning barchasi uning ongi va qalbida aralashib, xuddi daryo to‘lqinlari singari harakat qilardi.
“Bu qanday ish?” - o‘z-o‘ziga savol berdi u. Men odamlarni himoya qilish uchun xizmat qilaman, ularni o‘ldirish uchun emas. Palkovnikning ko‘z oldida Doniyorning og‘riq ichida faryod chekayotgan qiyofasi paydo bo‘ldi. “Bir insonning hayoti butun bir ummonning xavfini qoplaydimi?" U jahl bilan yutqindi. "Men nima uchun o‘z odamimni qurbon qilay? U ham hayot kechirishga haqli, orzulari bor". Palkovnik o‘zini hamma vaqt turg‘un tutishga harakat qilar, lekin ichidagi tasavvur va oʻylar hech tinchlik bermasdi.
- Palkovnik, begunoh fuqarolar- Lutfulla, Isfan, bugun halok boʻlgan ofitser birodarlarim va yana qizingiz haqqi Yaksartni yo‘q qilishimiz kerak, - degan letinantining gaplari palkovnikni oʻzini oʻnglab qaror qabul qilishga undadi.
Palkovnik nihoyat olzining ichki kechinmalaridan charchab, ishini tashlashga majbur bo‘ldi. U buni loyiq qaror sifatida ko‘rdi, lekin undan keyin mayor qabul qiladigan qaror har qanday insoniylikka qarshi chiqardi.
- Qayoqqa, palkovnik? - letinanti palkovnikning ketayotganligini koʻrib soʻradi.
- Qizimni qabriga, axir men ham odamman.
Palkovnik ketgach, mayor Daler Davletov Doniyorni peshinda, quyosh eng yuqori haroratga kelganda yoqishni buyurdi. Bu buyruq har bir inson uchun azobli va g‘azabli edi. Buyruqqa binoan Doniyorning oʻzi va tanasiga hurmatsizlik boʻlsa-da shunday qilindi.
Quyoshning qizg‘in nurlari ostida Doniyor tanasida kuchli otash kuchayib borganini his etdi. Har bir daqiqa o‘tishi bilan olovning qizg‘inligi terisini kuydirib, chidab bo‘lmas og‘riqlarni keltirib chiqardi. Har qanday inson bu og‘riqlarni yengishga qodirmas. Doniyor hayotining so‘nggi lahzalarida o‘zining belgilangan roli borligini, uning qandayligi anglab yetdi. Hayotining eng og‘ir paytda, o‘z dardini yengish uchun ko‘zlarini yumdi va muqaddas missiyasi - insoniyatga xavf solayotgan Yaksartni yo‘q qilish uchun qurbon bo‘layotganidan mamnun bo‘lib, bu hayotdan koʻz yumdi. U ayanchli ahvolda, ogʻriqlar natijasida halok boʻldi.
Doniyorning kullari shamolda elangach, voqeaning dahshatli yakuni hammaga ayon bo‘ldi: Yaksartning poyaday qurib qolgan, lekin hali ham g‘ayrioddiy kuch bilan to‘lib-toshgan tanasi topildi. Bu topilma atrofdagilarni yanada chuqurroq xavotirga soldi. Voqeaga aloqador bo‘lgan har kim o‘zini bir majburiyatga mahkam bog‘lab, sirni yashirish zarurligini anglab yetdi. Ularning barchasi Yaksartni yashirishni va bu sirni abadiy yo‘q qilishni o‘zlariga burch deb bildilar.