ABDULLA ORIPOV FENOMENI
uni anglash va anglatishga yangicha yondashuv
Birinchi maqola
Har kimga ato etilavermaydigan favqulodda salohiyat egalariga nisbatan qo‘llanadigan “fenomen” tushunchasi O‘zbekiston Qahramoni, xalq shoiri Abdulla Oripov siymosiga uzukka qo‘yilgan ko‘zdek muvofiq keladi. Bu ibora zamonamiz shoir-u adiblaridan faqat ungagina nisbat berilgani, mazkur e’tirof ulkan adib-u olimlarga tegishli ekani zamirida ham teran ma’no bor. Birinchi bo‘lib atoqli yozuvchimiz Odil Yoqubov: “Abdulla Oripov fenomeni hali oxirigacha anglanmagan bir tilsimdir”, deya shoir ijodiga yuksak baho bergani adabiyot ahliga ma’lum. Ushbu iborani adabiyotshunosligimiz qahramoni Ozod Sharafiddinov ham aynan Abdulla Oripovga nisbatan qo‘llagan. “Muvashshah” sarlavhali tadqiqotida olim: “XX asr she’riyatida, qolaversa, jahon she’riyatida Abdulla Oripov fenomenini to‘la bo‘lmasa-da, bir qadar mukammalroq ochib beradigan durustroq bir maqola ham yozgan emasman. Har gal bu ishga kirishmoqchi bo‘lganimda, bu she’riyat qarshisida qalamimning benihoya ojizligini his qilardim”, deya kuyinchaklik bildirgan edi. Aslida, ulug‘ shoir she’riyatiga doir eng teran tadqiqotlarni aynan Odil Yoqubov va Ozod Sharafiddinov yaratgani sir emas. Bu ikki mutafakkirning mazkur fikrlarida Abdulla Oripov ijodining miqyosi nechog‘liq yuksak va ko‘lamli ekani, uni to‘laqonli tadqiq etish oson emasligi e’tirof etilgan. Atoqli shoir va jurnalist Abdusaid Ko‘chimovning “Men shoirman, istasangiz shu...” badiasini o‘zbek badiiy tafakkurining cho‘qqilaridan bo‘lgan ana shu fenomenni anglash va anglatish yo‘lidagi muhim qadamlardan biri sifatida baholash mumkin.
Qalam ahlining aksari odatda mavjud qoliplar doirasida fikrlaydi, ijodi ham shunga monand tarzda kechadi. Ko‘pchilik o‘rgangan an’analarni yangilash, fikr ifodasining o‘zgacha shakllarini izlab topish, mohiyatni boshqalardan farqli va teran yoritish, hayratlanarli badiiy kashfiyotlar yaratish oson emas. Buning uchun muallifdan chuqur bilim, uchqur taxayyuldan tashqari, yuksak ijodiy tafakkur ham talab etiladi. Abdulla Oripov she’riyat olamining ostonasidayoq o‘z ijodiy dasturini:
Men shoirman,
Istasangiz shu,
O‘zimniki erur shu sozim,
Birovlardan olmadim tuyg‘u,
O‘zgaga ham bermam ovozim...
deya belgilagani va umri davomida uni a’lo darajada ado etgani e’tiborga olinsa, uning milliy she’riyatimiz yuksalishida tutgan o‘rni aniq-tiniq namoyon bo‘ladi. Abdusaid Ko‘chimovning ana shu ijodiy dastur sarlavhaga olingan badiasi Abdulla Oripovning shaxs, shoir va mutafakkir sifatidagi obrazini o‘quvchi qalbi va shuuriga muhrlay olishi jihatidan milliy adabiy-estetik tafakkurdagi o‘ziga xos yangilik sifatida baholanishga loyiq. Badianing qimmati nimalarda ko‘rinadi?
Birinchidan, bosh qahramon – Abdulla Oripov bilan sakkiz adabiy gurung tafsilotlarini o‘z ichiga olgan badia milliy adabiyotshunosligimiz va badiiy publitsistikamizda shu paytgacha ko‘rilmagan yangicha shakl va uslubda yaratilgan. Davomi...
Nurboy Jabborov
uni anglash va anglatishga yangicha yondashuv
Birinchi maqola
Har kimga ato etilavermaydigan favqulodda salohiyat egalariga nisbatan qo‘llanadigan “fenomen” tushunchasi O‘zbekiston Qahramoni, xalq shoiri Abdulla Oripov siymosiga uzukka qo‘yilgan ko‘zdek muvofiq keladi. Bu ibora zamonamiz shoir-u adiblaridan faqat ungagina nisbat berilgani, mazkur e’tirof ulkan adib-u olimlarga tegishli ekani zamirida ham teran ma’no bor. Birinchi bo‘lib atoqli yozuvchimiz Odil Yoqubov: “Abdulla Oripov fenomeni hali oxirigacha anglanmagan bir tilsimdir”, deya shoir ijodiga yuksak baho bergani adabiyot ahliga ma’lum. Ushbu iborani adabiyotshunosligimiz qahramoni Ozod Sharafiddinov ham aynan Abdulla Oripovga nisbatan qo‘llagan. “Muvashshah” sarlavhali tadqiqotida olim: “XX asr she’riyatida, qolaversa, jahon she’riyatida Abdulla Oripov fenomenini to‘la bo‘lmasa-da, bir qadar mukammalroq ochib beradigan durustroq bir maqola ham yozgan emasman. Har gal bu ishga kirishmoqchi bo‘lganimda, bu she’riyat qarshisida qalamimning benihoya ojizligini his qilardim”, deya kuyinchaklik bildirgan edi. Aslida, ulug‘ shoir she’riyatiga doir eng teran tadqiqotlarni aynan Odil Yoqubov va Ozod Sharafiddinov yaratgani sir emas. Bu ikki mutafakkirning mazkur fikrlarida Abdulla Oripov ijodining miqyosi nechog‘liq yuksak va ko‘lamli ekani, uni to‘laqonli tadqiq etish oson emasligi e’tirof etilgan. Atoqli shoir va jurnalist Abdusaid Ko‘chimovning “Men shoirman, istasangiz shu...” badiasini o‘zbek badiiy tafakkurining cho‘qqilaridan bo‘lgan ana shu fenomenni anglash va anglatish yo‘lidagi muhim qadamlardan biri sifatida baholash mumkin.
Qalam ahlining aksari odatda mavjud qoliplar doirasida fikrlaydi, ijodi ham shunga monand tarzda kechadi. Ko‘pchilik o‘rgangan an’analarni yangilash, fikr ifodasining o‘zgacha shakllarini izlab topish, mohiyatni boshqalardan farqli va teran yoritish, hayratlanarli badiiy kashfiyotlar yaratish oson emas. Buning uchun muallifdan chuqur bilim, uchqur taxayyuldan tashqari, yuksak ijodiy tafakkur ham talab etiladi. Abdulla Oripov she’riyat olamining ostonasidayoq o‘z ijodiy dasturini:
Men shoirman,
Istasangiz shu,
O‘zimniki erur shu sozim,
Birovlardan olmadim tuyg‘u,
O‘zgaga ham bermam ovozim...
deya belgilagani va umri davomida uni a’lo darajada ado etgani e’tiborga olinsa, uning milliy she’riyatimiz yuksalishida tutgan o‘rni aniq-tiniq namoyon bo‘ladi. Abdusaid Ko‘chimovning ana shu ijodiy dastur sarlavhaga olingan badiasi Abdulla Oripovning shaxs, shoir va mutafakkir sifatidagi obrazini o‘quvchi qalbi va shuuriga muhrlay olishi jihatidan milliy adabiy-estetik tafakkurdagi o‘ziga xos yangilik sifatida baholanishga loyiq. Badianing qimmati nimalarda ko‘rinadi?
Birinchidan, bosh qahramon – Abdulla Oripov bilan sakkiz adabiy gurung tafsilotlarini o‘z ichiga olgan badia milliy adabiyotshunosligimiz va badiiy publitsistikamizda shu paytgacha ko‘rilmagan yangicha shakl va uslubda yaratilgan. Davomi...
Nurboy Jabborov