Muhrim / Муҳрим

Bugun Toshkent vaqti bilan soat 20:00 da futbol bo‘yicha O‘zbekiston o‘smirlar terma jamoasi Osiyo chempionati finalida Saudiya Arabistoniga qarshi o‘ynaydi. Agar g‘alaba qozonishsa, futbolimiz tarixida ikkinchi marta Osiyo chempioni bo‘lgan o‘zbekistonlik o‘smir futbolchilarga aylanishadi. Ilohim, chempion bo‘lishsin!

Birinchi chempionlik esa bundan 13 yil avval qo‘lga kiritilgan edi. O‘shanda Otabek Shukurov sardorligidagi o‘smir futbolchilarimiz meni ham Osiyo chempioniga aylantirishgan — menda ham futbol bo‘yicha Osiyo chempioni medali bor :) Unutilmas, dramatik musobaqa bo‘lgan. Bu haqda avvalroq yozgandim: https://t.me/muhrim/2153

Gulnora Karimova bilan 2013-yil avgustida Chirchiqdagi media-lager (yarim yilmi avval g‘azoliklar joylashtirilgan sanatoriy)da uyushtirilgan uchrashuv zo‘r bo‘lgan-da. Zo‘rligi shundaki, men bu uchrashuvdan “Kun.uz”da matnlni translyatsiya qilganman. Siz ham bir jurnalist bo‘lib shunaqa tadbirlarga boring, deb taklif qilishganda, “matnli translyatsiya qilsa bo‘ladimi?” deb so‘rasam, “bo‘lganda qandoq!”, deyishgan. O‘sha vaqtda salkam prezidentlikka da’vogar odam bilan bo‘ladigan uchrashuvdan senzurasiz, cheklovsiz, istalgan gapni yozib to‘g‘ridan to‘g‘ri translyatsiya qilish - zo‘r-ku! (bunaqasi hatto 2016-yildan keyin ham bo‘lmadi shekilli).

O‘sha uchrashuvni eslaganim sababi, o‘shanda Gulnora Karimova davlat xizmatchilarining qanday yomonligi haqida gapira turib, Akmal Saidovga, ha, o‘sha, Mehnat kodeksi bilimdoni (ehtimol, muallifi) Akmal Saidovga “siz ham bir narsa deng”, degandek so‘z bergandi. Akmal Saidov aytgan gapdan o‘shanda hayratga tushganman. U har doimgidek o‘ziga xos ayyor tabassumi, ohangi va qo‘l harakatlari bilan: “[Fridrix] Engels davlat xizmatchisi haqida nima deganini bilasizmi? „Davlat xizmatchisi – jamiyat tanasidagi parazitdir“”.

Meni o‘shanda davlat xizmatchisi hisoblangan Akmal Saidov o‘zini Gulnora Karimovaning oldida parazitga tenglashtirishdan tortinmagani emas, balki Engelsdan iqtibos keltirgani ko‘proq hayron qoldirgan, albatta. Axir u vaqtda biz yashayotgan ozod va obod Vatan 1991-yilgacha “xudo sanalgan” Marks, Engels va Leninlarni ko‘rarga ko‘zi yo‘q edi-da. Buyoqda esa mamlakatning bosh huquqshunosi, mafkurasi, g‘oyaviy yo‘nalishi me’morlaridan biri yoshlar oldida Engelsdan iqtibos keltirib o‘tirsa. Tavba, tavba!

Lekin, tan oling, Engels topib aytgan-a? “Davlat xizmatchisi - jamiyat tanasidagi parazit”. Mayli, hammasi ham shunaqa emasdir. Lekin shunaqalari bor-da. Taxminimcha, Yo‘l harakati xavfsizligi xizmatida ham bor. O‘zbekistonda yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash uchun qilinishi kerak bo‘lgan minglarcha ish bor. Xususan, axborot yetkazish masalasida ham. Masalan, yo‘l-transport hodisalari haqidagi axborotni ochiq va muntazam beradigan mobil dastur qilsa bo‘lardi - uning ma’lumotlari asosida jamoatchilik YHXXning o‘ziga “YTH o‘choqlari”ni yo‘qotish bo‘yicha yordam berishi mumkin edi.

Yoki, undan ham osonroq ish bor - qayerda qanday kamera, qanday radar turibdi, u qanday qoidabuzarliklarni qayd etadi - shuni muntazam, onlayn vaqt rejimida yangilanadigan reyestr qilib qo‘yish mumkin (Xushnud allaqachon taklif qilgan bu g‘oyani). Juda oson ish. YHXX shu ishni qilsa, antiradarga ham hojat qolmaydi: “Yandeks.Xarita”ga o‘xshash xizmatlar o‘sha reyestr asosida o‘z xaritalarini doimiy yangilab, YHXXning elektoratiga katta yordam qiladi.

Lekin - yo‘q. YHXXdagi Engelsning ta’rifiga mos ayrim davlat xizmatchilari yo‘q joydan muammo yasaydi: binoyidek ishlab turgan, xalq o‘rgangan, qaysidir ma’noda haydovchilarning og‘irini yengil qilayotgan mobil dastur (“Road24”) o‘rniga “o‘zining” (chalajon) mobil dasturi (“SafeRoad”)ni ishlab chiqadi. Bunaqa misollarni boshqa soha va tarmoqlarda ham topsa bo‘ladi. Engels parazitlik (zararkunandalik) deganda mana shunaqa ishlarni nazarda tutgan bo‘lsa kerak: na o‘zing tuzuk ishlaysan, na boshqalarning ishlashiga qo‘yasan.

Hay, ayrim davlat xizmatchilari bilan bog‘liq masalani tushunib oldik. Endi, “Road24”ning bayonoti haqida ham bir chimdim. Ular aytyaptiki, davlat tashkiloti (ayni vaziyatda - IIV va YHXX) barcha uchun teng imkoniyatlar yaratish o‘rniga “kuchli aloqasi va qarindoshlik munosabatlari borlarga “imkon” bermoqda”. Va shu tariqa xulosa qilyapti: “Eski zamonlar qaytdi”. Lekin nega shu vaqtgacha “Road24”dan boshqa biror mobil dasturda bu jarimalarni ko‘rib bo‘lmasdi? “Road24”ning o‘zi bu “imkon”ni qanday qo‘lga kiritgan? Qiziq.

“Road24”ning bayonotidagi bir gapga qo‘shilaman: barcha uchun teng imkoniyat yaratilishi kerak. Darvoqe, Akmal Saidov 2013-yil 22-avgustda eslagan iqtibosga ham qo‘shilaman.

1000KITOB podkastining oxirgi soni 2024-yil 30-noyabr kuni chiqqandi. Shu bilan qishki uyquga ketgandi, mana, bahor kelib, eng oxirgilardan biri bo‘lib uyg‘ondi. Eldar Asanov loyihani qay ko‘yga solayotganini ko‘rib, bilib oling: https://youtu.be/p-huzt3nlmw?si=c-oectJruH8MdfP1

Shu, pampers masalasida.

Qizil “Haggis”ning qizlar uchun mo‘ljallangan 4-o‘lchamlisi yo‘qolib qoldi. 3-o‘lchamlisi bor, 5-o‘lchamlisi ham bor, aynan 4-si yo‘q-da. “Elit soft” turining ham, arzonrog‘ining ham. Hech qayerda yo‘q. “Korzinka”da ham (har holda, ikki kun avval yo‘q edi; qizimning tengdoshlari bunchalik ko‘pligini bilmagandim).

Samarqand darvoza tarafdagi bir do‘konda doim bo‘lardi, ham nisbatan arzonroq; yo‘q, u yerda ham yo‘q. Do‘kon egasidan so‘radim: “Nega yo‘qolib qoldi shu, Korzinkada ham yo‘q?”, deb. “O‘zi bor, yetkazib beruvchining omborida turibdi, faqat sertifikatsiyasi cho‘zilib ketdi, – deydi. – Korzinkada uch oylik zaxira bo‘lishi kerak edi, lekin bu safar ular ham eplay olmay qoldi”.

“Bolalarning pampersiga yopishgan tirraqilar iloyo chicholmay qolsin”, – deb qo‘ydim. Bu qarg‘ish do‘konchiga ham ma’qul keldi, shekilli. Ko‘ngillar biroz yorishdi. Axir bu sharafsiz ochofatlar, ularning rahnamolari va texnik ko‘makchilariga qarshi boshqa chora yo‘q. Teshib chiqsa kerak qachondir.

Venesuelada ham pampers muammosi bor, deyishadi. Lekin Venesuelaga qarshi AQSh va uning sheriklari son-mingta sanksiya qo‘ygan, importini cheklab tashlagan. Xullas, u yerdagi bolalarning sifatli pamperssiz qolib ketishiga sababchi “haqiqiy dushman” bor. Tashqi dushman u. “Mana shularni deb biz shu ahvoldamiz”, deb xalqni chalg‘itsa bo‘ladi (chunki aslida muammo AQShda emas, avtobus haydovchisida).

Bizning ahvol esa og‘irroq — chalg‘itish uchun foydalansa bo‘ladigan tashqi dushmanimiz ham yo‘q. Hamma dushmanlarimiz — ichimizda.

Kecha bizga qo‘shni - “Shoshtepa” mahallasiga yo‘lim tushib qoldi. Bu mahallaning markazini o‘tgan yildan beri “tashrif”ga tayyorlashadi. Bir kirib aylandim, havasim keldi - moshina kirolmaydigan, bolalar bemalol yuradigan hudud qilingan, hammayoqqa, har bir pod’ezd oldiga skameykalar qo‘yilgan, bolalar uchun ham bir necha o‘yingoh bor. Xullas, zo‘r.

Shunga bir havasim kelib, “vayvo‘”lab, bir nafasda videocha olib, avval Instagramda storisga, keyin Telegramdagi “A’zamxo‘jayev” kanalimga qo‘ygandim. Bugun bilsam, u video kechaning o‘zida Telegramdagi yuz ming-millionlik auditoriyali kanallarga chiqqan ekan, Instagramda tavsiyalarga chiqib ketibdi.

Masalan, Instagramdagi bir sahifada hozirgacha 300 mingdan ortiq ko‘rilibdi, layklar 20 mingdan ortiq. Do‘stu tanishlar, hamkasblarning qanchasi “mahallamizning Telegram-guruhida ovozingni eshitdik”, deb o‘zim olgan videoni o‘zimga yuborishdi. Bir tomondan, odam xursand bo‘larkan - qiziq narsani ko‘rib, eplab ko‘rsata olsang, ko‘rarkan-da odamlar.

Boshqa tomondan, “Nega shu videoni kecha o‘zim Instagramda rils qilib qo‘ymadim?”, degan savol xayolda aylanyapti. Lekin bu ham aslida ko‘p o‘ylanadigan narsa emas. Birinchidan, nasib qilgani, buyurgani. Ikkinchidan, mening Instagram sahifamda bu video, ehtimol, bunchalik ko‘rilmasdi, bunchalik ommalashmasdi.

Mualliflik huquqi masalasida, ya’ni, yo‘q narsalar haqida gapirishga hojat yo‘q 🙂 Bu voqeadan olgan saboqlarimdan biri – videoda “vayvo‘”dan tashqari biror yozuvli dastxating ham bo‘lishi kerak ekan. Kelasi safar inobatga olamiz.

Umuman, Instagram qiziq ekan, menga yoqyapti 🙂

Bolaligimda bir davr bo‘lgan - qaysi radiokanalga qo‘yma (ha, biz kichkinaligimizda yotvolib “Sezamu” “Hamroh”larni eshitardik, nonushta “Oriat Dono”ning samimiy dasturlari bilan o‘tardi), hammasida yo “Ëmg‘iiiir, yooog‘ardi tinmay…”, yo “Lola, lola-la-lu-la…” degan qo‘shiq.

“Sahar” mana shunaqa mashhur edi. Menga bu ikkisidan ko‘ra “Omadsiz kun” degan ashulasi ko‘proq yoqqan (kassetaga ham yozib olgandim), hozir ham pleylistimda bor, zo‘r qo‘shiq. Eng qizig‘i, guruh shunchalik mashhurligiga qaramay, deyarli pulsiz bo‘lgan ekan.

O‘zingiz o‘ylang, “Omadsiz kun” degan qo‘shiq nafaqat nolinchi yillarning boshidagi, balki hozirgi zamonaviy to‘ylar uchun ham sal noqulayroq-da. Ha, to‘y kuni ham kimdir uchun omadsiz bo‘lishi mumkin, lekin baribir bu haqda to‘yning o‘zida aytib bo‘lmaydi-da 🙂

Xullas, guruh solisti Anvar Jo‘rayev to‘yga chiqmay pul topish uchun Qozog‘istonga chiqib ketgan ekan. “Mahallalar musiqasi”ga bergan intervyusida u nega 10 yildan ko‘proq vaqt o‘tib O‘zbekistonga qaytgani, nolinchi yillar boshida mintaqada eng zo‘r bo‘lgan o‘zbek shou-biznesi nega hozir Qozog‘istonnikiga yaqin ham kela olmayotgani, nega Tashkent City uning o‘rnida bo‘lgan eski O‘qchi mahallasidan ko‘ra yaxshiroq ekani haqida gapirgan.

U aytgan bitta gapga qo‘shilmay iloj yo‘q - “O‘zbekkonsert”ni tugatish, konsert-tomosha faoliyatidagi senzurani yo‘qotish kerak. Aynan senzura sabab to‘y va marosimlar sanoati butun shou-biznesimiz uchun Quyoshga aylanib qolgan, chunki boshqa har qanday ijod yo taqiqda, yo ta’qibda. Anvar Jo‘rayevning fikricha, senzura yo‘qolishi bilan sifat ham, xilma-xillik ham birdan ko‘payadi. Bu fikr ijodning boshqa sohalari uchun ham mos tushaveradi.