Пост эркаклар учун.
Ўз-ўзига бўлган ишончнинг пастлиги кўплаб эркакларда кузатиладиган асосий психологик муаммо бўлиб бораяпти. Бу хақда ижтимоий тармоқ фаоллари бўлган зиёли эркакларни ўзлари ҳам ёзаяпти. Демакки, жамиятимиздаги бу ҳолат кузатувлари кўпайиб бораётганидан далолат. Аксарият жамоатчилик фаоллари бўлган эркакларнинг айримлари эса охирги пайтларда жаиятимиз учун долзарб бўлиб улгурган гендер тенглик, гендер зўровонлик ва феминизм фонидаги темалар билан курашиб ўзлари томонга бир қараб қўйишни унитиб юбордилар десак ҳам бўлаверади.
Ўз ўзига бўлган ишончининг йўқлиги ёки жуда пастлиги эркакларнинг ижтимоий ва шахсий ҳаётига салбий таъсири кенг тадқиқ этилган ва ҳалиям ўрганилаятган муҳим темалардан ҳисобланади.
Бу муаммо бир неча омиллар билан боғлиқ бўлиб, уларнинг энг асосий омиллари қуйидагилар:
✓ Биологик омиллар:
Генетик мойиллик, нейротрансмиттерларнинг дисбаланси каби омиллар ўз-ўзига бўлган ишончнинг пастлигига олиб келиши мумкин. Бу омиллар ҳақидаги тадқиқотлар кўпинча генетик ва нейробиологиявий йўналишларда олиб борилади. Масалан, серотонин ва дофамин каби нейротрансмиттерларнинг етишмовчилиги депрессия ва ўз-ўзига ишончнинг пастлиги билан боғлиқ.
✓ Психосоциал омиллар:
Болалик давридаги тажрибалар, айниқса ота-оналар билан бўлган муносабатлар, ўз-ўзига бўлган ишончнинг шаклланишида муҳим роль ўйнайди. Агар бола ота-онасидан етарли даражада қўллаб-қувватлаш ва ижобий фикр-мулоҳазаларни олмаса, ўз-ўзига бўлган ишончи паст бўлиши мумкин. Ота-оналарнинг тарбия услуби, боланинг ўзига бўлган муносабати ва ўз имкониятларига бўлган ишончи учун асосий омил ҳисобланади (Bandura's self-efficacy theory).
✓ Ижтимоий-маданий омиллар: Жамиятдаги гендерлик стереотиплар ва эркакларга нисбатан юқори талаблар ҳам ўз-ўзига бўлган ишончнинг пастлигига олиб келиши мумкин. Эркакларга нисбатан "кучли", "мустақил" ва "муваффақиятли" бўлиш бўйича қўйилган юқори талаблар уларда юқори стресс ва хавотирлиликни келтириб чиқаради.
Кўпчилик, эркакларнинг ўзларида шундай тасавурлар борки, яъни "эркак киши қанчалик кўп омадсизликларни ёки қийинчиликларни енгиб ўтаверса ёки енгиб ўтган бўлса у шунчалик кучли, омадли ва муваффақиятли эркак бўлади" - деган. Аслида, бу қараш ҳақиқатга яқиндек бўлсада асосий омил эмас, ҳаттоки аксарият эркакларда бу тескарисига хизмат қилиши ҳам мумкин. Дейлик, ҳаддан ортиқ турли қийинчиликлар иродасини букиб, синдириб қўйиши ҳам мумкин (эркаклар ҳам индивидуал, ҳаммаси бир хил кучли бўлиши шарт деган нарса йўқ, бу кўпроқ ижтимоий- маданий омиллардаги қарашлар туфайли пайдо бўлган тарафкашлик). Эркаклар ҳам оддий инсон ва юқорида санаб ўтилган омилларсиз шунчаки субъектив кузатувларимизга асосланиб бундай деяолмаймиз.
Муваффақиятсизликларни енгиш, албатта, муҳим, лекин бу эркакнинг ўз-ўзига бўлган ишончининг ягона омили ёки белгиси эмас.
Психологик мустаҳкамликни ривожлантириш учун ўз устида ишлаш, психологик ёрдам олиш ва соғлом муносабатларни ўрнатиш зарур. Муваффақиятсизликлардан сабоқ олиш, ижобий фикрлаш ва реаллистик мақсадларни қўйиш муҳим.
Кўпгина тадқиқотлар кўрсатадики, когнитив-хулқ-атвор терапияси ва бошқа психологик интервенциялар ўз-ўзига бўлган ишончни оширишда самарали бўлади.
#кпт
#mental_health
@madina_miytan
Ўз-ўзига бўлган ишончнинг пастлиги кўплаб эркакларда кузатиладиган асосий психологик муаммо бўлиб бораяпти. Бу хақда ижтимоий тармоқ фаоллари бўлган зиёли эркакларни ўзлари ҳам ёзаяпти. Демакки, жамиятимиздаги бу ҳолат кузатувлари кўпайиб бораётганидан далолат. Аксарият жамоатчилик фаоллари бўлган эркакларнинг айримлари эса охирги пайтларда жаиятимиз учун долзарб бўлиб улгурган гендер тенглик, гендер зўровонлик ва феминизм фонидаги темалар билан курашиб ўзлари томонга бир қараб қўйишни унитиб юбордилар десак ҳам бўлаверади.
Ўз ўзига бўлган ишончининг йўқлиги ёки жуда пастлиги эркакларнинг ижтимоий ва шахсий ҳаётига салбий таъсири кенг тадқиқ этилган ва ҳалиям ўрганилаятган муҳим темалардан ҳисобланади.
Бу муаммо бир неча омиллар билан боғлиқ бўлиб, уларнинг энг асосий омиллари қуйидагилар:
✓ Биологик омиллар:
Генетик мойиллик, нейротрансмиттерларнинг дисбаланси каби омиллар ўз-ўзига бўлган ишончнинг пастлигига олиб келиши мумкин. Бу омиллар ҳақидаги тадқиқотлар кўпинча генетик ва нейробиологиявий йўналишларда олиб борилади. Масалан, серотонин ва дофамин каби нейротрансмиттерларнинг етишмовчилиги депрессия ва ўз-ўзига ишончнинг пастлиги билан боғлиқ.
✓ Психосоциал омиллар:
Болалик давридаги тажрибалар, айниқса ота-оналар билан бўлган муносабатлар, ўз-ўзига бўлган ишончнинг шаклланишида муҳим роль ўйнайди. Агар бола ота-онасидан етарли даражада қўллаб-қувватлаш ва ижобий фикр-мулоҳазаларни олмаса, ўз-ўзига бўлган ишончи паст бўлиши мумкин. Ота-оналарнинг тарбия услуби, боланинг ўзига бўлган муносабати ва ўз имкониятларига бўлган ишончи учун асосий омил ҳисобланади (Bandura's self-efficacy theory).
✓ Ижтимоий-маданий омиллар: Жамиятдаги гендерлик стереотиплар ва эркакларга нисбатан юқори талаблар ҳам ўз-ўзига бўлган ишончнинг пастлигига олиб келиши мумкин. Эркакларга нисбатан "кучли", "мустақил" ва "муваффақиятли" бўлиш бўйича қўйилган юқори талаблар уларда юқори стресс ва хавотирлиликни келтириб чиқаради.
Кўпчилик, эркакларнинг ўзларида шундай тасавурлар борки, яъни "эркак киши қанчалик кўп омадсизликларни ёки қийинчиликларни енгиб ўтаверса ёки енгиб ўтган бўлса у шунчалик кучли, омадли ва муваффақиятли эркак бўлади" - деган. Аслида, бу қараш ҳақиқатга яқиндек бўлсада асосий омил эмас, ҳаттоки аксарият эркакларда бу тескарисига хизмат қилиши ҳам мумкин. Дейлик, ҳаддан ортиқ турли қийинчиликлар иродасини букиб, синдириб қўйиши ҳам мумкин (эркаклар ҳам индивидуал, ҳаммаси бир хил кучли бўлиши шарт деган нарса йўқ, бу кўпроқ ижтимоий- маданий омиллардаги қарашлар туфайли пайдо бўлган тарафкашлик). Эркаклар ҳам оддий инсон ва юқорида санаб ўтилган омилларсиз шунчаки субъектив кузатувларимизга асосланиб бундай деяолмаймиз.
Муваффақиятсизликларни енгиш, албатта, муҳим, лекин бу эркакнинг ўз-ўзига бўлган ишончининг ягона омили ёки белгиси эмас.
Психологик мустаҳкамликни ривожлантириш учун ўз устида ишлаш, психологик ёрдам олиш ва соғлом муносабатларни ўрнатиш зарур. Муваффақиятсизликлардан сабоқ олиш, ижобий фикрлаш ва реаллистик мақсадларни қўйиш муҳим.
Кўпгина тадқиқотлар кўрсатадики, когнитив-хулқ-атвор терапияси ва бошқа психологик интервенциялар ўз-ўзига бўлган ишончни оширишда самарали бўлади.
#кпт
#mental_health
@madina_miytan