Turkiya, Suriya va kurd omili: yangi qarama-qarshilik bosqichi bo‘yicha prognozlar
Karina Axmedova, mustaqil tadqiqotchi
Erdo‘ganning kurd masalasidagi siyosati tobora tajovuzkor tus olayotgani tashqi ishlar vaziri Fidanning so‘nggi bayonotlarida yana bir bor tasdiqlandi. Anqara Suriyaning yangi hukumati kurdlar nazoratidagi hududlarda nazoratni tiklashga qodir bo‘lmasa, harbiy aralashuvga tayyor ekanini ochiq aytmoqda.
Fidanning bayonoti bir qarashda diplomatik ogohlantiruvga o‘xshasa-da, aslida ultimatumdir: Damashq kurd masalasini hal qiladi yoki Turkiya Suriya shimolida harbiy operatsiyani boshlaydi. Mazkur ritorika amaliy harakatlar bilan mustahkamlanmoqda: HTSh guruhining rahbari kurdlardan Rakka shahrini tark etishni talab qildi. Aks holda, uning so‘zlariga ko‘ra, harbiy operatsiya boshlanadi.
Biroq, Turkiyaning rejasi kurd kuchlariga qarshi kurash bilan cheklanib qolmaydi. Erdo‘ganning mintaqada ta’sirini kengaytirish, bufer hudud yaratish yoki hattoki neo-usmoniylik g‘oyasini qayta ko‘rib chiqish istagi aniq sezilmoqda. Bu, ayniqsa, strategik hududlarni nazorat qilishni o‘z ichiga oladi.
AQShning munosabati: keskinlikning kuchayishi
Turkiyaning siyosati AQShda jiddiy norozilik uyg‘otmoqda, chunki Vashington hanuz Suriyadagi kurd kuchlarini qo‘llab-quvvatlashda davom etmoqda. Amerika eskpertlarining Suriyada Turkiya bilan urushga tayyorlanish kerakligi haqidagi gaplari NATO doirasidagi ikki ittifoqchi o‘rtasidagi kelishmovchilikning o‘sib borayotganidan dalolat beradi.
Bunday bayonotlar mavjud ritorikani yanada keskinlashtiradi. Turkiya OAVlari allaqachon Anqarani AQSh bilan qarama-qarshilikka tayyorlanishga chaqirmoqda. Fikrimcha, bu sharoitda mojaroning keskinlashuvi ehtimoli yuqori va u Suriya hududidan tashqariga chiqishi mumkin.
Yaqin Sharqdagi harbiy-siyosiy vaziyat tahlilidan kelib chiqsak, quyidagilarni taxmin qilish mumkin:
Birinchi, Turkiyaning Suriyada keng ko‘lamli operatsiyasi: Anqara kurd pozitsiyalariga qarshi hujumni boshlash uchun zamin tayyorlamoqda. Asosiy maqsad nafaqat Rakka, balki shimoliy Suriyadagi boshqa strategik hududlar bo‘lishi mumkin.
Ikkinchi, AQSh-Turkiya munosabatlarining keskinlashuvi: Vashington ehtimol Turkiyaga bosimni kuchaytiradi, jumladan, sanksiyalar tahdidi yoki harbiy-texnik hamkorlikni cheklash orqali. Biroq, NATO uchun Turkiyaning strategik ahamiyatini inobatga olgan holda, ochiq qarama-qarshilik ehtimoli past.
Uchinchi, mintaqaviy inqirozning chuqurlashuvi: Turkiyaning operatsiyalari Suriyada betartiblikni kuchaytiradi va bu yangi qochqinlar to‘lqinlari va butun mintaqadagi beqarorlikni kuchaytirishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, Erdo‘ganning rejasi faqat kurd masalasini hal qilish bilan cheklanmaydi, balki Turkiyaning mintaqadagi pozitsiyasini mustahkamlash strategiyasining bir qismidir. Anqara hatto AQSh va ularning ittifoqchilariga qarshi munosabatlarni keskinlashtirish evaziga bu yo‘ldan qaytmasligi mumkin. Ammo bu strategiya Turkiyaning o‘zi uchun xavflarni ham o‘z ichiga oladi, jumladan, xalqaro maydondagi izolyatsiya va iqtisodiy oqibatlar.
@erontahlili
Karina Axmedova, mustaqil tadqiqotchi
Erdo‘ganning kurd masalasidagi siyosati tobora tajovuzkor tus olayotgani tashqi ishlar vaziri Fidanning so‘nggi bayonotlarida yana bir bor tasdiqlandi. Anqara Suriyaning yangi hukumati kurdlar nazoratidagi hududlarda nazoratni tiklashga qodir bo‘lmasa, harbiy aralashuvga tayyor ekanini ochiq aytmoqda.
Fidanning bayonoti bir qarashda diplomatik ogohlantiruvga o‘xshasa-da, aslida ultimatumdir: Damashq kurd masalasini hal qiladi yoki Turkiya Suriya shimolida harbiy operatsiyani boshlaydi. Mazkur ritorika amaliy harakatlar bilan mustahkamlanmoqda: HTSh guruhining rahbari kurdlardan Rakka shahrini tark etishni talab qildi. Aks holda, uning so‘zlariga ko‘ra, harbiy operatsiya boshlanadi.
Biroq, Turkiyaning rejasi kurd kuchlariga qarshi kurash bilan cheklanib qolmaydi. Erdo‘ganning mintaqada ta’sirini kengaytirish, bufer hudud yaratish yoki hattoki neo-usmoniylik g‘oyasini qayta ko‘rib chiqish istagi aniq sezilmoqda. Bu, ayniqsa, strategik hududlarni nazorat qilishni o‘z ichiga oladi.
AQShning munosabati: keskinlikning kuchayishi
Turkiyaning siyosati AQShda jiddiy norozilik uyg‘otmoqda, chunki Vashington hanuz Suriyadagi kurd kuchlarini qo‘llab-quvvatlashda davom etmoqda. Amerika eskpertlarining Suriyada Turkiya bilan urushga tayyorlanish kerakligi haqidagi gaplari NATO doirasidagi ikki ittifoqchi o‘rtasidagi kelishmovchilikning o‘sib borayotganidan dalolat beradi.
Bunday bayonotlar mavjud ritorikani yanada keskinlashtiradi. Turkiya OAVlari allaqachon Anqarani AQSh bilan qarama-qarshilikka tayyorlanishga chaqirmoqda. Fikrimcha, bu sharoitda mojaroning keskinlashuvi ehtimoli yuqori va u Suriya hududidan tashqariga chiqishi mumkin.
Yaqin Sharqdagi harbiy-siyosiy vaziyat tahlilidan kelib chiqsak, quyidagilarni taxmin qilish mumkin:
Birinchi, Turkiyaning Suriyada keng ko‘lamli operatsiyasi: Anqara kurd pozitsiyalariga qarshi hujumni boshlash uchun zamin tayyorlamoqda. Asosiy maqsad nafaqat Rakka, balki shimoliy Suriyadagi boshqa strategik hududlar bo‘lishi mumkin.
Ikkinchi, AQSh-Turkiya munosabatlarining keskinlashuvi: Vashington ehtimol Turkiyaga bosimni kuchaytiradi, jumladan, sanksiyalar tahdidi yoki harbiy-texnik hamkorlikni cheklash orqali. Biroq, NATO uchun Turkiyaning strategik ahamiyatini inobatga olgan holda, ochiq qarama-qarshilik ehtimoli past.
Uchinchi, mintaqaviy inqirozning chuqurlashuvi: Turkiyaning operatsiyalari Suriyada betartiblikni kuchaytiradi va bu yangi qochqinlar to‘lqinlari va butun mintaqadagi beqarorlikni kuchaytirishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, Erdo‘ganning rejasi faqat kurd masalasini hal qilish bilan cheklanmaydi, balki Turkiyaning mintaqadagi pozitsiyasini mustahkamlash strategiyasining bir qismidir. Anqara hatto AQSh va ularning ittifoqchilariga qarshi munosabatlarni keskinlashtirish evaziga bu yo‘ldan qaytmasligi mumkin. Ammo bu strategiya Turkiyaning o‘zi uchun xavflarni ham o‘z ichiga oladi, jumladan, xalqaro maydondagi izolyatsiya va iqtisodiy oqibatlar.
@erontahlili