Alijon Ravshanov | Rasmiy

АҚШ ва Хитой ўртасидаги иқтисодий зиддиятларга қизиқувчилар учун Опиум Урушлари ("Opium Wars") ҳақида ўқиб чиқишни тавсия қиламан. Бу урушларнинг тарихини ўрганиш ҳозирги воқеаларни тушунишга ёрдам беради. Сизларга буни қисқа ва содда тилда айтиб берсам:

Бугун глобал иқтисодиётда АҚШ ҳукмрон бўлса, 19 асрда Буюк Британия шундай эди. Хитой ипак мато, чинни идиш, чой каби асл маҳсулотлар билан Европа бозорларини тўлдирган эди. Арзон ишчи кучи, қулай денгиз йўлларига эга Хитой билан рақобатлашиш ғарбга қийин кечарди. Унинг Хитой билан ташқи савдо баланси манфийга кириб кетганди, бу эса уларнинг кумуш-олтин заҳиралари Хитойга қараб оқиб кетаётганини англатарди.

Бу муаммога бошқа чора тополмаган Британия империяси хитойлик ёшлар орасида наркотик модда ҳисобланмиш опиум чекишни авж олдиради (ҳар хил йўллар орқали ва бу ўзи алоҳида мавзу). East India Company орқали (бу компания Ҳиндистонда бобурийлар империясини қулатган) Британия ўзига тегишли Бенгал ерларида опиум экинларини етиштириб, Хитойга экспорт қилишни бошлайди. Қисқа давр ичида опиум Хитой ичида шу даражада авж оладики, Британия экспорти Хитойдан ўзиб кетади ва кумуш тангаларни орқага қайтаришни бошлайди.

Бунга жавобан Хитой императори опиум импортини таъқиқловчи қонун чиқаради ва опиум савдогарларининг мол-мулклари мусодара қилинади. Жаҳли чиққан Британия Хитойга уруш очиб, "эркин савдо" тамойиллари ўрнатилмагунча тинчлик бўлмаслигини эълон қилади. Уруш 3-4 йил давом этади (1840-йиллар), Хитой ютқазади ва ўзининг тарихида энг шармандали шартномани имзолашга мажбур бўлади, яъни Британия опиумини импорт қилишга рухсат берувчи шартнома. Бундан ташқари, Хитой ўзига тегишли Гонконг оролини ҳам Британия назоратига топширади.😕

Бундай шармандали битим Хитойга жуда алам қилади, 10-15 йилдан кейин битимни бузишга ҳаракат қилади. Икинчи "Опиум Уриши" алангаланади. Аммо, энди бу сафар Британияга Франция ёрдамга келади. Сўнгра АҚШ ва Россия ҳам унга қўшилади. Бу сафар ҳам Хитой мағлуб бўлади, опиум савдоси қонунийлигича қолади, унинг портларида империалистик давлатлар истаганича фаолият олиб бориши белгиланади, анча ерлари улар назоратига ўтади.

Аслида, эркин савдо назариясини 18 асрда биринчи бўлиб британиялик Адам Смит, Давид Рикардо каби иқтисодчилар кўтариб чиқишган. Аммо, уларнинг ҳукумати ҳақиқий эркин савдода енгилганини тан олмасдан, ўзлари ўйлаб топган "эркин савдо"ни Хитойга тиқиштирган. Ҳозир ҳам шундай бўлаяпти. Яқингача эркин савдонинг энг катта ҳимоячиси АҚШ эди. Аммо, бугун айнан Хитойга келганда, АҚШ эркин савдо ғоясидан воз кечаяпти.

@alijon_ravshanov

Уйқу ҳам неъмат! Буни уйқусизлар билади.

Уйқу баданга озуқа, аммо у руҳга кўпроқ зарур.

Уйқу туфайлигина руҳ бу дунё ташвишларидан қутулади. Бу "бегона" ватандан ўз ватанига сафар қилиб келади.

Уйқуда бизга тетиклик ва қувват бор. Бемор ва касалларга даво бор!Кексаларга осойишталик, ёшларга эса муҳаббат бор.

Уйқуда яхши ва солиҳ тушлар бор, муждалар ва башоратлар бор!

Шундай экан, яхши ухлаб туринг, дўстим!

Юқоридаги видеода муфтий ҳазрат зикр қилган қисса бугун учун ҳам ўта аҳамиятли.

Чўлда туяда кетаётган бир бадавий ташналикдан қийналиб ётган муҳтожга тушиб сув беради ва уни ўлим чангалидан олиб қолади. Аммо, бу ношукр одам бадавийнинг туясини миниб қочади. Бадавий эса унинг ортидан бақириб қолади: “Майли, туя сенга бўла қолсин, аммо бу воқеани ҳеч кимга айтиб юрма. Акс ҳолда, одамлар йўлда учраган муҳтожларга ёрдам бермай қўйишади…”

Афсуски, бунақа хиёнатлардан нафақат алоҳида шахслар, балки бутун жамият жабр кўради. Бир тижоратчи дўстингизнинг бизнесига ҳавас қилиб пул киритдингиз, аммо унинг шартномага қилган тажовузи маълум бўлиб қолди. Тамом, сизнинг шерикчилик ҳақидаги тасаввурингиз ўзгаради. Агар бу ҳол такрорланса, бегона тугул бошқа дўстларингизга ҳам ишонмай қўясиз. Буни бошқаларга ошкора қилсангиз, улар ҳам шерик танлашда ортиқча эҳтиёт чораларига берилиб, ишларни секинлатишади ё умуман
тўхтатишади. Натижада катта бир жамият азият чекади, иқтисодиётга зарар бўлади.

Бир тадқиқотда айтилганди: бир сайёҳнинг ташрифи чоғида мамлакат унда салбий таассурот қолдирса ва у буни яқинларига етказса, ўша мамлакатнинг сайёҳ қабул қилиш салоҳияти тўққизтага камаяркан. Агар унда ижобий таассурот уйғотган бўлса, унинг тавсиясига жавобан бунчалик кўп янги сайёҳ келмас экан. Яъни, салбий таассурот ижобийга қараганда анча кучлироқ экан!

Сизни яхши кўрадиганлар икки тоифага бўлинади:

1. Аввал ўзини кейин сизни яхши кўради.
2. Аввал сизни кейин ўзини яхши кўради.

#muhabbat

Яқинда имом домлалардан иборат бир мажлисда "Тижоратда шерик танлашда унинг намозхонлигини билиш кифоя қиладими?" деган саволимга аксарият домлалар кифоя қилмайди, деб жавоб беришди. Жавобни олдиндан билсам ҳам, аммо бу ачинарли ҳақиқатни ўзгартириш чоралари ҳақида кўп фикр юритаман. Энди шу фикрларни сизларга ҳам улашаман, биргаликда фикр юритсак, иншаАллоҳ, яхши ечимлар ҳам топилади.

1990-2000 йилларда инсонлар наздида "намозхон бўлиш" катта даража ҳисобланарди, ҳамма уни ростгўй, ишончли ва омонатдор деб билишарди. Ҳозир ҳам, албатта, бундай намозхонлар кўп. Лекин сўнгги ўн йилликларда намозхонлар сони анча ортганидан улар орасида бировнинг ҳаққидан қўрқмайдиганлари ҳам кўпайди. Бу муаммони халқ орасида юриб, молиявий низоларга дуч келаётган имом домлалар тасдиқлаб туришибди.

Ҳазрати Умарнинг ҳузурида бир кишини роса мақташди. Шунда у киши "Сиз уни намозхонлиги учун мақтаяпсизми? У билан олди-берди қилганмисиз?! Модомики, олди-берди қилмаган экансиз, мақтаманглар" деган маънода жавоб қайтарганлар.

Шерикликка кимлар яроқли, деган мавзуни тадқиқ қилиш жараёнида баъзан "кишининг дўстлик ё оила қуриш борасида қандайлиги"ни яхшироқ ўрганиб кўриш зарурдир, деган фикрга бораман. Чунки дўстлик сидқни, оила эса масъулиятни талаб қилади. Бу икки хислат омонатдорлик сифатининг ажралмас қисмларидан ҳисобланади. Садоқатли дўст бўлолмаган, оила аъзоларининг бирламчи моддий ҳақларини адо қилолмаган кимсадан яхши шерик чиқиши даргумон. Албатта, ишончли шерик бўлиш учун бундан бошқа нарсалар ҳам талаб этилади - билим, тажриба, дунёқараш каби!

Бу ҳозирча ўзимнинг гипотезаларим - агар эмпирик тадқиқотлар асосида ўрганиб чиқилса, янада ойдинроқ тасаввур пайдо бўлади.

@alijon_ravshanov

Устозлардан ушбу нақлни кўп эшитамиз:

Яхши одамлар билан юриш, яхши амалдан ҳам яхшидир.
Ёмон одамлар билан юриш, ёмон амалдан ҳам ёмондир.

Инсон кучли ирода эгаси бўлиши мумкин, аммо барибир ёнидагиларнинг таъсир доирасида бўлади. Чунки инсон зоти борки, дўстининг кўнглига
қарашга, унга ёқадиган ишлар қилишга ҳаракат қилади. Баъзан ўзининг табиатига зид ишларни ҳам қилади. Секин-аста ўзи билмаган ҳолда, дўстининг йўлига кириб қолади.

Агар инсон омадли бўлса, унга яхши дўст берилган бўлса, у ҳам яхшига айланади. Борди-ю, акси бўлса, акси бўлади!

@alijon_ravshanov

Сўнгги кунларда вақтим тиғизлиги боис пост ёзолмадим, аммо янгиликларни мунтазам кузатиб турибман. Шуларнинг баъзиларига муносабат билдирмоқчиман.

“Korzinka” чакана савдо тармоғи “Abu Dhabi Uzbek Investment”
компаниясидан ҳамда “УзОман” инвестиция фондидан жами 110 миллион долларга тенг сармоя жалб қилганини кўпчилик ўқиган бўлса керак. Бу янгилик ўзбек бизнеси учун қанчалик ижобий бўлган бўлса, соҳа вакили сифатида мен учун ҳам муҳим янгилик бўлди. Чунки бундай инвестицион олди-бердилар хорижий инвесторларнинг ўзбек бозори ва иқтисодиётига ишончини оширади, уларни ҳам инвестиция киритишга ундайди.

Korzinka учун бу катта марра, албатта! Унинг жамоасига ҳам, бунинг орқасида турган Зафар ака Хошимовга ҳам қанча “Like” боссак, шунча кам :))

Зафар акани кўпчилик таниқли тадбиркор сифатида билади. Ўзи шундай! Аммо, менинг наздимда, Зафар аканинг тадбиркорлиги устига у кишининг кучли асосчи (фаундер)лиги ҳам бор. Тадбиркор - ҳар қандай фойда олишга қаратилган бизнес фаолият билан шуғулланувчи шахс. Асосчи эса янги инновацион бизнес ғояни кучли жамоанинг тизимлашган бошқаруви асосида ҳаётга татбиқ қилувчи тадбиркордир. Кучли асосчидан узоқ
муддат барқарор ривожланадиган рақобатбардош бизнес қолади. Зафар ака шунақа асосчилардан!

Ёшлар кўп сўрашади - кучли асосчининг асосий жиҳатлари нимада? Ҳамма айтган гапни биз ҳам айтамиз :)) Кучли асосчида узоқ келажакни кўра оладиган қобилият (“Vision”) бўлади. У шу қобилияти асосида бозорга ўз продуктини таклиф қилади ва қандай қилиб бу продукт узоқ келажакка самарали ва фойдали етиб боришини яхши тушунади ва бошқаларга, айниқса, инвесторларга ҳам ишончли тарзда тушунтира олади. Мана шу хислатларга эга бўлсангиз, сиздан ҳам яхши асосчи чиқади, Аллоҳ насиб қилса!

@alijon_ravshanov

Ассалому алайкум қадрли дўстлар!

Минтақамизда Рамазон ҳайити шукуҳи давом этаркан, Ўзбекистон, Тожикистон, Қирғизистон томонидан эришилган "Абадий дўстлик тўғрисидаги" Хўжанд декларацияси учала қардош халққа муборак бўлсин, деб дуо қиламиз.

Умид қиламиз-ки, азалий биродар бўлган бу халқлар ер учун бошқа низолашмайдилар. Ва яна умид қиламиз-ки, қардош халқлар келгусидаги иқтисодиётга, қишлоқ ва сув хўжалигига доир лойиҳаларни дўстона кайфиятда, ўзаро манфаатли тарзда амалга оширадилар.

Бир хонадонда уруш-жанжал бўлса, ўша уйдан қирқ кунгача барака кўтарилади, дейди доно халқимиз. Энди тасаввур қилинг, катта халқлар орасида жанжал бўлса, неча ой ё йилгача бу нарса чўзилиши мумкин?!

Хайр-барака ҳаммага керак. Тинчлик-тотувлик, дўстлик, хайр-барака ёйилган юртда биз ва биздан кейинги зурриётларимиз яшайди. Шунинг учун, бундай воқеалар учун кўп хурсанд бўлишимиз ва шукр қилишимиз лозимдир!

@alijon_ravshanov

Иқтисодиёт иккита ғояни, Ишлаб чиқариш ва Тақсимлашни рўёбга чиқаради. Ишлаб чиқариш бўйича иқтисодиёт кучли ва бой бўлиши мумкин, аммо тақсимлашда хатоликлар бўлса, мамлакат фаровонликка эришолмайди.

Ишлаб чиқариш тушунарли нарса. Тақсимлаш нима деса, айтамизки, ишлаб чиқаришда иштирок этган иқтисодиёт субъектларига ишлаб чиқарилган бойликдан ўз ҳақларини беришдир. Бу тақсимлаш ишчиларга "маош" шаклида, тадбиркор ва сармоядорларга "фойда", "ижара ҳақи" шаклида бўлади. Агар мана шу тақсимлашда субъектлар ўз улушларини тўғри ва адолат билан олсалар, иқтисодиётда ҳамма хурсанд ва мамнун бўлади.

Иқтисодиётда қайта тақсимлаш деган нарса ҳам бор. Яъни, иқтисодий бойлик иқтисодиёт субъектларига тақсимлангандан кейин у жамиятнинг бошқа қатламларига ҳам тақсимланади. Қайта тақсимлашда иқтисодий фаол қатламлардан солиқ ва йиғимлар ундирилиб, маблағлар ижтимоий нафақа шаклида иқтисодий нофаол қатламларга йўналтирилади. Агар қайта тақсимлаш жараёни тўғри ва адолатли амалга оширилса, бутун халқ хурсанд ва мамнун бўлади.

Ислом иқтисодиётида қайта тақсимлаш закот ва садақотлар шаклида амалга оширилади. Айниқса, Рамазон ойида закот, фитр, фидя каби эҳсон чиқаришлар кўпайиб, иқтисодий бойлик халқ орасида кўпроқ қайта тақсимланади. Бу ойда аҳоли қатламлари ўртасида даромад тафовутлари камайиб, ижтимоий адолат тиклана бошлайди. Бу ойнинг ўзига хослиги айнан мана шу қайта тақсимлаш орқали ижтимоий адолатнинг халқ орасига кириб боришидадир!

Рамазон тугашига ҳам бор-йўғи уч кун қолди. Улуғ савоблардан бебаҳра қолиб кетманг!

@alijon_ravshanov

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) саҳиҳ ҳадисда:

نعمتانِ مغبونٌ فيهما كثيرٌ منَ النَّاسِ : الصِّحَّةُ والفراغُ

«Икки неъмат борки, у ҳақда кишиларнинг кўпчилиги бебаҳра қолишади: сиҳҳат-саломатлик ва бўш вақт», дедилар.

У зот (алайҳиссалом)нинг суннатлари барча муаммоларимизга ечимдир, шу билан бирга, фазилатлар ва камолот ишларида андозадир.

Масалан, ушбу ҳадисга биноан, кўпчилик инсонларга берилмаган оқиллик сизга берилган/берилмаганини билиб олиш мумкин. Ёшликда, соппа-соғ даврингизда Аллоҳ берган саломатлик неъматини қадрига етиб, уни йўқотмаслик ташвишини қиляпсизми, демак, сизда зиёда ақл ва фаросат бор. Бўш вақтингизни ғанимат билиб, уни шахсий ривожланиш, билим олиш ёки хайрли-савоб ишларга йўналтиряпсизми, демак, сиз камолот сари ҳаракатдасиз.

Ҳадисда келган (مغبونٌ) сўзининг ўзаги "ғабн" бўлиб, алдов деганидир. Агар луғавий таржима қилсак, кўпчилик инсонлар саломатлик ва бўш вақт борасида "алданиб қолганлар"дан ҳисобланади.

Ислом молиясида ҳам ғабн деган тушунча келади. Харидор бозорда нарх-навони яхши ўрганмасдан ё сотувчининг гапига осонликча ишониб, маҳсулотни ҳақиқий баҳосидан ўта юқори нархга сотиб олса, у ғабнга учраган бўлади. Яъни, ғабн буюмнинг ҳақиқий баҳосини, қадр-қийматини билмаган шахснинг алданиб қолиш ҳолатидир. Албатта, сотувчининг бу иши шариатда қораланган. Аммо, масаланинг нозик жиҳати шундаки, харидор ҳам ўзининг фойда-зарарини билувчи зийрак ва пухта бўлишга интилиши керак.

Инсон табиати ўзи шунақа экан, ўзидаги бор неъматларни текин деб ўйлайди. Атрофимиздаги яқинларимиз, ота-она, солиҳ дўст, яхши турмуш ўртоқ буларнинг ҳаммасини қадрига ўз вақтида етишимиз керак. Йўқотилган нарсанинг қадрига ҳамма ҳам етади, аммо бор нарсанинг қадрига ҳамма ҳам етавермайди.

@alijon_ravshanov

Бизнесларни баҳолашга оид илм

Инвестиция соҳасида фаолият юритганим учун бизнесларни баҳолаш касбий ҳаётимнинг ажралмас қисми. Тажрибамдан билдим-ки, бизнесларнинг ҳақиқий баҳосини аниқлаш учун китобдан олинадиган билим етарли эмас экан. Билим билан бирга инсонларни тушунадиган, уларнинг ҳатти-ҳаракатларини олдиндан кўра оладиган фаросат илми ҳам муҳим экан. Чунки, бизнесни баҳолаш иши таъсисчи шерик/бошқарувчиларни ўрганишни ҳам ўз ичига олади. Уларни атрофлича ўрганмай туриб, улардан қобилиятли ва масъулиятли шерик чиқишини айтиб бўлмайди.

Фаросат илми нима десангиз, у келажакда содир бўлиши мумкин бўлган фойда ва зарар келтирувчи нарсаларни назардан қочирмасликдир.

Молиявий инвестор сифатида биз, одатда, 10% ёки ундан каттароқ (УзОманда ишлаганимда 30-40% гача улуш олардик) улуш олишга интиламиз, ва мажоритар (бизнесда катта улуш эгалари) шерикларники каби ҳақ-ҳуқуқларга эга бўлишни шартномада белгилаб қўямиз. Бошқарувда бевосита иштирок этмаганимиз учун манфаатларимизни шартнома доирасида кучли ҳимоя қиламиз. Яқингача миноритар (улуши катта шерикларникидан анча кам) шерикларнинг ҳақ-ҳуқуқлари биз учун унча аҳамиятли эмасдек туюларди. Чунки миноритар шерикларнинг баъзи бир манфаатлари қонун томонидан ҳимояланган, уларни шартномага киритиш шарт эмас, деб ўйлардик.

Яқинда бир лойиҳадан улушимизни қисман-қисман сотиб чиқишни режа қилгандик. Аммо, чиқиш жараёнида шеригимизнинг ҳатти-ҳаракатидан пайқаб қолдик-ки, миноритар иштирокчига айланадиган бўлсак, биз кутгандек фойдали ‘чиқиш’ қилолмаймиз. Афсуски, ҳали ҳануз бизда шериклик маданияти яхши шаклланмаган. Қонунлар ва шартномаларда ҳамма вазиятни қамраб ололмайсиз. Барибир, қандайдир даражада рисклар бошқарилмасдан қолиб кетади. Бундай вазиятда фақатгина шерикнинг диёнати ва виждонига ҳавола қилишдан ўзга чора қолмайди. Бундай шерикларни аниқлаш учун эса инсонларни яхши-ёмонидан ажрата оладиган фаросат илми керак!

@alijon_ravshanov

Ассалому алайкум қадрли дўстлар!

Трейдерлик ҳақида яна кўплаб саволлар тушаётганлиги сабабли, эслатма тариқасида сиз азизларга каналимизда мавжуд бўлган, шу мавзуга алоқадор, мақола ва видеолар ҳаволаларини тақдим қиляпмиз!

Акциялар савдоси жоизми?

Спекулятив трейдинг

Трейдерлик билан шуғулланиш жоизми?

Трейдерликни касб қилиб шуғуллансак бўладими?

"Forex" жоизми?

"Forex" жоизми? | 2-қисм

@alijon_ravshanov

Ислом молиясининг ҳозирги ҳолати

Юқоридаги постга ёзилган изоҳлар ва янги қўшилган аъзолар сонидан Ислом молиясига қизиқиш салмоқли эканини билса бўлади.
Қувонарли ҳол бу, албатта! Биз ҳам сиз азизлар учун соҳага тегишли қизиқарли/фойдали контентни, қўлдан келгунча, улашишга ҳаракат қиламиз.

Жаҳон аҳолисининг чорак қисмини мусулмонлар ташкил қилади. Ислом Ҳамкорлик Ташкилоти (ИҲТ) га 57 та аъзо давлат ҳам дунё мамлакатларининг 25%-дан зиёдини ташкил қилади. Аммо, ислом молиявий тизимга тегишли активлар жаҳон молия бозорининг бор-йўғи 2%-ни ташкил қилади (аслида, бундан ҳам камроқ). Бу муаммо, шахсий фикримга кўра, иккита асосий омилга бориб тақалади:

1) Амалдаги ислом молия тизимининг 3/4 қисми ислом банклари ҳиссасига тўғри келади. Улар эса барча ўлкаларда давлатнинг бош банк тизими сифатида эмас, балки иккиламчи тизим, яъни анъанавийга ёндош ва кўмакчи банк ролини бажаришади. Марказий банклар ва регуляторлар томонидан ислом банкларини тартибга солиш анъанавий банкчилик муҳити ва амалиётига таяниб амалга оширилади. Бундай вазиятда ислом банклари салоҳиятни тўлиқ ишга туширолмайдилар. Мижозлар тасаввурида ҳам ислом банки деганда тижорат банкидан унчалик фарқ қилмайдиган, балки номи ва бир-иккита ортиқча ҳужжати билан ажралиб турадиган муассаса тушунилади. Бу эса уларнинг ишончига таъсир қилмасдан қолмайди.

2) Мусулмон халқларнинг аксариятида банк-молия хизматларидан фойдаланиш ривожланган мамлакатлардагига нисбатан шундоғам доимо анча паст даражада бўлган. Бундай шароитда ислом банк ва молия тизимини ривожлантириш қийин. Молиявий фаолликнинг пастлигига сабаб бўлувчи асосий омиллар: иқтисодиёт бошқарувидаги фундаментал муаммолар (масалан, юқори инфляция, валюта курсининг нобарқарорлиги, заиф банк тизими), аҳоли даромадларининг пастлиги, молиявий хизматлардан фойдаланиш ҳақида билимлар ва маълумотлар етишмаслиги.

Буларнинг ҳаммаси ҳал қилиниши мумкин бўлган муаммолар бўлиб, улардан асло ташвишга тушмаслик керак. Чунки муаммо бор жойда, ўсиш учун имконият бор.

Амалдаги қийинчиликларга қарамасдан, ислом молия тизимининг келажакда жадал ўсишини прогноз қилаётганлар талайгина. Мусулмонларнинг нафақат ўз мамлакатларида, балки ғарб ва ривожланган дунёда ҳам йилдан-йил кўпайиб бориши, ахборот технологияларининг энг қашшоқ халқлар учун ҳам оддий имкониятга айланиши, молиявий хизматларнинг шариатга мувофиқлиги бўйича маълумотлар ва билимларнинг кенг тарқалиб бориши ислом молиясининг асосий драйверларидан бўлиши кутилмоқда. Булар ҳақида келгуси постларда ёзамиз, иншаАллоҳ!

@alijon_ravshanov