Ko‘p bo‘lgani yo‘q, Stiven Xokkingni vaqt o‘qlari haqdagi matnini o‘qib ko‘rdim. Olim vaqtni his qilish haqida gapira turib, buni eng kamida uchta turi borligini bildiradi. Birinchidan, odam his qiladigan vaqt. Psixologik vaqt ya’ni. Bunda vaqt oldingagina harakat qiladi va odam uni his qilganida orqaga qarab ko‘radi. Odam undan chiqib ketmaydi, odam uning oldinida nima bo‘lishini bilmaydi. Ikkinchisi, termodinamik vaqt tushunchasi. Bu odam his qiladigan psixologik vaqtdan farq qiladi. Undan vaqt xuddi makon kabi, unda bir yo‘nalishda keta turib, boshqa tarafga o‘tib ketsa bo‘ladi, yo orqaga qaytsa. Xullas, ma’lum vaqt maydonida itingizni olib sayr qilish niyatingiz bo‘lsa, unda sizga termodinamik vaqtni tanlashni tavsiya berardim. Uchinchisi esa kosmik vaqt tushunchasi. Va u oqmaydi. Aksincha, u kengayadi. Xuddi kosmosning o‘zi bir nuqtadan paydo bo‘lib kengaygani kabi vaqt ham unga mos ravishda kengayib boradi. Xo‘sh, Dengiz Naim qay go‘rda?
Dengiz Naim, men sizga aytay, hech qayerda. U miyasining qaysidir puchmog‘ida o‘zini osib qo‘yib yechintiryapti. Shu qadarki, avvaliga kiyim kechagi, so‘ng terisi, so‘ng go‘sht qismi, so‘ng suyaklarini olib qo‘yib batafsil o‘zini tahlil qilyapti. Shuning uchun u xuddi superqahramon kabi asarning bir burchagidan kirib narigi burchagidan chiqadi va o‘ziga boshqa nigoh bilan baho beradi va tinimsiz miyang‘ilik qiladi. U vaqtni to‘lidirishni istaydi.
Vaqt to‘ldirilgan ahlat qutisi bo‘lishi mumkinmi? Mumkin. Ammo bo‘shliq haqida har bir odamning o‘z fikri bo‘ladi, tasavvurlari ya’ni. Masalan, nigilistning qanday tasavvuri bo‘lishi mumkin? Deylik, hech narsaga ishonmagan odamning oxiri qayer? Masalan, mana, Dengiz Naim o‘zini yalong‘och ko‘z ko‘z qilyaptiku, u nima uchun buni qilyapti?
Dengiz stabil emas. U hech narsaga ishonmaydi. Hech narsa uni tutib turmaydi. U sevmaydi va sevgi nimaligini ham deyarli his qilmaydi. U shunchaki yashashi kerakligini biladi, xolos. Mana, qariyalar nega choyni xush ko‘rishadi? Ular o‘limni kutib choyxo‘rlik qiladilar. Ammo dengiz nega bu chollar choyxonani to‘ldirib kulishiga aqli yetmaydi. Nima buncha kulgili? Vaqt bo‘shliqdan iborat bo‘lsa? Uni to‘ldirish kerak emasmi? Keyin ularni qo‘yadi. Qariya bo‘lish bir mashaqqat aslida. Qariyalarga vaqt boshqacha ta’sir qiladi. Ular vaqt bo‘ylab oqib ketayotgan has. Ular vaqtni boshqarib, to‘ldirib bo‘lmasligini anglagan qushlar. Ular vaqtdan zavq olishni o‘rgangan bolakaylar. Dengiz esa tentak. U vaqtdan bahra olishni istaydi, shunday qilishi kerakligini ham. Ammo bunga uni nima ham majbar qila olardi? Intellektimi? Rauf Tursunqulmi? Shunday baland va muhtasham egoga-ya? Kulgiliyu. U undan ko‘ra o‘zining miyaxonasida izg‘igani ma’qul. Vaqt emas, aslida uning miyaxonasi bo‘shab yotibdi. U vaqtnimas, miyaxonasini to‘ldirishni istaydi. U o‘z miyaxonasidan tashqaridagi odamni ko‘radi. Ammo uning o‘zi miyaxonasimas, miyablenderi ichida bir uyum shilimshiq massaga aylangan va shu massani amallab o‘rnidan turg‘izib bir shaklga solishni istaydi. Lekin unga o‘zi dushman. O‘zi o‘ziga qarshi. O‘zi o‘zi bilan jang qilyapti. O‘zi o‘zining oyog‘iga bolta uradi va o‘zidan ijjon tayyorlab o‘zini og‘ziga solyapti.
Davomi bor.
Alisher Fayzullayev, 2024, mart
📚 @kitoblar_apk
Dengiz Naim, men sizga aytay, hech qayerda. U miyasining qaysidir puchmog‘ida o‘zini osib qo‘yib yechintiryapti. Shu qadarki, avvaliga kiyim kechagi, so‘ng terisi, so‘ng go‘sht qismi, so‘ng suyaklarini olib qo‘yib batafsil o‘zini tahlil qilyapti. Shuning uchun u xuddi superqahramon kabi asarning bir burchagidan kirib narigi burchagidan chiqadi va o‘ziga boshqa nigoh bilan baho beradi va tinimsiz miyang‘ilik qiladi. U vaqtni to‘lidirishni istaydi.
Vaqt to‘ldirilgan ahlat qutisi bo‘lishi mumkinmi? Mumkin. Ammo bo‘shliq haqida har bir odamning o‘z fikri bo‘ladi, tasavvurlari ya’ni. Masalan, nigilistning qanday tasavvuri bo‘lishi mumkin? Deylik, hech narsaga ishonmagan odamning oxiri qayer? Masalan, mana, Dengiz Naim o‘zini yalong‘och ko‘z ko‘z qilyaptiku, u nima uchun buni qilyapti?
Dengiz stabil emas. U hech narsaga ishonmaydi. Hech narsa uni tutib turmaydi. U sevmaydi va sevgi nimaligini ham deyarli his qilmaydi. U shunchaki yashashi kerakligini biladi, xolos. Mana, qariyalar nega choyni xush ko‘rishadi? Ular o‘limni kutib choyxo‘rlik qiladilar. Ammo dengiz nega bu chollar choyxonani to‘ldirib kulishiga aqli yetmaydi. Nima buncha kulgili? Vaqt bo‘shliqdan iborat bo‘lsa? Uni to‘ldirish kerak emasmi? Keyin ularni qo‘yadi. Qariya bo‘lish bir mashaqqat aslida. Qariyalarga vaqt boshqacha ta’sir qiladi. Ular vaqt bo‘ylab oqib ketayotgan has. Ular vaqtni boshqarib, to‘ldirib bo‘lmasligini anglagan qushlar. Ular vaqtdan zavq olishni o‘rgangan bolakaylar. Dengiz esa tentak. U vaqtdan bahra olishni istaydi, shunday qilishi kerakligini ham. Ammo bunga uni nima ham majbar qila olardi? Intellektimi? Rauf Tursunqulmi? Shunday baland va muhtasham egoga-ya? Kulgiliyu. U undan ko‘ra o‘zining miyaxonasida izg‘igani ma’qul. Vaqt emas, aslida uning miyaxonasi bo‘shab yotibdi. U vaqtnimas, miyaxonasini to‘ldirishni istaydi. U o‘z miyaxonasidan tashqaridagi odamni ko‘radi. Ammo uning o‘zi miyaxonasimas, miyablenderi ichida bir uyum shilimshiq massaga aylangan va shu massani amallab o‘rnidan turg‘izib bir shaklga solishni istaydi. Lekin unga o‘zi dushman. O‘zi o‘ziga qarshi. O‘zi o‘zi bilan jang qilyapti. O‘zi o‘zining oyog‘iga bolta uradi va o‘zidan ijjon tayyorlab o‘zini og‘ziga solyapti.
Davomi bor.
Alisher Fayzullayev, 2024, mart
📚 @kitoblar_apk