Zafar Khashimov

Тасаввур қилиш қийин эмас, агар «Таъсисчилар Кенгаши» деган орган бўлганида, у исталган вақтда ва исталган сабаб билан Васийлик Кенгаши таркибини ўзгартира олганида, қандай мустақил ва ҳалол назорат ҳақида гапириш мумкин эди.

Кейинги мавзуда ҳисобот ва ҳисоб-китоб, мулк, бошқарув органларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари ҳақидаги масалаларни муҳокама қиламиз.

Биз билан қолинг!

Давоми.

Ваъда берганимдек, #NNTликбез циклни бошлайман: оддий қилиб айтганда, ННТ (нодавлат нотижорат ташкилоти) ва жамоат фондлари ҳақида гаплашамиз ва уларнинг қандай ишлашини тушунтириб бераман.

Таърифлардан бошлаймиз:

ННТ ёки nodavlat notijorat tashkiloti бу (эътибор беринг!!!) ўзини-ўзи бошқарувчи ташкилотдир.

Бундай ташкилотни оддий фуқаролар ёки бошқа ташкилотлар (уларни бундан кейин таъсисчилар деб атаймиз) ташкил қилиши мумкин. Бу ерда асосий шарт шуки, таъсисчилар тижорат ташкилотларидан фарқли равишда фойда олиш ва уни ўзаро тақсимлашни мақсад қилиб қўймасликлари керак.

ННТ қуйидаги турларга бўлинади:

жамоат бирлашмалари,
жамоат фондлари,
муассасалар,

қонунда назарда тутилган бошқа ташкилот шакллари.


Бизни бу ерда жамоат фондлари қизиқтиради.

Хўш, жамоат фонди нима?

Бу ННТнинг бир шакли бўлиб, унда аъзолар ёки иштирокчилар бўлмайди. Фондни яна жисмоний шахслар ёки ташкилотлар ташкил қилиши мумкин. Фонднинг мулки ихтиёрий бадаллар ҳисобидан шаклланади. Фонд хайрия, ижтимоий, маданий, таълим ёки бошқа ижтимоий фойдали мақсадларни кўзлаши мумкин.

ННТ ва унинг бир шакли бўлган Жамоат фонди юридик шахс сифатида, табиийки, ўз ҳуқуқ ва мажбуриятларига эга.
Жамоат фондининг асосий мажбуриятларидан бири – қонунлар ва ўз Уставига риоя қилишдир.
Яна бир муҳим мажбурияти – шаффофлик.
Бу қонунда «мулк ва пул маблағларидан фойдаланиш, шунингдек, молиялаштириш манбалари ҳақида маълумотларнинг очиқлигини таъминлаш» деб белгиланган.
Демак, ҳисоб-китоб, ҳисобот ва шаффофликни таъминлаш – бу оддийгина хоҳиш ёки «қўшимча қулайликлар» эмас, балки институционал талабдир. Бу талаб бажарилмасдан Фондни тўлақонли деб ҳисоблаб бўлмайди.

Бу шаффофлик мажбуриятини мен институционал деб атаган бўлардим, чунки бу фақат фондни ташкил қилган ёки бошқараётган шахсларнинг хоҳиш-иродасига боғлиқ эмас.
Фонднинг тузилиши шундай бўлиши керакки, таъсисчилар назорат ва кузатув функциясига таъсир қила олмасинлар. Шу сабабли, Жамоат фондлари тўғрисидаги қонунга биноан, таъсисчилар ўз бадалларини Фондга ўтказган вақтдан бошлаб, бу бадаллар Фонд мулкига айланади.
Таъсисчиларда Фондда улуш шаклланмайди, ва уларнинг ҳиссаси ёки бадали мулкий ҳуқуқ ёки мол-мулк ҳисобланмайди. Ҳатто, агар Фонд ёпилса ҳам, унинг қолган мулки Фонд мақсадларига йўналтирилади, таъсисчиларга ёки бошқа бировга қайтарилмайди.
Таъсисчиларни ўзгартириб ёки чиқариб ташлаб бўлмайди, ва таъсисчилар таркибига янги кишиларни киритиб бўлмайди. Агар сиз Фонднинг таъсисчиси бўлсангиз, бу доимий бўлади, ва буни ҳеч ким тортиб оло олмайди.
Фонд мулки ва унинг иқтисодиёти турли шахслар ва ташкилотларнинг бадаллари ҳамда хайрияларидан иборат бўлгани сабабли, жамият бундай институционал назорат ва шаффофликни талаб қилишга ҳақлидир.
Институционал шаффофлик шундан иборатки, Фонд ва унинг фаолияти уни ташкил қилган шахслар томонидан эмас, балки мустақил Васийлик Кенгаши томонидан назорат қилинади. Бу, биринчи навбатда, таъсисчиларнинг ҳуқуқлари ва обрўсини ҳимоя қилади ва уларнинг пок ниятларига шубҳа қилинмаслиги учун амалга оширилади.
Шу сабабли, Жамоат фондлари тўғрисидаги қонуннинг 10-моддасида аниқ белгилаб қўйилган: фонднинг таъсисчилари фонд Уставини тасдиқлайдилар ва Васийлик кенгашининг (эътибор беринг!!!) бошланғич таркибини тайинлайдилар. Бу бошланғич таркибни шакллантириш «Эзгу Амал» фондининг Устави 6.3-моддасида назарда тутилган. Кейинчалик эса Васийлик кенгаши ўз таркибига янги аъзоларни ўзи тайинлайди.

NB! «Эзгу Амал» фондининг бутун тарихида Васийлик Кенгашининг барча янги аъзолари фақат Васийлик Кенгашининг амалдаги таркиби томонидан тайинланган, таъсисчилар томонидан эмас. Бу қонун ва Устав талабларига тўлиқ мос келади.
Шунингдек, Қонуннинг 26-моддасини ҳам эслаш керак: Васийлик Кенгаши Жамоат фонди устида назоратни амалга оширувчи ягона орган ҳисобланади. Жамоат фондлари қонунида ҳам, Уставида ҳам «Таъсисчилар Кенгаши» деган бошқарув органи йўқ.

Xayrli kecha.

#likbezNNO rukni ostida turkum maqolalar yozishni boshlamoqdaman.

Ushbu turkum NNT va jamoat fondlari nima ekanligini, ular qanday barpo etilishi va faoliyat yuritishini tushunishni istaganlar uchun. Amin bo’dimki, bu murakkab munosabatlar tizimi va oddiy kundalik intuitsia bilan, materialga kirmasdan buni tushunish qiyin.

Hozir Ezgu Amal jamg'armasi atrofida sodir bo'layotgan voqealar juda diqqatga sazovordir. Tuyg‘ularni bir chetga surib qo‘yadigan bo‘lsak, bu voqea jamiyatda Xayriya jamg‘armalariga oid tushunchalar mohiyati, ularni tashkil etish, faoliyat yuritish, boshqarish masalalari, fuqarolar, davlat va jamiyat bilan o‘zaro munosabati, ularning to‘g‘ri faoliyat yuritishi va faoliyatini nazorat qilish borasidagi tushunchalarda tektonik o‘zgarishlar yasaydi.

To’qimalar, taxminlar, noto'g'ri qarashlar, asosiy qoidalarni noto'g'ri tushunish, shuningdek, xususiy tashkilotlar haqidagi g'oyalarni xayriya jamg'armasi kabi muassasaga o'ylamasdan qo'llash har xil fitna nazariyalari va g'iybatlar uchun zamin bo'ldi.

Ba'zilar shaxsiy adovatini hal qilish uchun bu xabardorlik yetishmovchiligidan foydalangan bo'lsa, boshqalari shunchaki "issiq" muhokamani ko'tarishga harakat qilmoqda. Ammo shundaylar ham borki, ular aslida ko’pchilikni tashkil etadi , ular Fondni "siqib chiqarish", "o'zlashtirib olish", "ta'sischilarni haydab chiqarish" va shu kabi uydirma gaplarga chin dildan ishonadilar.

Ish faoliyatimning boshidanoq men turli xayriya loyihalarida faol ishtirok etganman.
Bizning kompaniyalarimiz qanchadan qancha shunga o'xshash loyihalarni qo'llab-quvvatlayotgani hammaga ma'lum, lekin, ishoning, bu amallarning ma’lumidan sizga noma’lumlari ko’proqdir.
Shuningdek, biz keng jamoatchilikka xayrli ishlarga hissa qo‘shish imkoniyatini berish uchun Xayriya qutilarini joriy etgan birinchi chakana savdo korxonasimiz. Birinchi quti bizning marketda 1999 yilda o'rnatilgan do. Olti yil muqaddam “Ezgu Amal” jamg‘armasi tashkil etilganida biz uni ilk kunlardanoq qo‘llab-quvvatladik va ushbu Fondni o‘zining ezgu missiyasini moliyaviy va tashkiliy jihatdan qo‘llab-quvvatlashda davom etmoqdamiz. Shuning uchun, men na Fond hayotida, na xayriya faoliyatida yangi inson yoki “xirmonda hozir” odam emasman va shu ma'noda mening qizg'in tanqidchilarimga qaraganda ko'proq tajriba, bilim va shaxsiy ishtirokim bor..

Endi men ushbu bilimlarni siz, aziz obunachilarim, bilan to'g'ridan-to'g'ri muloqotda va tushunarli tilda baham ko'rmoqchiman.

Mening shaxsiy fikrimcha, bu ommaviy muhokamaning hozir avj olgani tabiiy. Jamiyat va uning institutlari izchil rivojlanmoqda. Ijtimoiy va xayriya ishlariga jalb etilayotganlar soni ortib bormoqda, ular xayrli ishlarga yo‘naltirayotgan mablag‘lari qanday yig‘ilib, qanday sarflanishiga befarq emaslar. Bu vaziyatdan to‘g‘ri xulosa chiqarib, foydali bilim olishga harakat qilish jamiyat sifatida biz uchun muhimdir. Shundagina bu harakatlarning barchasi behuda ketmaydi.

Ushbu qisqa insholar turkumi Jamoat fondlarining asosiy tushunchalarini tushunishni istaganlar uchundir.

Shunday qilib, men barchaga barokatli Yangi yil tilayman va yanvar oyining birinchi kunlaridan mening tasmamga ergashing.

Unda biz NNT nima va jamoat fondi nima ekanligini, ularning tuzilmalari va boshqaruv organlarini muhokama qilamiz.
Yangi yilingiz bilan va barcha-barchangizga eng yaxshi tilaklarimni yo’llayman.