Proteus effekti – bu virtual muhitlarda insonlarning o‘zlarini qanday tutishiga ta'sir ko‘rsatadigan psixologik fenomen. Ushbu effekt shuni anglatadiki, odamlar virtual muhitda o‘zlariga tayinlangan avatar yoki identifikatsiya qilinadigan tashqi ko‘rinish xususiyatlariga mos ravishda o‘zlarini boshqacha tutishlari mumkin.

Asosiy tushunchalar:

1. Avatarning ta'siri: Agar biror kishi virtual dunyoda chiroyli, kuchli yoki muayyan ijtimoiy maqomga ega avatarni qabul qilsa, u real hayotda o‘zi bu kabi xususiyatlarga ega bo‘lmagan taqdirda ham, shu obrazga mos ravishda o‘zini tutishi mumkin.

• Masalan, kuchli ko‘rinadigan avatar odamni virtual muhitda o‘zini ishonchliroq tutishga undaydi.

2. O‘zini oqlash tendensiyasi: Bu effekt odamlarning virtual obraziga mos ravishda o‘z xatti-harakatlarini oqlash yoki o‘zgartirishiga olib keladi.

Proteus effekti qayerdan kelib chiqqan?

Bu terminni 2007-yilda Stenford universiteti tadqiqotchilari Nick Yee va Jeremy Bailenson taqdim etgan. Ular ushbu hodisani o‘rganish uchun bir nechta tajribalar o‘tkazganlar. Ushbu nom yunon mifologiyasidagi shaklini o‘zgartira oladigan Proteus xudosidan kelib chiqqan.

Proteus effekti zamonaviy texnologiyalar, ayniqsa, virtual reallik (VR) va onlayn o‘yinlar muhitida muhim ahamiyatga ega bo‘lib, odamlarning o‘zlarini va boshqalarni qanday qabul qilishiga ta'sir qiladi.