Zebiniso Ahmedova — psixolog. psixiatr blogi

Bolalar o‘g‘riligi haqida gap ketganda, bu faqat jinoyat emas, balki bolaning ruhiy holati, oilaviy muammolar va psixologik omillar bilan chambarchas bog‘liq hodisadir. Bolaning o‘g‘rilik qilishida uning ichki dunyosi, his-tuyg‘ulari va atrof-muhit ta’siri katta rol o‘ynaydi. Ushbu maqolada bolalar o‘g‘riligida bolaning ruhiy holati qanday bo‘lishi, buning sabablari va ota-onalar yoki tarbiyachilar uchun qanday yechimlar mavjudligi haqida to‘xtalib o‘tamiz.

Bolalar o‘g‘riligining sabablari
Ehtiyojlarni qondirish istagi: Ba’zi bolalar o‘ziga kerakli narsaga ega bo‘lmaslik yoki ota-onalarining e’tiborsizligi tufayli o‘g‘rilik qilishadi. Masalan, do‘stlarida bor o‘yinchoq yoki asbobga qiziqib, uni o‘zlashtirishga urinishi mumkin.

E’tibor olish istagi: Bolalar ba’zan ota-onalar yoki atrof-muhit e’tiborini jalb qilish uchun o‘g‘rilik qilishadi. Bu ularning ichki yolg‘izligi yoki hissiy ehtiyojlarini ifodalashi mumkin.

Qoidalarni sinab ko‘rish: Bolalar ba’zan jamiyat qoidalarini, chegaralarni va ularga qo‘yilgan taqiqlarni sinab ko‘rish uchun o‘g‘rilik qilishadi. Bu ularning mustaqillik istagi yoki katta bo‘lishga intilishi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.

Psixologik bosim: Oiladagi nizo, ota-onalarning ajralishi, maktabda yoki do‘stlar orasida bosim ostida qolish kabi omillar bolani o‘g‘rilikka undashi mumkin. Bu ularning ruhiy holatini og‘irlashtirib, noto‘g‘ri qaror qabul qilishiga olib kelishi mumkin.

Ijtimoiy ta’sir: Ba’zi bolalar do‘stlari yoki yaqin atrofdagi kattalar ta’sirida o‘g‘rilik qilishga majbur bo‘lishadi. Bu ularning guruhga moslashish istagi yoki bosim ostida qolishi bilan bog‘liq.

Bolaning ruhiy holati
Bolalar o‘g‘rilik qilganda, ularning ruhiy holati juda murakkab bo‘lishi mumkin. Ular quyidagi his-tuyg‘ularni boshdan kechirishi mumkin:

Qo‘rquv va tashvish: O‘g‘rilik qilgan bola o‘zining noto‘g‘ri xatti-harakati aniqlanishidan qo‘rqadi. Bu uning ruhiy holatini og‘irlashtirib, tashvish va stressga olib kelishi mumkin.

Aybdorlik hissi: Ko‘p bolalar o‘z xatti-harakatlaridan keyin aybdorlik his qilishadi. Bu ularning ichki dunyosida iz qoldirishi va ularni yanada noqulay holatga solishi mumkin.

Qayg‘u va yolg‘izlik: Agar bola o‘g‘rilikni e’tibor olish uchun qilsa, u o‘zini yolg‘iz yoki e’tiborsiz his qilishi mumkin. Bu uning ruhiy holatini yanada murakkablashtirishi mumkin.

Qarama-qarshiliklar: Ba’zi bolalar o‘z xatti-harakatlarini oqlashga yoki ularni inkor qilishga urinishi mumkin. Bu ularning ichki qarama-qarshiliklarini kuchaytirishi va ularni yanada noto‘g‘ri yo‘nalishga boshlashi mumkin.

Ota-onalar va tarbiyachilar uchun tavsiyalar
Bola bilan muloqot: Bola bilan ochiq va samimiy muloqot qilib, uning xatti-harakatlari sabablarini tushunishga harakat qiling. Unga qo‘rqitmasdan, balki ularni tushunish va ularga yordam berish kerak.

His-tuyg‘ularni anglash: Bolaning his-tuyg‘ularini tan oling va ularga e’tibor bering. Uning qo‘rquv, aybdorlik yoki yolg‘izlik kabi hislari haqida gapirishga imkon yarating.

Qoidalarni o‘rnatish: Bolaga to‘g‘ri va noto‘g‘ri tushunchalarini tushuntiring. Uning xatti-harakatlarining oqibatlari haqida ma’lumot bering, lekin bunga jazolash emas, balki tushuntirish orqali erishing.

Ijobiy rag‘batlantirish: Bola to‘g‘ri xatti-harakatlar qilganda uni rag‘batlantiring. Bu uning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshirishga yordam beradi.

Professional yordam: Agar bola o‘g‘rilikni takrorlab qo‘ysa yoki uning ruhiy holati yomonlashsa, psixolog yoki mutaxassis bilan bog‘lanish kerak. Bu bola va oila uchun qo‘llab-quvvatlash manbai bo‘lishi mumkin.

Xulosa
Bolalar o‘g‘riligi nafaqat jinoyat, balki bolaning ruhiy holati, oilaviy muammolar va atrof-muhit ta’sirining natijasidir. Bola bilan muloqot qilish, uning his-tuyg‘ularini anglash va to‘g‘ri yo‘l-yo‘riqlarni ko‘rsatish orqali bu muammoni hal qilish mumkin. Har qanday holatda ham bola uchun qo‘llab-quvvatlovchi va ularni tushunuvchi muhit yaratish eng muhim vazifadir.

—————
Bugun ham ushbu mavzu bo'yicha kichik video tayyorladim.
Videoni ko'rish uchun BU YERNI BOSING 👈

Dialektik Behvorial Terapiyasi (DBT) haqida qisqacha ma’lumot
👉 Batafsil

Farmakofobiya: Dori-darmonlardan qoʻrqish haqida ma'lumot
👉 Batafsil

Insondagi Kundalik va Shaxsiy Hayotdagi O'zgarishlar: Qayerdan Boshlanadi?

Hayot doimiy ravishda o'zgarib turadi va inson ham shu o'zgarishlarning bir qismidir. Kundalik va shaxsiy hayotimizdagi o'zgarishlar ko'pincha yaxshilanishga, shaxsiy rivojlanishga va yanada muvaffaqiyatli hayotga olib boradi. Ammo bu o'zgarishlar qanday sodir bo'ladi va ular qayerdan boshlanadi? Bu savolga javob topish uchun, avvalo o'zgarishning manbai va uni qanday amalga oshirish mumkinligini tushunish kerak.

1. O'zgarishning Boshlanishi: Ong va Niyat
Har qanday o'zgarishning birinchi qadami ongda boshlanadi. Odam o'z hayotida nimadir noto'g'ri yoki yetishmayotganini sezganida, o'zgarish zarurligini anglash bilan birga unda yangi narsalarni qilishga bo'lgan niyat paydo bo'ladi. Niyat – bu o'zgarishning asosiy drayveri. Agar siz haqiqatan ham o'zgarishni xohlasangiz, bu sizning harakatlaringizga ta'sir qiladi.

Misol: Agar siz sog'lomroq hayot tarzini xohlasangiz, avvalo buni niyat qilib, o'zingizga maqsad qo'yasiz. Bu esa sizni harakat qilishga undaydi.

2. Kichik Qadamlar: Kundalik Odatlarning O'zgartirilishi
Katta o'zgarishlar ko'pincha kichik qadamlardan boshlanadi. Kundalik hayotimizdagi odatlarimiz – bu bizning hayotimizni shakllantiruvchi asosiy elementlar. Agar siz yaxshilanishni xohlasangiz, avvalo kundalik odatlaringizni o'rganib, ularni asta-sekin o'zgartirishga harakat qilishingiz kerak.

Misol: Har kuni 10 daqiqa vaqt ajratib, kitob o'qish yoki yangi ko'nikmalar o'rganish kabi foydali odatlarni qo'shish orqali siz uzoq muddatda katta natijalarga erishishingiz mumkin.

3. Atrof-muhitning Ta'siri
O'zgarishlar faqatgina ichki dunyoda emas, balki tashqi muhitda ham sodir bo'ladi. Atrofingizdagi odamlar, ularning fikrlari va harakatlari sizga kuchli ta'sir ko'rsatishi mumkin. Agar siz ijobiy o'zgarishlarni xohlasangiz, o'zingizni ijobiy va qo'llab-quvvatlovchi odamlar bilan o'rashingiz kerak.

Misol: Agar siz sport bilan shug'ullanishni xohlasangiz, sport bilan mashg'ul bo'ladigan do'stlaringiz bilan birga bo'lish sizni rag'batlantirishi mumkin.

4. Maqsadlarni Aniqlash va Reja Tuzish
O'zgarishlarni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun siz aniq maqsadlar qo'yishingiz va ularga erishish uchun reja tuzishingiz kerak. Maqsadlar sizga yo'l ko'rsatadi va harakatlaringizni mazmunli qiladi.

Misol: Agar siz kasbiy rivojlanishni xohlasangiz, avvalo qaysi sohada o'z bilimlaringizni oshirishni xohlashingizni aniqlang va keyin buning uchun qadamlar tuzing.

5. Ijobiylik va Sabr
O'zgarishlar tez sodir bo'lmaydi. Bu jarayon vaqt talab qiladi va ba'zida qiyinchiliklar bilan birga keladi. Ijobiylikni saqlash va sabrli bo'lish – bu muvaffaqiyatli o'zgarishlarning kalitidir.

Misol: Agar siz yangi ko'nikma o'rganayotgan bo'lsangiz va dastlabki urinishlaringiz muvaffaqiyatsiz tugasa, bu sizni ruhiy tushkunlikka solmasligi kerak. Har bir xato – bu yangi narsalarni o'rganish imkoniyati.

6. O'z-o'zini Baholash va Qayta Ko'rib Chiqish
O'zgarishlar jarayonida muhim qadam – bu o'z harakatlaringizni baholash va kerak bo'lsa, rejalaringizni qayta ko'rib chiqish. Bu sizga qaysi sohalarda yaxshilanish kerakligini aniqlashga yordam beradi.

Misol: Har oy oxirida o'zingizga savol bering: "Men qanday o'zgarishlarni amalga oshirdim va nima uchun ba'zi maqsadlarimga erisha olmadim?" Bu sizga kelajakda yanada samarali harakat qilishga yordam beradi.

Xulosa
Hayotdagi o'zgarishlar avvalo ongda boshlanadi. Niyat, kichik qadamlardan boshlash, atrof-muhitni to'g'ri tanlash, maqsadlarni aniqlash va ularga erishish uchun reja tuzish – bularning barchasi yaxshilanishga olib boradi. Eng muhimi, o'zgarishlar uchun vaqt kerakligini va har bir kichik qadamning ahamiyatini tushunishdir. Ijobiylikni saqlab, harakat qilish orqali siz o'z hayotingizni yanada yaxshilashingiz mumkin.

O'zgarish – bu hayotning tabiiy qismi. Uni qo'llab-quvvatlash va rivojlantirish orqali siz nafaqat shaxsiy, balki ijtimoiy va kasbiy hayotingizda ham muvaffaqiyatlarga erishishingiz mumkin.

————
Aynan "KATTA O'ZGARISHLAR" mavzusida yangi video joyladim.
Videoni ko'rish uchun BU YERNI BOSING 👈

————
Aynan BOLALARDAGI INTERNET O'YINGA QARAMLIK mavzusida yangi video joyladim.
Videoni ko'rish uchun BU YERNI BOSING 👈

Adminstrator bilan aloqa: +998951662662

_______________________
Tarmoqlardagi 👇 sahifalar
Telegram'da | Instagram'da |
TikTok'da | YouTube'da

💻📱 Internet o'yinlariga qaramlik kelib chiqish sabablari va oqibatlari

Internet o'yinlariga qaramlik (o'yin qaramligi) zamonaviy jamiyatda keng tarqalgan muammolardan biridir. Bu holat, odamning o'yin o'ynashga bo'lgan qiziqishi haddan tashqari oshib ketganida va boshqa hayotiy mas'uliyatlar va shaxsiy hayotga zarar yetkazadigan darajaga yetganda namoyon bo'ladi. Qaramlikning kelib chiqish sabablari va oqibatlari quyidagilardan iborat:

💻📱 Sabablari:

Psixologik omillar:
Stress va tashvishlardan qochish: Ko'p odamlar haqiqiy hayotdagi muammolardan qochish uchun o'yinlar dunyosiga beriladi.

Ijtimoiy izolyatsiya: Ijtimoiy munosabatlarda qiyinchiliklar yoki o'zini yolg'iz his qilish kishi virtual dunyoga qochishga undaydi.

Muvaffaqiyat hissi: O'yinlarda muvaffaqiyat qozonish va mukofotlar olish haqiqiy hayotda yetishilmagan hislarni qoplash imkoniyatini beradi.

Biologik omillar:
Dopamin chiqarilishi: O'yinlarda g'alaba qozonish yoki yangi bosqichlarga erishish dopamin (quvonch hormonini) chiqarilishiga olib keladi, bu esa odamni yana o'ynashga undaydi.

Asabiy tizimning sezgirligi: Ba'zi odamlarda qaramlikni keltirib chiqaradigan genetik moyillik mavjud.

Ijtimoiy va muhit omillari:
Do'stlar ta'siri: Agar do'stlar yoki yaqin atrofdagilar o'yinlarni ko'p o'ynasa, bu odamni ham shunga undaydi.

O'yinlarning dizayni: Zamonaviy o'yinlar aqliy va hissiy jihatdan foydalanuvchini o'ziga jalb qilish uchun mo'ljallangan. Cheksiz bosqichlar, mukofotlar va ijtimoiy interaktivlik qaramlikni kuchaytiradi.

Yosh va shaxsiy xususiyatlar:
Yoshlar va o'smirlar: Yosh avlod o'yinlarni tezroq qabul qiladi va ularga ko'proq beriladi.

Impulsivlik va hissiy beqarorlik: Bunday xususiyatlarga ega bo'lgan odamlar qaramlikka ko'proq moyil bo'ladi.

💻📱 Oqibatlari:

Ijtimoiy oqibatlar:
Ijtimoiy izolyatsiya: O'yinlar tufayli odam haqiqiy dunyodagi munosabatlarni e'tiborsiz qoldirishi mumkin.

Oilaviy muammolar: Qaramlik oila a'zolari bilan munosabatlarni buzishi mumkin.

Psixologik oqibatlar:
Depressiya va tashvish: O'yinlardan tashqarida hayot zerikarli yoki mazasisiz ko'rinishi mumkin.

Qaror qabul qilish qobiliyatining pasayishi: Doimiy virtual dunyoda yashash haqiqiy hayotda qaror qabul qilish qobiliyatini zaiflashtirishi mumkin.

Jismoniy oqibatlar:
Ko'z va orqa muammolari: Uzoq vaqt kompyuter yoki telefon oldida o'tirish jismoniy salomatlikni buzadi.

Uyqusizlik: O'yinlar tufayli uyqu tartibi buzilishi mumkin.

Akademik va kasbiy oqibatlar:
O'qish yoki ishda pasayish: O'yinlar tufayli o'qish yoki ishga sarflanadigan vaqt kamayadi.

Iqtisodiy muammolar: Ba'zi o'yinlar pul talab qiladi, bu esa moliyaviy qiyinchiliklarni keltirib chiqarishi mumkin.

💻📱 Yechimlar:

Vaqtni boshqarish:
- O'yin o'ynash uchun belgilangan vaqt chegarasini o'rnatish.
- Kun tartibini tuzish va boshqa mashg'ulotlarga (masalan, sport, kitob o'qish) vaqt ajratish.

Ijtimoiy faollikni oshirish:
- Do'stlar va oila bilan ko'proq vaqt o'tkazish.
- Ijtimoiy faoliyatga qo'shilish (klublar, kurslar, sport jamoalari).

Psixologik yordam:
- Psixolog yoki mutaxassis bilan maslahatlashish.
- Qaramlikni bartaraf etish uchun maxsus dasturlar yoki terapiyalardan foydalanish.

O'yinlarni tanlash:
- Cheksiz va vaqtni ko'p talab qiladigan o'yinlardan qochish.
- O'yinlarni faqat dam olish uchun foydalanish.

Ota-onalar nazorati:
- Yosh bolalar va o'smirlar uchun ota-onalar tomonidan vaqt va kontentni nazorat qilish.
- O'yinlarni boshqa foydali faoliyat bilan muvozanatlash.

Texnologiyadan foydalanish:
- O'yin o'ynash vaqtini cheklovchi ilovalardan foydalanish.
- Kompyuter yoki telefonni o'yinlar uchun mo'ljallanmagan vaqtda o'chirish.

💻📱 Xulosa: Internet o'yinlariga qaramlik jiddiy muammo bo'lib, u insonning ijtimoiy, psixologik va jismoniy salomatligiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Biroq, vaqtni to'g'ri boshqarish, ijtimoiy faollikni oshirish va kerak bo'lganda professional yordam so'rash orqali bu muammoni bartaraf etish mumkin. O'yinlar hayotning asosiy qismi emas, balki faqat dam olish vositasi bo'lishi kerak.

"Baxtli bo'lish" deganda odamning hayoti muvozanatli, mamnuniyatli va mazmunli bo'lishi tushuniladi. Bu atama odamning ichki va tashqi dunyosidagi muvaffaqiyat, tinchlik va quvonchni anglatadi. Baxtli bo'lish uchun quyidagi jihatlarni hisobga olish kerak:

Ichki tinchlik: Baxtli bo'lishning asosiy sharti ichki tinchlik va ruhiy muvozanatdir. Bu odamning o'zini qadrlashi, hayotga ijobiy munosabatda bo'lishi va stressni boshqarish qobiliyatiga bog'liq.

Ijtimoiy munosabatlar: Oilaviy, do'stona va professional munosabatlarning yaxshi bo'lishi baxtli hayotning muhim qismidir. Yaqinlar bilan sog'lom va qo'llab-quvvatlovchi aloqalar odamni quvontiradi.

Maqsad va mazmun: Hayotda maqsad va intilishlarga ega bo'lish, shuningdek, o'z faoliyati va qadriyatlariga mazmun topish baxtli bo'lishga yordam beradi.

Jismoniy salomatlik: Sog'lom turmush tarzi, to'g'ri ovqatlanish va muntazam jismoniy faoliyat ham baxtli bo'lishning muhim shartlaridan biridir.

Shukrona va minnatdorchilik: Kichik narsalarga ham qadr qo'yish va minnatdorchilik hissi baxtni oshirishga yordam beradi.

O'zini rivojlantirish: Doimiy ravishda yangi bilim va ko'nikmalar o'rganish, shaxsiy rivojlanishga intilish baxtli hayotni yanada boyitadi.

Baxtli bo'lish har bir inson uchun individual tushuncha bo'lib, u odamning qadriyatlari, hayotiy sharoitlari va shaxsiy istaklariga bog'liq. Asosiy jihati esa, baxt ichki va tashqi omillarning uyg'unligida yashaydi.

————
Aynan BAXT mavzusida yangi video joyladim.
Videoni ko'rish uchun BU YERNI BOSING 👈

Adminstrator bilan aloqa: +998951662662

_______________________
Tarmoqlardagi 👇 sahifalar
Telegram'da | Instagram'da |
TikTok'da | YouTube'da