Zarvaraq

Olimning vafoti- olamning yoʻq boʻlishi!
Men Arslonzoda domlani tirik manba sifatida eslayman! Oramizda shunday tarixchilar borki, hozir mediada piardan boshqani bilmaydigan tarixchilardan ming chandon buyukroq bilim sohibi boʻlishadi, oʻzlarini faqat yozgan kitoblarida bildirashdi. Shunday tarixchi- manbashunoslardan biri edi domla. Yirik manba ketdi tarixdan.
Alloh rahmatiga burkasin! Sohibi boʻlgan ilmi kabi ajru savob ato etsin!

Fayzulla Xoʻjayev Oʻzbekistonni mavjud hududlarini qoʻlidan kelgan barcha imkomiyatlarni ishga solib saqlab qolgan milliy qahramon edi.

Qahramon Rajabov
Tarix fanlari doktori, professor

@zarvaraqq

Ibn Sino…. Turk yoki Fors, Oʻzbek yoki Tojik.
Yaqin vaqtda Britaniyaning nufuzli CNN nashri chiqargan maqolada Abu Ali ibn Sinoning Oʻzbek olimi deya e’tirof etilishi ortidan Tojikiston madaniyat vazirligining favqulodda (e’tibor bering favqulodda) yigʻilish oʻtkazishi ortidan goʻyoki Ibn Sinoga e’tibor kuchayib ketdi. Xoʻsh haqiqatdan ham maqsad Ibn Sinoni millatini oʻziniki qilishmi yoki uning nomini? Qoʻshnilarimizning mavjud davlatchilik nuqtai nazaridan kelib chiqsak, Abu Ali ibn Sinoni ham, uning ilmiy me’rosi ham zarracha ahamiyat kasb etmaydi. Tabiyki Ibn Sinoning nomi kerak, sabab esa Tojik xalqini nomini ulugʻlash. Mavjud davlatchilik shu qadar zaifki, butun bir xalqning nomini bir shaxs(yoki shaxslar bilan) ulugʻlamoqchi boʻlmoqda. Bundan tashqari mavjud diktator hokimyatni saqlab qolish maqsadida xalqni shonli tarix orqali manipulatsiya qilmoqda va bu oʻz kuchini ham koʻrsatmoqda. Agar biz yoki ular davo qilganimizchalik oʻrganganimizda edi Ibn Sinoni, xalq Hindiston yoki Gʻarbga borib davolanib kelmas edi.
Iltimos, yoʻlingizdan shunday da’vodagi qoʻshni millat vakili chiqsa siz ular bilan tortishmang, qoʻyib bering shu orqali mazza qilishsin zero bugungi kunda jahonga olib chiqadigan aytarlik narsasi yoʻq davlatgina shonli tarixi bilan maqtanadi! Siz esa faqatgina oʻqing shu orqaligina siz Ibn Sinoga, Beruniyga va kerak boʻlsa Nyutonga ham da’vo qila olasiz!

@zarvaraqq

Me’rojnoma
Bu asar haqida uzoq vaqtdan beri (esingizda boʻlsa Alisher Navoiy nomidagi adabiyot muzeyida uchratgan minyaturamdan beri) izlanish olib bordim. Asar tarixiga va kelib chiqishiga yuzlansak.
Me’rojnoma Temuriy sulton Shohruxning iltimosiga binoan, Mir Haydar ismli shaxs tarafidan yozilgan boʻlib, hozirda ham asl nusxasi mavjud va Parijda Luvr muzeyida ‘’Supplement turc 190’’ raqami ostida saqlanmoqda. Ushbu asarning noyobligi shundaki, unda hech qachon islomda boʻlmagan, Paygʻambar Muhammad alayhisalomning tasvirlanishi oʻzgacha bir jumboq kashf etadi. Bu asar haqida oʻzbek tilida juda kam ma’lumotlar uchraydi. Asosan Oxfordda bu asar yuzasidan olib borilgan tadqiqotlar doirasida maqolalar mavjud. Asarning oʻziga kelsak, asar turkiy tilda (chigʻatoy turkchasida) uygʻur yozuvida yozilgan. Uni yozgan shaxs Mir Haydar haqida ham ma’lumotlar juda kam boʻlib, manbalarda uning Uygʻur ekanligi koʻrsatilgan. Asar, 1430-1440 yillar oraligʻida yozilib, Faridudin Attorning ‘’Tazkirat ul Avliyo’’ asarining turkcha tarjimasi (bu asarni Shohrux devoni xizmatchisi Haru Malik turkchaga koʻchirgan) bilan bir jild ostiga tikilgan. Muqovasi qalin charmdan, qog`ozi yupqa, silliq, sarg`ish, o`rta asrlarda Sharqda dovrug` qozongan Hirot qog`ozi. Biror matn bitish mo`ljallangan chog`i, kitobning boshlanishida, orada ham bir-ikki o`rinda bo`sh varaqlar tashlab ketilgan.
“Me`rojnoma” asari hamdu na`t bilan boshlangan bo`lib, unda shunday so`zlarni o`qiymiz: “Shukr va hamd ul mangu qodir, o`n sakkiz ming olamni yaratgan, tartibga keltirgan va ularni ne`matlantirgan,biru bor hukumdor, Undan o`zga iloh bo`lmagan Tangri taologa (buyukligi yuksalsin va ismlari muqaddas bo`lsin), yana yuz ming salavot va tahiyyat Tangri taoloning habibi, yuz yigirma to`rt ming payg`ambarning sardori Muhammad rasulullohning ruhiga etsin. Ko`pdan-ko`p rahmat rasul alayhis-salomning avlodi bilan ahli baytiga etsin. Ularning barchasidan Olloh rozi bo`lsin”.
Hamdu na`tdan keyin kitob “Nahju-l-farodis” otli asardan tarjima qilinganligi to`g`risidagi ma`lumotlar berilgan. 68 betdan iborat kitobda payg`ambarimizning Jabroil (a.s.) bilan me`rojga chiqishi ko`tarilish bilan boshlanib, turli osomon tabaqalari, jannat va do`zaxdagi sayohatlari bilan davom ettirilgan.
Kitobni ilk oʻrgangan zamonaviy oʻzbek adabiyoti vakili Hamid Sulaymon hisoblanadi. Olim, sovet davridayoq Parijga safar uyishtirib, Luvrdan ushbu asardagi minyaturalardan nusxa olib, Toshkentga olib kelgan.
Umuman, mazkur asar turkiy til va adabiyotni chuqurn tadqiq etishda ham juda katta ilmiy manba bo`lib hisoblanadi.

(p.s asarga oid rasmlarni post izohida koʻrishingiz mumkin!)

@zarvaraqq

Men millatim kuchli boʻlishi uchun yoshlarni Yevropaga oʻqishga joʻnatdim. Shunda ular Moskvaning quli boʻlib qolmaydi.

🖋Fayzulla Xoʻjayev

🔗zarvaraq