Bizning ijtimoiy tarmoqlardagi huquqlarimiz va mas'uliyatlarimiz.
Bugungi raqamli dunyoda, ijtimoiy tarmoqlar har birimizning hayotimizning ajralmas qismiga aylangan. Biz Instagram, Facebook, Telegram kabi platformalarda fikrlarimizni bildiramiz, rasmlar yuklaymiz, do‘stlarimiz bilan muloqot qilamiz. Lekin ko‘pchilik ushbu tarmoqlarda qanday huquqlarga ega ekanini yoki nima uchun qonuniy javobgarlikka tortilishi mumkinligini yetarlicha tushunmaydi. Keling, bu masalani batafsil ko‘rib chiqamiz.
1. Fikr bildirish huquqi
Konstitutsiyaga ko‘ra, har bir inson o‘z fikrini erkin ifoda etish huquqiga ega. Bu huquq, albatta, ijtimoiy tarmoqlarda ham amal qiladi. Biroq, fikr erkinligi mutlaq huquq emas. Demak, boshqa shaxslarning sha'ni va qadr-qimmatini tahqirlash, yolg‘on ma'lumot tarqatish, milliy, irqiy yoki diniy adovatni qo‘zg‘atish kabi holatlar qonun tomonidan taqiqlangan.
2. Maxfiylik huquqi
Ijtimoiy tarmoqlarda foydalanuvchilarning shaxsiy ma'lumotlari himoya qilinishi lozim. Foydalanuvchilarning ruxsatisiz ularning shaxsiy ma'lumotlarini oshkor qilish yoki tarqatish qonunbuzarlik hisoblanadi. Shuningdek, har bir foydalanuvchi o‘z profilingidagi ma'lumotlarni boshqarish, tahrirlash yoki o‘chirish huquqiga ega.
3. Qonuniy javobgarlik
Agar foydalanuvchi ijtimoiy tarmoqlarda boshqa shaxslarni haqorat qilsa yoki tuhmat qilsa, bu holat qonuniy javobgarlikka sabab bo‘lishi mumkin.
4. Kontent huquqlari
Foydalanuvchilar tomonidan yaratilgan kontent (matnlar, suratlar, videolar) mualliflik huquqi bilan himoyalangan. Boshqa foydalanuvchilarni ruxsatisiz ularning materiallarini nusxalash yoki tarqatish qonunbuzarlik hisoblanadi va buning uchun javobgarlik yuklanishi mumkin.
5. Kibertahqirlash (cyberbullying) va uning oqibatlari
Kibertahqirlash – bu ijtimoiy tarmoqlarda odamlarni doimiy ravishda qo‘rqitish, mazax qilish yoki tahdid qilish. Bu nafaqat ahloqiy, balki huquqiy jihatdan ham javobgarlikka sabab bo‘ladi. O‘zbekistonda kibertahqirlash bo‘yicha maxsus qonunlar mavjud bo‘lmasa-da, umumiy axloq normalarini buzuvchi holatlar qonun tomonidan jazolanadi.
6. Fake akkauntlar va noqonuniy faoliyat
Ko‘p hollarda ijtimoiy tarmoqlarda soxta akkauntlar orqali noqonuniy faoliyat amalga oshiriladi. Bu noqonuniy akkauntlarni yaratish yoki boshqa shaxs nomidan faoliyat yuritish ham qonuniy javobgarlikka tortilishi mumkin. Shuningdek, soxta ma'lumot tarqatish va boshqalarni aldash ham jinoiy javobgarlikka olib keladi.
Xulosa
Ijtimoiy tarmoqlarda faoliyat yuritishda har bir foydalanuvchi nafaqat o‘z huquqlarini bilishi, balki o‘z mas'uliyatini ham tushunishi kerak. Huquqlaringizni himoya qilish bilan birga, boshqa foydalanuvchilarning huquqlariga hurmat ko‘rsatish – jamiyatda sog‘lom va qonuniy muhit yaratishning asosiy yo‘lidir.
© «Huquqiy format»
(YURIDIK TALIM)
👉 @yurist_muzaffar
Bugungi raqamli dunyoda, ijtimoiy tarmoqlar har birimizning hayotimizning ajralmas qismiga aylangan. Biz Instagram, Facebook, Telegram kabi platformalarda fikrlarimizni bildiramiz, rasmlar yuklaymiz, do‘stlarimiz bilan muloqot qilamiz. Lekin ko‘pchilik ushbu tarmoqlarda qanday huquqlarga ega ekanini yoki nima uchun qonuniy javobgarlikka tortilishi mumkinligini yetarlicha tushunmaydi. Keling, bu masalani batafsil ko‘rib chiqamiz.
1. Fikr bildirish huquqi
Konstitutsiyaga ko‘ra, har bir inson o‘z fikrini erkin ifoda etish huquqiga ega. Bu huquq, albatta, ijtimoiy tarmoqlarda ham amal qiladi. Biroq, fikr erkinligi mutlaq huquq emas. Demak, boshqa shaxslarning sha'ni va qadr-qimmatini tahqirlash, yolg‘on ma'lumot tarqatish, milliy, irqiy yoki diniy adovatni qo‘zg‘atish kabi holatlar qonun tomonidan taqiqlangan.
2. Maxfiylik huquqi
Ijtimoiy tarmoqlarda foydalanuvchilarning shaxsiy ma'lumotlari himoya qilinishi lozim. Foydalanuvchilarning ruxsatisiz ularning shaxsiy ma'lumotlarini oshkor qilish yoki tarqatish qonunbuzarlik hisoblanadi. Shuningdek, har bir foydalanuvchi o‘z profilingidagi ma'lumotlarni boshqarish, tahrirlash yoki o‘chirish huquqiga ega.
3. Qonuniy javobgarlik
Agar foydalanuvchi ijtimoiy tarmoqlarda boshqa shaxslarni haqorat qilsa yoki tuhmat qilsa, bu holat qonuniy javobgarlikka sabab bo‘lishi mumkin.
4. Kontent huquqlari
Foydalanuvchilar tomonidan yaratilgan kontent (matnlar, suratlar, videolar) mualliflik huquqi bilan himoyalangan. Boshqa foydalanuvchilarni ruxsatisiz ularning materiallarini nusxalash yoki tarqatish qonunbuzarlik hisoblanadi va buning uchun javobgarlik yuklanishi mumkin.
5. Kibertahqirlash (cyberbullying) va uning oqibatlari
Kibertahqirlash – bu ijtimoiy tarmoqlarda odamlarni doimiy ravishda qo‘rqitish, mazax qilish yoki tahdid qilish. Bu nafaqat ahloqiy, balki huquqiy jihatdan ham javobgarlikka sabab bo‘ladi. O‘zbekistonda kibertahqirlash bo‘yicha maxsus qonunlar mavjud bo‘lmasa-da, umumiy axloq normalarini buzuvchi holatlar qonun tomonidan jazolanadi.
6. Fake akkauntlar va noqonuniy faoliyat
Ko‘p hollarda ijtimoiy tarmoqlarda soxta akkauntlar orqali noqonuniy faoliyat amalga oshiriladi. Bu noqonuniy akkauntlarni yaratish yoki boshqa shaxs nomidan faoliyat yuritish ham qonuniy javobgarlikka tortilishi mumkin. Shuningdek, soxta ma'lumot tarqatish va boshqalarni aldash ham jinoiy javobgarlikka olib keladi.
Xulosa
Ijtimoiy tarmoqlarda faoliyat yuritishda har bir foydalanuvchi nafaqat o‘z huquqlarini bilishi, balki o‘z mas'uliyatini ham tushunishi kerak. Huquqlaringizni himoya qilish bilan birga, boshqa foydalanuvchilarning huquqlariga hurmat ko‘rsatish – jamiyatda sog‘lom va qonuniy muhit yaratishning asosiy yo‘lidir.
© «Huquqiy format»
(YURIDIK TALIM)
👉 @yurist_muzaffar