bakiroo

Электромобиль/автомобиль ва маиший техника импорти янада қийинлаштириладими?

Техник тартибга солиш агентлиги ва унинг уртўқмоғи UzTest'нинг тадбиркорлар устидан садомазохизми янги босқичга чиқмоқда.

Ўтаётган ҳафтада CA Store (собиқ Credit Asia) тармоғининг маиший техникалари UzTest'нинг энергетик самарадорлик синовларидан ўтказилмай, 180 кундан кўп вақт давомида атайин ушлаб турилгани, солиқ идоралари CA Store'ни валюта қонунчилиги талабларини бузганлик учун судга бериб, 4,5 миллиард сўм жарима ундирмоқчи бўлаётгани абсурднинг навбатдаги босқичига кирганимизни кўрсатди.

Манипуляциялар тўхтамаган, электромобиль ва автомобиль импорт қилган моккилар ва истеъмолчиларнинг навбат кутиши яна Пискент полигонидан божхона омборларига қайтган. Оворагарчилик ва харажатлар янада ошган.

Исталган ҳуқуқий давлатда бизнесга нисбатан бундай бюрократик тўсиқ ва зўравонликлар ортидан UzTest каби заракунанда занжирлар тугатилган, унинг олигарх лоббистлари ва ҳомий оталари маҳкамага тортилган бўларди. Декин бу Янги Ўзбекистон. Ва айнан шу ҳафтада электромобиль/автомобиль ва маиший техника импортини чеклаш ташаббускорлари бўлган ҳукумат аъзолари дастёр параламентда бирон саволсиз яна тасдиқдан ўтишди. Ўзларини халқдан мандат олган деб ҳисобловчилардан биронта мард чиқиб, шу халқни азоблаётган UzTest ҳақида сўраб кўришни лозим кўрмаган.

Бу ҳали ҳаммаси эмас. Улкан божлар, шунча ғов ва тўсиқ, чеклов ва мазозистик сансалорлик камдек, электромобиль/автомобиль ва маиший техника импортини янада қийинлаштирувчи, мустақил ўйинчиларни бутунлай сиқиб чиқарувчи навбатдаги чоралар тайёрланаётгани айтилмоқда.

​Кўз-кўз қилинаётган Андижон вилояти бюджет дефицитида мутлақ етакчи

2024 йилнинг 9 ойида маҳаллий бюджет даромадлари ва ҳаражатлари ўртасидаги фарқ, яъни маҳаллий бюджетларнинг дефицити 19,9 трлн.сўмни ташкил этган.

Энг катта дефицит Андижон вилоятида тўпланган. Вилоятда маҳаллий бюджет даромадлари 2,7 трлн.сўмни, харажатлари эса 4,8 трн.сўмни, дефицит 2,1 трлн.сўмни ташкил этган. Бу ҳудудлар бюджетида мутлақ қийматда қайд этилган энг катта дефицит.

Энг интизомли маҳаллий бюджет Навоий вилоятида шаклланган (дефицит 600 млрд.сўмга етмаган).

Қизиғи, дефицитни қоплаш учун бюджет трансферти олишда ҳам Андижон вилояти етакчи бўлган (1 685,7 млрд.сўм) ва ҳатто Қорақалпоғистонни (1 660,6 млрд.сўм) ҳам ортда қолдирган.

Кеча барча вилоятлар ҳокимлари “Андижон тажрибаси”ни ўрганиш учун ушбу вилоятга ташриф буюришган. Ҳокимлар майдонлардан ҳайкал кўчириб ва боғ ўрнига дом қуриш тажрибасини ўзлаштиришмаган, деб умид қиламиз. Лекин маҳаллий бюджет харажатларини қўрқмай ошириш ва Тошкентдан трансферт ундириш йўлини ва сирини замонамиз қаҳрамонидан, албатта, сўраб кўришлари керак.

Ёлғоннинг учинчи типи

Ёлғоннинг шунчаки ёлғон ёки статистика турлари борлигини биласиз. Лекин Янги Ўзбекистонда ёлғоннинг учинчи типи - шонли энергетикларнинг ёлғони борки, тайёргарлиги йўқ одам эшитса, довдираб қолади, ишонади, шу билан бирга кўзни лўқ қилиб айтиладиган бу ёлғонга ҳеч қандай сўров ёки жазо бўлмайди.

Масалан, “Иссиқхоналарга газ етказиб беришда чекловлар йўқ” деган ёлғон шу тоифадан. Бу ёлғонни фош этиш учун ҳужжатларга мурожаат этишга ва хотираларни тиклашга тўғри келади.

Демак, шонли энергетиклар 2023 йил март ойидан то кеч кузгача Ўзбекистон бўйича 2500 гектарлик жами 1147та иссиқхонани газдан узишган. Газдан узилган иссиқхоналарнинг 59таси Тошкент вилояти, 20таси Тошкент шаҳрида жойлашган. Иссиқхоналарни газдан узиш мажбурий компаниясига Энергетиклар билан Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, ҳокимлар, банклар бош-қош бўлишган (ҳеч нима унутилмайди). Тошкент туманидаги 26та кўмир, ҳашак ва шина ёқаётган, 9та тугатилган иссиқхона ҳам айнан ўтган йилги газдан узиш кампанияси пайтида газдан узилган. Газдан узилган ва истеъмолчи сифатида ўчирилган иссиқхона қандай қилиб газга тўлов қилсин? Шундай экан шонли энергетикларнинг “иссиқхона эгалари белгиланган тўловларни амалга оширган ҳолда табиий газдан фойдаланиш имкониятига эга” деган баёноти бу бир хабарнинг ўзидаги иккинчи ёлғони. Иссиқхоналарни газга улаш 2023 йил 1 майдан бутунлай тақиқланган.

Хотираларни ишга солайлик, деб бекорга айтмадим. 2022/23, 2021/22 йил ва ундан наридаги куз-қиш мавсумларида пойтахт ва йирик шаҳарлар ҳавоси бунчалар захарланганини эслай олмайсиз? Нега, чунки бу йилларда минглаб иссиқхоналар газ ёққан, шина ёки кўмир эмас. Нега айнан 2023/24 мавсумидан биз шаҳарлар ҳавосини бунчалар, мисли кўрилмаган даражада ифлосланишига рўпара бўлдик? Чунки минглаб иссиқхоналар газдан мажбурий тартибда узилгач, ҳашак, ўтин, кўмир ва шина ёқишга ўтишдан бошқа чораси қолмаган.

Ёлғоннинг учинчи типини тушунтира олдимми?

​2025 йилда субсидиялаш давом этса, тарифлар оширилмаслиги керак, тарифлар ошса, субсидиялаш тўхташи зарур

Тарифлар каррасига ошгандан кейин ҳам 2024 йилда давлат бюджетини ўзлаштириш ва харажатларни шиширишга қаратилган бузуқ модел ўзгаришсиз қолди. Энергетикадан бўшаган маблағлар таълимга, медицинага, пенсионерларга ва бир сўз билан айтганда, инсон сифатини оширишга йўналтирилади, деган орзулар бир тўп шотир энерготўданинг ва олигархиянинг очкўз истаклари учун кунпаякун қилинди.

Балки, энергетика ислоҳотини антиислоҳотга айлантирган ва миллионлаб ўзбекистонликлар ишончини ўлдирган энг катта ёлғон ҳам шу ерда.

Биз ўша ўша расво ва чўкаётган энергетика учун ҳам чўнтагимиздан, ҳам солиқларимиздан тўлайдиган қийшиқ ва қиммат оқибатларга эга бўлганимиз қолди.

Ўтган 9 ойда Энергетикага тўғридан тўғри 12 трлн.сўмдан ортиқ, кросс молиялаштириш орқали эса 1,7 трлн.сўмдан зиёд (жамоат транспортига 798 млрд.сўм, геологияга 589 млрд.сўм, электропоездларга 292 млрд.сўм вҳк) бюджет субсидияси совурилган. Бу рақамларга электр энергияси бўйича харид ва сотиш нархлари ўртасидаги фарқни қоплашга йўналтирилган бир неча триллион қўшилмаган (балки қайсидир бошқа бюджет моддасида ўтирипти).

Бу ҳаммаси эмас. Йил охиригача иссиқлик таъминоти учун субсидиялар 4,3 трлнга (+1,8 трлн.сўм), электр энергияси учун субсидиялар 2,5 трлн.сўмга етиши керак.

Минг афсуски, шонли энергетиклар 2025 йилда ҳам тарифлар яна оширилиши режалаштирилаётганига қарамай тепадагиларниям, пастдагиларниям кўзини шамғалат қилган ҳолда бюджетдан субсидия сўришни давом эттиришмоқчи.

Биз энди навбатдаги алдовга учмаслигимиз керак. Субсидиялаш давом этса, тарифлар оширилмаслиги, тарифлар ошса, субсидиялаш тўхтатилиши керак. Шонли энергетиклар ва уларнинг олигарх валийнеъматлари бизни икки карра талашларига рози бўладиган аҳмоқ йўқ.

​ФРРУ (Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси) дефицити 5 трлн.сўмдан ошган

ОКМКка ажратилган 1 млрд.долларлик кредитини акцияларга конвертация қилган ФРРУнинг 2024 йил 9 ойидаги даромад ва харажатлари фарқи 5,1 трлн.сўмга етган.

Ўзбекистоннинг суверен Жамғармаси ўтган йилдан буён чораклик молиявий ҳисоботларини очишни тўхтатган (аввалги йиллардагисини ёпиб қўйган).

Маълумот учун, бюджетнинг таркибига кириб кетган ФРРУнинг ташқи активлари Ўзбекистон олтин-валюта захиралари таркибида ўтиради ва алоҳидалаштирилмаган.

ФРРУ ҳисобидан бевосита молиялаштирилаётган лойиҳалар (GTL заводдан тортиб, Деҳқонобод калий заводи ва Тошкент Металлургия заводигача), давлат банкларга ва компанияларига ажратилаётган қарз ва кредитлар самарадорлиги билан ажралиб турмайди. На парламент олдида, на жамоатчилик олдида ҳисобдорлиги мавжуд.

Маълумот учун, 2024 йил бюджетида ФРРУнинг сметасида даромадлар ва харажатлар фарқи кўзда тутилмаган.

Консолидациялашган бюджетнинг 9 ойлик ижроси бўйича тақдим этилган слайдлардан ФРРУдаги дефицитга олиб келган даромадлар ва харажатлари таркиби ва мундарижасини билиш имконсиз (бошқа давлат мақсадли жамғармалари бўйича ҳам шундай).

Яшил иқтисодиёт йилида қуёш панеллари импорти чекланади

Давлат раҳбари ўтган куни 2025 йилни "Атроф-муҳитни асраш ва яшил иқтисодиёт йили" деб номлашни тавсия қилди. Бу келаси йилда иқтисодиётда жудаям кўп ижобий ўзгаришлар бошланишига умид беради.

Лекин амалда юз бераётган айрим тескари ва зарарли ҳаракатлар эзгу мақсадларга етишни қийинлаштиради ёки имконсиз қилади. Шундай қийшиқ ишлардан бири 2025 йил 1 январдан бошлаб BNEF Tier-1 рўйхатига кирмаган компаниялар томонидан ишлаб чиқарилган қуёш панеллари, инверторлар ва электр энергиясини сақлаш тизимларини импорт қилишни тақиқлаш билан боғлиқ.

Юзлаб тадбиркорлар ва миллионлаб ўзбекистонликларнинг танловиига тааллуқли чекловларнинг яширин тарзда киритилаётгани ўз йўлига, ўзбекистонликларни бунга кўниктиришмоқда (нимаики зараркунанда қарор бўлса, ҳаммаси яширин ёки ёпиқ).

Агар бу бузғунчилик бекор қилинмаса, Ўзбекистон Tier-1 рўйхатини божхона чеклови ва назорати учун қўллаган дунёдаги ягона мамлакат бўлади.

Газета нашри панель бозорини бир қўлли қилиш орзусидаги шонли энергетиклар ва валийнеъматлардан чиқаётган навбатдаги кулгули ва айни пайтда аянчли оқибатлар яратадиган мазкур чекловлар ҳақида тадбиркорлар билан гаплашган.

Эътиборсиз бўлмаганлар, мақолани, албатта ўқиб чиқишлари керак.

Аския бозори Қўйлиқ бозори тақдирини такрорлайдими?

Бозорнинг сотилиши билан боғлиқ 16 ноябрда анонсланган бўлажак битимнинг тафсилотларига бироз ойдинлик киритилган. Қизиқ тарафи шундаки, бу ҳақдаги бозор акциядорларнинг умумий йиғилиши 50 кун аввал, 30 сентябрда ўтказилган. Қарорнинг мазмуни ҳақидаги муҳим факт эса мана бугун эълон қилинмоқда.

Бозорнинг қарийб 4% акцияларига эга акциядорлар бу ҳақда хабардор қилинганми, йўқми, яна бир алоҳида масала. Ўзбекистонда мулк ҳуқуқининг аҳволи ва акциядорлар манфаатлари ҳақида нимадир билиш учун шу кифоя, менимча. Қўйлиқ бозори акциядорларининг истакларига қарши тугатилгани эсингиздами? Бу Янги Ўзбекистон.

Аския бозорига қайтамиз. Демак, давлат улушини тамсил этувчиларнинг қабул қилган қарорига кўра, бозор бино ва иншоотлари тегишли ер участкаси билан бирга 214 853 090 454 сўм бошланғич қийматда қўшилган қиймат солиғи билан бирга электрон онлайн аукцион савдоларига чиқарилади. Савдолар қачон ўтиши номаълум.

Инвестиция шарти сифатида бозор тасарруфига беғараз (текин) ўтказиб бериш кўзда тутилган: а) умумий майдони 3 000 кв.метр бўлган “Экобозор”; б) камида майдони 1 200 кв.метр бўлган “Совутгич омборхона”; в) ер ости автотураргоҳининг биринчи қаватини (камида 400 дона автомобиль сиғимига эга). Шунингдек, инвестор томонидан бозор ҳудудидаги хусусий мулк эгаларига компенсация тўловларини тўлаб бериш ёки хусусий мулк эгаллаган жойдан кам бўлмаган миқдорда жой ажратиш кўзда тутилган.

Демак, моҳиятига кўра, бозорнинг 1,8 гектар ери ва мол-мулкини сотиб олган (бошланғич қиймати 16,7 млн.доллар) ғолиб 42 сотих майдонда кичкинагина экобозор ва совутгич қуриб беради, автотураргоҳниинг бир қаватини беради. Қолган 1,4 гектар ер Инвесторга ўтади (ҳокимлик хабарида меҳмонхона қурилиши айтилган).

Де-юре ҳозирча "Askiya dehqon bozori" АЖ тугатилиши ҳақида гап йўқ. Лекин бир йил аввал реконструкция қилинади, дейилган Қўйлиқ бозорининг тугатилиши ҳақида ҳам гап йўқ эди. Ёлғончиларга ким ишонади? Улар ўзларини ўзлари жазолайдими?

Бозор акциядорлари умумий йиғилишида иштирок этмаган акциядорлар томонидан ўзларига тегишли акцияларнинг ҳаммаси ёки бир қисмини жамият томонидан қайтариб сотиб олиниши ҳақидаги таклиф жудаям хавотирли.

Дарвоқе, ёпиқ кабинетларда Аския бозори шўрпешонасига Қўйлиқнинг аянчли тақдирини ёзиб бўлишган бўлса, Экобозор, Совутгич ва Парковканинг бир қавати кимга ўтказиб берилади?

Бу сизга ҳам фойдали бўлади

ПҚ-4611га мувофиқ Бухгалтерия ва Молия йўналишидаги кадрлар Халқаро стандартларни билиши шарт, буни кўпчилик билиб бўлди ва айнан бу стандартлар асосида курсларда корпоратив ва индивидуал тарзда таълим ҳам олишмоқда.

Шундай марказлардан бири FBA Academy Халқаро стандартлар асосидаги АCCА, МСФО, DipIFR курслари бўйича дарс ўтади.

Дарсларни соҳадаги амалий тажрибага эга, халқаро ва маҳаллий компанияларда фаолият олиб борадиган, хусусан АCCА Member ўқитувчилари олиб боришади.

Марказ статистикаларини ўзингиз ҳам ижтимоий тармоқлари орқали кўриб олсангиз бўлади, анча юқори натижалар.

FBA Academy контактлари:

Телефон: 78 113 80 90
Мурожаат учун: @fbaacademy_admin

Реклама

"Иссиқхоналарга табиий газ етказиб бериш бўйича ҳеч қандай чекловлар мавжуд эмас"

Оруэллнинг 1984 романида Ҳақиқат вазирлиги бўлса, Ўзбекистонда Энергетика вазирлиги бор.

Хўп, уларга ишонилса, иссиқхоналарга табиий газ етказиб бериш бўйича ҳеч қандай чекловлар мавжуд эмас.

Вазирлигимиз аввалроқ панелга мажбурлаш йўқлиги, қишда эса метан заправкаларни ёпмаганлиги каби антиҳақиқатлари билан шўҳрат қозонганди.

Майли, нима бўлгандаям, Тошкент туманидаги 38та иссиқхонадан 9таси ишини тўхтатган (нега тўхтатади, газ борку, чеклов киритилмаганку), 26таси газ бўлишига қарамасдан, кўмир, ўтин ва ҳашак ёқмоқда.

Газдан узилган иссиқхоналар ҳашак ва шина ёқмоқда, пропан ишлаб чиқаришга газ йўқ, газ экспорти эса потираб ошмоқда

Бундай қийшиқ манзара энергетикада миллий иқтисодиёт манфаатлари эмас, чўнтак ва олигархия доминацияси устун келгандагина юзага келади.

Октябрда 60,9 млн.долларлик газ экспорти амалга оширилган, бу ўтган йилнинг октябрига нисбатан 1,3 баробар кўп. Йил бошидан буён 540,4 млн.долларлик ёки минтақадаги нархлардан келиб чиқилса, 2,8 млрд.куб газ экспорт қилинган. Газ экспортининг бенефициарлари ёпиқ қарорлар асосида иш юритишни қойилмақом давом эттираётган олигархик гуруҳлар ҳисобланади.

2,8 млрд.куб газ нафақат ҳашак ва шина ёқаётган исссиқхоналарга, ишга тушганидан буён ярим қувватига чиқмаган Uzbekistan GTL, чорак қувватида ишлаётган Шўртан ГКМ, Муборак ГКМ учун ҳам етган бўларди. 3000 кмдан пропан ташимаган бўлардик, нархлар икки карра ошмаган бўларди.

Қайсидир тўда бир неча юз миллион доллар ишлаб олиши учун бутун мамлакатга миллиардлаб зарар етказишга борилмасди. .

Ҳалиям кечмас, газ экспорти қонун билан тақиқланиши керак!

Энергетикадаги "тарихий ишлар" ёки тарихий чўкиш тўхтамай давом этмоқда

Октябрда 3,6 млрд.куб ёки ўтган йилнинг октябрига нисбатан 189,7 млн.куб кам газ қазиб олинган. Йил/йил қирқимидаги қулаш 1,9 млрд.кубга етган.

5 йил аввалги кўрсаткичлар билан солиштирганда газ қазиб олиш қисқариши 12 млрд.кубдан ошган. Бу бутун Ўзбекистон аҳолисига бир йилга етиб ортадиган газ. Мана буни ростанам шонли энергетикларнинг ҳеч ким унутмайдиган "тарихий иши" деса бўлади.

"Қазиб олишни оширади" деган тўқима ҳисоботлар билан Saneg назоратига ўтказилган нефть конларида нефть қазиб олиш ҳам тўхтамай қисқармоқда. Октябрда 59,8 минг тонна нефть қазиб олинган, бу ўтган йилнинг октябрига нисбатан 3,5 минг тонна кам.

Бензин ишлаб чиқариш ҳам навбатдаги тубга 94,9 минг тоннагача тушган (-5,4 минг тонна).

Энергосеҳргарлар қулашни ўсиш деб кўрсатмасликлари ва яна Тарих учун уларнинг газ ва нефть қазиш бўйича берган ваъдаларини эслатиб туриш мақсадида, шу ойдан тескари ҳисоб юритишни бошлаймиз:

62 млрд.куб газ қазиб олинади, дейилган ваъда учун белгиланган муддатгача 5 йил-у 2 ой қолди.

Ўзбекистон нефть мустақиллигига эришишини ваъда этишган муддатгача роппа-роса 2 йил вақт қолди.

Кредитларни акцияга конвертациялаш схемаси ОКМКда (Ёшлик 1 кони) ҳам бошланди

ОКМКнинг ФРРУ олдидаги қарийб 1 млрд.долларлик қарзи акцияларга конвертация қилинган. Акциялар учун ҳисоб-китоблар 69 499 сўмдан ёки номиналига нисбатан 17,7 карра қиммат нархдан ўтган (Ўзбекистон тарихидаги рекорд битимда акцияларни бу нархда ким ва қандай баҳолаган?). Мазкур схемадан ОКМКга не наф, ликвидлиги тугаётган ФРРУга не наф, дея савол қўйилмаслиги керак, мазкур битим кипрликми, швейцарияликми ё гонконглик пудратчининг навбатдаги қимматлаштирилган пудратларини ясашда давом этишига йўл очади.

Моҳиятига кўра, бу схема ОТМКга берилган ФРРУ кредитини формал равишда акцияга алмаштириб қўйиш билан баробар. Худди шундай схема ФРРУ олдидаги қарзларини қайтариши керак бўлган давлат банклари билан охирги 2 йилда тез-тез амалга оширилмоқда.

Жамоатчилик томонидан Ёшлик 1 кони ва ўтган йили сентябрда ишга тушиши керак бўлган 3- фабрикани қуриш учун ажратилган 1 млрд.долларлик кредит нима учун қайтарилмагани саволи барибир қўйилиши керак. Каррасига қимматлашган 3- фабрика ишга тушмагани етмагандай, пудрат қироллари яна 4- фабрика қурилишини бошлашган, буям етмагандай 5- фабрика лойиҳасини ясашга ўтишган.

Ўзбекистоннинг иккинчи солиқ тўловчиси ОКМК шиширилган лойиҳа ва пудратлар орқали таланган, жозибали активлари бегоналаштирилиб, бўғзигача қарзга ботирилган Ўзбекнефтегаз тақдирини такрорламаслиги керак.

Октябрь ойи охирида Алкоголсиз ичимликлар ва шарбатлар ишлаб чиқарувчилар уюшмаси (UzBev) Солиқ қўмитасидан 1 ноябрдан кучга кирган ёрлиқли товарларни агрегациялаш босқичини жорий этишни кечиктиришни сўраганди.

Бунга жавобан, Солиқ қўмитаси 18 ноябрь куни бизнес вакиллари билан ўтказилган йиғилишда ёрлиқланган товарларни агрегациялаш тизимини жорий этиш 1 декабрга кўчирилганини маълум қилган. Айни пайтда Вазирлар Маҳкамасига уни 3 йилга кечиктириш бўйича соҳа таклифини киритилиши, бироқ декабр ойидан онлайн текшириш бошланиши маълум қилинган.

Йиғилишда қатнашган Солиқ қўмитаси раиси ўринбосари Алимжон Файзибоев рақамли маркалашни жорий этиш билан боғлиқ харажатлар бозорни тозалаш орқали ишлаб чиқарувчиларга қопланишини таъкидлаган. Файзибоев солиқ идоралари жазолаш учун эмас, қонунбузарликларнинг олдини олишга интилаётганини ҳам қўшимча қилиб ўтган.