bakiroo

Европа иттифоқи санкцияларнинг 14-пакетини маъқуллади

Россиянинг Украинага босқинига қарши молиявий санкцияларининг 14- пакети Европа иттифоқи Кенгаши томонидан қабул қилинди.

Санкциялар:

116 жисмоний ва юридик шахсларга қарши чекловлар:
Россия сиқилган газининг Европа портлари орқали транзитига тақиқлар;
СПФСга (Россиянинг SWIFT аналоги) қарши чоралар;
Сиёсий партиялар, ННТ, таҳлилий марказлар ва ОАВ учун Россия манбаларидан молиявий ёрдам олишга тақиқлар;
Россияга икки мақсадли фойдаланувдаги товар ва технологияларни етказиб бераётган Хитой, Қозоғистон, Қирғизистон, Туркия ва БАА каби давлатларнинг 61 компаниясига қарши экспорт чекловларини ўз ичига олади.

​Свет ўчаётгани ҳақида ёзишни қачон тақиқлашади?

Энергодискотека кучайиб бораётганига қарамай, ҳозирча, шукурки, бундай тақиқ йўқ, лекин...

Шонли энергетиклар штатидаги энергоқурбон Курбановдан тортиб Тошкентга бир муддат қайтган меҳмон Ҳошимовгача бўлган истеъмолчиларга балки график, балки Мирзамаҳмудов режа-топшириғи, балки қувват етишмовчилиги асосида свет ўчирилаётган бир вақтда қанақадир фавқулодда чора қўллаш керакка ўхшайди.

Йўқ, ўйламанг, олигархия ва шимолдагилар хизматидаги шонли энергетиклардан ҳеч ким қанақадир мўъжиза кутмайди, улардан фақат янада ёмонроқ, даҳшатли оқибатларни кутиш мумкин холос. Айтайлик, шонлик энергетикларимиз свет ўчиши ҳақида ёзишни тақиқлаб қўйишлари мумкин-ми? Назарий жиҳатдан мумкин. Мана давлатчилик, мустақиллик ва янги авлод учун бомбага айланадиган АЭС ҳақида ҳеч ким ёзмаяптику. Нега свет ўчаётгани ҳақида ёзишга тақиқ қўйилиши мумкин эмас?

Свет ўчмаётгани ҳақида ёзилмаса, тамом. Энергетика муаммосиям ўзидан ўзи сўрилиб битади. Ҳаётимиз ҳам бинойидек бўлади, қўяди. Свет ўчиши ҳақида ёзишга фақат энергетикларнинг ўзига рухсат берилса, барчаси назоратга қайтади. Америка овозидагилар келиб, оғзидан суви оқиб Султоновдан яна интервью олишсаям бўлади.

Энергетиклар учун жонли ҳайкалга айланган Сағбонниям биров эсламайди.

Қоп-қоронғи маконда қоп-қора одамларнинг қилаётган қоп-қора ишлариям кўринмайди шунда.

27 июнь, ОАВ ишчилари кунига атаб шундай тақиқ киритиш айни муддао бўлади. Дарвоқе, олдинда худди шу кундан аномал иссиқ кутилмалариям бор.

Микрокредитбанкни бир триллионга оладиган бирон довдир борми?

Тасаввур қилинг, сиз бирон бизнесга 30 минг доллар тикиб қўйдингиз, лекин бизнес юрмаяпти, коппор зарарда, бугуни йўқ, келажаги йўқ, эртасиям йўқ. Сиз яна таваккал қилиб, шу қора ўпқонга яна 20 минг улоқтириб юборасизми?

Сиз қанчалик аҳмоқ билмадиму, ўзбек чиновниклари айнан шундай иш билан машғул, фақат ўз пули билан эмас, бюджет пули билан.

Ҳукуматнинг ислоҳот ваъда қилаётган қанотига ишонилса, яна 3 йилдан кейин Ўзбекистонда биттагина давлат банки қолиши керак. Яъни, ҳукумат бугун 2 трлн.сўмни чайиб, қашшоқ ўзбекистонликлар бошидан айлантириб улоқтирилаётган Микрокредитбанк хусусийлаши, яъни сотилиши керак. Лекин Микрокредитбанкка бугун берилаётган 2 трлн, жами деярли 6 трлн.лик капитални ҳеч қурса 1 трлн.сўмга сотиб оладиган биронта аҳмоқ борми?

Гап нима ҳақда кетаётганини билиш учун айтайлик, хусусийлаштиришга қўйилган бошқа, нисбатан тозароқ давлат банкини номиналидан учдан бирига ит ҳам сўрамаётганини билишингиз кифоя (ўғри олигархларни-ку, қўятуринг, улар фақат текинга олади).

Унда нимага ўзбек чиновниклари давлат банкларига, яъниким қора ўпқонга пул улоқтиришдан тўхташни хоҳлашмаяпти. Гап шундаки, бу зараркунандаликдан давлат ва бюджет, демакки, ўзбекистонликлар зиён кўрсада, уларга фақат фойда. Уларни давлат банклари боқмаса, яна ким боқади?
Ўғри олигархларми? Шимолдагиларми?

Бюджетда ойлик ва пенсия оширишга пул йўқ, лекин Микрокредитбанк акцияларининг бозор нархидан 12% қиммат нархда сотиб олишга 2 трлн.сўм пул топилади

Бюджетдаги оғир вазият туфайли охирги 4 йилда биринчи марта бюджет ходимлари ойлиги, пенсия ва нафақалар жорий йилнинг биринчи ярмида индексация қилинмади, яъни оширилмади (инфляция потираб ўсаётганига қарамай), сентябргача оширилмасаям керак. Бир қарашда тушунарлидек, тўғри тушуниш, қабул қилиш керакдек вазият.

Лекин ҳукумат бир қўли билан тежамкорлик қила туриб, шу пайтнинг ўзида иккинчи қўли билан самарасиз каналлар орқали пул сочаётган бўлса-чи?

Демак, назорати ҳукумат қўли остидаги Микрокредитбанк устав капиталини ошириш учун жами 2 трлн.сўмдан ортиқ маблағ йўналтирилади. Шунинг 790 млрд.сўми Иқтисодиёт ва молия вазирлиги, 1 233 млрд.сўми активлари бюджет билан қўшилиб чайилаётган ФРРУ орқали. Акциялар ёпиқ обуна орқали, битта акция учун 1 068 сўм тўлов нисобида жойлаштирилади.

2 трлн.сўм қанчалигини тасаввур қилишингиз учун, масалан, ҳукумат бу йил суюнчи пули тўлашни кескин камайтириб 400 млрд.сўмдан сал кўпроқ тежаб қолмоқчи. Яъни биргина Микрокредитбанк учун суюнчи пулидан тежалаётган пулларнинг 5 баробари кетаяпти.

Энди эътибор қаратинг, июнь ойи давомида Микрокредитбанк акциялари биржада 941 сўмдан сотилган. Ўзим жума куни синамоққа акция олиб кўрдим. 960 сўмдан. Ўзи бу нархлар ҳам акциялар ликвидлиги ўта пастлигидан ва спекулятив омил туфайли шаклланган (эркин бозор шароитида реал нархи номиналининг ярмига бормайди). Бошқача айтганда, ҳукумат бюджет тешилиб ётган бир вақтда ҳеч бўлмаганда, майли активлари сифати қақачи чиқиб ётган банкнинг акцияларини сотиб олишига ҳам кўз юмайлик, лекин ҳеч қурса, шу пулларга биржа ўртача нархида сотиб олса ва камида 250 млрд.сўм тежаса бўлармиди?

250 млрд.сўм. Бу энг замонавий 10та мактаб дегани.

Тубнинг тубидаги ва аллақачон тугатилиши лозим бўлган банк бирон марта дивиденд тўлагандаям, қачондир дивиденд тўлашга имкони бўлсаям (капитал рентабеллиги 0,5%) майлийди.

Аввалроқ шу каби зараркунанда схема орқали Микрокредитбанк учун пойтахт қоқ марказидан бино сотиб олиб берилган эди.

​Газ экспорти бўйича ўзбек статистикасига ишонч борми, деб савол қўйиш нотўғри

Шахсан менда заррача ишонч йўқ. Биринчидан, ўзбек ва хитой статистикасидаги улкан фарқларнинг юзага келаётгани биринчи марта эмас. Иккинчидан, газ экспорти бўйича ёпиқ қарорлар билан эсклюзив ҳуқуқларни қўлган киритган олигархия структураларининг ўзбек бюрократиясига таъсири ортгандан ортиб бормоқда. Учинчидан, охирги 7 йилдаги сўз, амал ва ҳаракатларидан келиб чиқилса, шонли энергетикларнинг ўзига ҳам ишонч йўқ.

Шундай экан, газ экспортида яна қарийб 3 карра фарқ қила бошлагани мени ҳайрон қолдиргани йўқ (бу фарқ агар Қирғизистонга газ экспорти ҳам инобатга олинса, янаям кўпроқ экани аниқ).

Шундай қилиб, Хитой статистикасига кўра ўтган 5 ойда Ўзбекистондан 153,9 млн.долларлик газ сотиб олинган. Ўзбек статистикасига кўра, Хитойга 59,9 млн.долларлик газ сотилган.

Бошқача айтганда, газ экспорти қисқармаган, қайтанга ортган. Мана шунақа бузуқ манзара.

Ўзбекистонликларга тегишли бўлган газ устидан манипуляцион схемаларни давом эттираётган олигархия газ экспортини камроқ қилиб кўрсатишни истайди. Ахир исталган ўзбекистонлик нега шимолдаги босқинчилардан бюджет пулига газ импорти оширилиб борилаётган вақтда ўзимизнинг газни қанақадир олигархлар экспорт қилиши керак, деган мантиқий саволни бериши табиий. Бу саволга устоз Султонов ҳам, шогирд Мирзамаҳмудов ҳам, унинг биринчи биринчи замлари ҳам жавоб бериши керак, балки бугун, балки эртага, қачондир. Жаноб Мирзамаҳмудов бомбага айланадиган АЭС мавзусида ёзиш ва гапириш нима учун тақиқлангани ҳақида тушунтириш бермасаям майли, лекин "нима учун ўқитувчи, дўхтир, пенсионер ва камбағалларга ишлатилиши керак бўлган бюджет пулларига шимолдан газ харид қилиниши, ўзимизнинг газ эса олигархлар томонидан Хитойга сотилиши керак" деган саволга сиртдан бўлса ҳам жавоб йўлласа бўларди.

Импорт ўсиши секинлашган, экспорт ўсиши ҳам

Май ойи якунлари бўйича импортнинг йиллик ўсиши 3,7%гача секинлашган.

Экспортнинг йиллик ўсиши 1,9%гача, олтинсиз экспорт ўсиши суръати 6,1%гача пасайган.

Экспорт таркибида минимал нархлари бюрократия назоратига олинган мева ва сабзавотлар, тўқимачилик маҳсулотлари экспорти ўсиши деярли тўхтагани эътиборга лойиқ.

Автомобиллар экспорти қисқаришда давом этмоқда. Ўтган ойда гарчи миснинг нархи кескин ошганига қарамай, рангли металлар экспорти қисқаргани қайд этилган.

Хитойга экспортнинг қисқариши яна бошланган. Туркия, Қозоғистон, Тожикистон, Қирғизистон ва Туркманистонга экспорт бу кетишда йил охиригача ўтган йил кўрсаткичига чиқа олмайди. Ҳатто қўшниларга экспортнинг қисқараётгани ўзбек товарларининг минтақавий рақобатда ҳам ютқазаётганидан дарак бўлиши мумкин (мундарижа ва таркибига қараш керак, афсуски бу маълумотлар ёпиқ).

Мўътадил ҳавога қарамай, газ импорти шиддат билан ортмоқда. Май ойида 180,4 млн.долларлик газ импорт қилинган (апрелда 102,6 млн.доллар). Шундаям олигархлар қўлидаги газ экспорти тўхтамаган (7,6 млн.доллар, апрелда 6,9 млн.доллар эди).

Автомобиллар импорти яна жонланиб қолган. Май ойида 277,4 млн.долларлик автомобиллар импорт қилинган (апрелда 217,9 млн.доллар). Бу ҳолат майда ва чакана импортчилар нотариф тўсиқ ва тақиқлар билан синдириб йўқ қилингач, чайқовчи монополистларнинг импорти ошгани билан боғлиқ бўлиши мумкин.

Капиталнинг четга чиқариб кетиш асосий канали бўлган зизматлар импорти потираб ўсишда давом этмоқда.

Олигархат ва монополистлар Антимонополия органидан зир титраши керак

Ниҳоят аввалги раҳбари вазифасидан олиб ташланганидан кейин 7 ой ўтиб, Рақобатни ривожлантириш ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитасига янги раис тайинлангани маълум қилинди. Бу ўзбекистонликлар учун яхши хабар, янги замонда омон-омон бўлиб ҳаддидан ошаётган ва ўзбекистонликларни талаётган ўғри олигархия ва очофат монополистлар учун ёмон хабар. Янги раҳбар Тўрахўжаевга аввалги раҳбарлар каби енгил бўлмайди. Чунки ҳар қандай юқори эшикларни тепиб киришга ўрганиб қолган олигархат ва монополистлар мавжуд қонунларни менсимай, бюрократия билан осон тил топишади, осон келишади ва осон сотиб олади. Бу бузуқ тизимни парчалаб ташлашга кўп куч ва ресурсларни йўналтириш керак.

Яна бир яхши хабар шуки, Рақобат қўмитаси яна 6 та корхонани турли товар ва хизматлар бўйича устун мавқега эга, деб топди. Уларнинг орасида ёпиқ схемалар воситасида олигархия қўлига ўтиб қолган Gazli Gas Storage МЧЖ ҚК ҳам борлиги эътиборли. Ўзбекистондаги энг йирик газ омборини эгаллаб олган контора Газни ер остига қуйиш, сақлаш ва тортиб олиш хизматида устунликка эга деб топилди (қандай эгаллаб олгани барибир куни келиб қайта кўриб чиқилади ва очилади).

Қўмита янги раҳбар етовида дадил қадамларни қўйишда давом этишига умид катта. Аслида кўп белгиларига кўра монопол мавқега эга бўлиб туриб, бунлай мақом берилмаган структуралар қанча? Saneg'дан тортиб Artel'гача бўлган гуруҳлар бутун аффилланган тузилмалари билан антимонополия чиғириғига солиб, ўрганилиши керак. Яна башарасига монопол тамғаси қўйилган бўлсада, амалдаги қоидаларни бузаётгани, истеъмолчиларни талаётгани учун етарли даражада жазоланмаётган, тийиб турилмаётган компанияларга ҳам радар тутиш вақти келган.

Автомобиль ишлаб чиқариш сезиларли даражада қисқарган

Энергетикадан кам бўлмаган деградация ҳолатидаги автосаноат ҳам май ойида ишлаб чиқаришни ўтган йилнинг шу даврига солиштирганда ва апрелга нисбатан айрим оммабоп моделларда сезиларли даражада пасайтирган.

Май ойида жами 32 029 дона автомобиль ишлаб чиқарилган, бу ўтган йилнинг майига нисбатан 6 219 дона камроқ.

Ишлаб чиқаришнинг қисқариши хусусан, "конвейердан олинди" дейилган Lacetti (959 дона ишлаб чиқарилган, апрелга нисбатан минус 1 184 дона) ва бозори ўлаётган Tracker (2 102 дона, минус 3 050 дона) ҳисобига рўй берган.

Айни вақтда охирги халқона мошин Cobalt ишлаб чиқариш 15 838 донагача етган (апрелга нисбатан +2 490 дона).

Янаям чуқурроқ: газ қазиб олиш минимуми янгиланди

Шонли энергетикларнинг антирекордлари токи энергетикани шимолдаги оғалари ва уларнинг эмиссарларига тўлиқ топшириб бўлгачгина, тўхтаса керак.

Май ойида 3 524,6 млн.куб (-76,4 млн.куб) газ қазиб олинган. Бу нафақат барча очиқ маълумотлар мавжуд май ойларининг, ўзи энг қуйи тубга етиб борган 2024 йилнинг янги антирекорди.

Нефть қазиб олиш ҳам янги антирекордларни урмоқда. Май ойида 63,7 минг тонна нефть қазиб олинган, бу ўтган йилнинг майига нисбатан 5.4 минг тонна кам.

Ўтган ойда электр энергияси генерацияси ҳам кескин қисқариб кетган. Ой давомида жами 3 192,1 млн.кВт.соат электр энергияси ишлаб чиқарилган, бу ўтган йилнинг майига нисбатан 2 302,3 млн.кВт.соатга кам.

Пулдан, техникадан ва умуман барча ресурслардан чекланмаган энергетикларга нима ҳалақит қилаётган бўлиши мумкин?

Энергетика вазири Мирзамаҳмудов май ойида электр энергияси ва газ истеъмоли ўтган йилнинг тегишли даврига нисбатан кескин камайгани ҳақида мақтаниб гапиргани эсингиздами?

Май статистикаси кўрсатмоқдаки, истеъмолнинг кескин қисқаргани сабабларини нафақат мўътадил келган ой ва кўпайган ўчиришлардан, энергетикада ишлаб чиқариш орқага кетиши чуқурлашгани ва тезлашганидан ҳам излаш керак.

Дарвоқе, ҳали ҳарорат пойтахтда 40 даражага етмаган бўлсада, кучайган аномал ўчиришларга энергетиклар нимадир тушунтириш берармикан?

Ўзэнергосотиш очиқ, шаффоф ва ҳисобдор бўладими ёки шонли энергетикларнинг навбатдаги ёпиқ бассейнига айланадими?

2024 йил 1 июлдан бошлаб электр энергиясини марказлашган тартибда харид қилиш ва сотиш функцияси Ўзэнергосотиш АЖ томонидан амалга оширилади;

2025 йил 1 январдан бошлаб Ўзбекистон миллий электр тармоқлари АЖнинг электр энергияси экспорти ва импорти шартномалари, хусусий электр станциялари билан имзоланган электр энергиясини сотиб олиш тўғрисидаги битимлари бўйича мажбуриятлари Ўзэнергосотиш АЖга тўлиқ ўтказилади.

Ўтган ҳафтада Ўзэнергосотишнинг энергетиклар ичидан чиққан раҳбарлари тайинланди.

Яна 10 кундан кейин Ўзэнергосотиш электр энергияси ишлаб чиқарувчилардан электр энергиясини харид қилиш ҳамда ҳудудий электр тармоқлари корхоналарига ва йирик истеъмолчиларга сотишни бошлаши керак.

Сиз нима деб ўйлайсиз, Ўзэнергосотиш электр энергиясини қанчадан сотиб олишини, ҳар бир битим бўйича эълон қиладими?

Ўзэнергосотиш электр энергиясини қанчадан сотаётганини очиқлайдими?

Ўзэнергосотиш муҳим фактларини, молиявий ҳисоботлари ва натижаларини очиқ тақдим этадими?

Ўзэнергосотиш энергетика воситасида ўзбекистонликларни талаётган ўғри олигархлар ва уларнинг боқувидаги энергобюрократия қўлидаги навбатдаги молиявий ўйинчоққа, бюджетдан пул чиқариб ўзлаштирадиган ёпиқ бассейнга айланиб қолмайдими?

Ўзэнергосотиш икки йил аввал газ бўйича ягона оператор деб эълон қилинган, амалда қора туйнукка дўнган UzGasTrade'нинг электр энергияси бўйича версияси бўлмайди, деб ким кафолат беради?

Айни дамда Давлат раҳбарининг тадбиркорлар билан Очиқ мулоқотига тайёргарлик кўриш доирасида савдо ва умумий овқатланиш соҳасида мавжуд муаммолар ва уларнинг ечими бўйича таклифларни шакллантириш мақсадида ушбу йўналишда фаолият олиб бораётган тадбиркорлар билан учрашув ўтказилмоқда.

Унда Савдо-саноат палатаси раиси Даврон Вахабов, бизнес-омбудсман Дилмурод Қосимов, Тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш бўйича Жамоатчилик кенгаши аъзолари ҳамда бошқа тегишли вазирлик ва идоралар раҳбарлари иштирок этмоқда.

Жонли эфир.