Stressiz ta'lim

Stressni kamaytiruvchi oddiy odatlar

Stressni yengish uchun kundalik hayotimizga kichik, ammo samarali odatlarni kiritish mumkin:

✅Tonggi rejalashtirish: Kuningizni kichik vazifalarga bo‘ling;

✅Jismoniy faollik: Sport bilan shug‘ullanish stressni kamaytiradi va kayfiyatni yaxshilaydi;

✅Dam olish: Har kuni dam olish uchun vaqt ajrating.

🔍 Statistika: Amerikaning Stress Instituti o‘tkazgan tadqiqotlarga ko‘ra, kuniga kamida 20 daqiqalik meditatsiya stressni 60% ga kamaytiradi.

Meditatsiya deganda tinch holatda qulay tarzda nafas olish jarayoningizni va tanangizni kuzatish nazarda tutiladi.

Bizning qadriyatlarimizga meditatsiya zid degan fikrlar ham mavjud, uning o'rniga sokin musiqa tinglash, toza havoda ko'zni yumib to'yib nafas olish kabilarni ham qo'llashingiz mumkin.

© Akobr Abdullayev, "Stressiz ta’lim" loyihasi eksperti

👉@stressiz_talim

#konsultatsiya

Tartibbuzar o‘quvchi darsga xalal bergan taqdirda o'qituvchi tashqaridan yordam olish kerakmi?

Savol

Ayrim o‘quvchilar ataylab darsni buzish uchun turli xil qiliqlar qilib o‘tiradi. Ba’zan, mening gaplarimni umuman pisand qilishmaydi.

Shunda tashqaridan kimnidir yordamga chaqirib, ularni jazolataman. Lekin bu usul ham sekin-asta ish bermay qolyapti. Bunday vaziyatlarda nima qilish kerak, o'zi?

Javob

Dars jarayonida tartibbuzar o‘quvchilarni tartibga chaqirishda o‘qituvchining mustaqil harakati katta ahamiyatga ega.

Agar o‘qituvchi vaziyatni o‘z kuchi bilan hal qila olsa, bu nafaqat sinfda uning hurmatni saqlab qolishga yordam beradi, balki kelgusidagi vaziyatlarda ham muammoning tezroq yechim topilishiga zamin yaratadi.

Odatda ba’zi o‘qituvchilar shunday holat ro‘y bergan taqdirda tashqaridan yordam kuchini oladi. (Masalan, maktab direktor o‘rinbosari, ota-onasi yoki boshqa mansabdor shaxslarni ishga soladi)

Bu usul esa muammoni vaqtincha hal qilishi mumkin, xolos. Umumiy masalani esa hal qilmaydi. Shuningdek, buning quyidagi salbiy tomonlari ham bor:

Birinchidan, bu holat o‘quvchilarda, o‘qituvchi vaziyatni o‘zi hal qila olmaydi, degan tasavvurni uyg‘otadi. Bu esa sinfda o‘qituvchining obro‘sini pasaytiradi.

Ikkinchidan esa, bunday harakat ortidan o‘quvchida pedagog xodimning harakatlariga nisbatan yanada qarshilik hissini paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi.

O‘qituvchi shunday vaziyatda o‘zini qanday tutishi kerak?

Agar o‘quvchilar sizni qasddan asabiylashtirishga urinayotgan bo‘lsa, jahlingiz chiqqanini ko‘rsatmasdan, vaziyatni sokinlik bilan hal qilishga harakat qiling.

Shu bilan birga, bitta muhim tamoyilni unutmaslik kerakki, nima bo'lgan taqdirda ham hammaning oldida o‘quvchini kamsituvchi yoki uni haqorat qiluvchi so‘zlarni aslo ishlatmang.

Bu usul muammoni yanada chuqurlashtiradi. Bunda nafaqat o‘quvchining sizga nisbatan hurmati yo‘qotadi, balki boshqa o‘quvchilarda ham salbiy munosabat shakllanishiga olib keladi. Bunday yondashuv o‘quvchini o‘zini himoya qilishga yoki tajovuzkorlikka undashi mumkin.

Buning o‘rniga, o‘quvchiga muammoni tinch yo‘l bilan tushuntirishga harakat qiling. Masalan, darsdan so‘ng u bilan individual suhbat o‘tkazib, nima uchun bunday xatti-harakat sodir bo‘layotganini tushunishga intiling.

O‘quvchi o‘zini tinglangan va tushunilgan his qilsa, muammoni hal qilish ancha osonlashadi.

Bunday o'quvchilar bilan ishlash bo'yicha boshqa metodlar ham bor. Ular haqida kelgusi postlarimizda to'xtalib o'tamiz. Bizni kuzatib boring!

👉@stressiz_talim

Stressning salbiy ta’siri haqida nimalarni bilasiz?

Stress uzoq davom etganida tanamiz va ruhiyatimizga jiddiy zarar yetkazishi mumkin. Masalan, uzoq davom etgan stress yurak-qon tomir tizimi kasalliklariga olib kelishi aniqlangan.

Harvard universiteti tadqiqotlariga ko‘ra, 70% odamlar stressni boshqarish qobiliyatiga ega emasligi sababli salomatligini yo‘qotadi.

💡 Psixolog tavsiyasi: Har kuni kamida 30 daqiqa davomida stressni yengish uchun o‘zingizga vaqt ajratishni odat qiling. Bunga meditatsiya, sport yoki kitob o‘qish kiradi.

Mashhur psixolog Viktor Frankl aytganidek: "Har qanday vaziyatda, inson o‘z munosabatini tanlash imkoniyatiga ega." Stressga qanday munosabatda bo‘lishni o‘zingiz hal qilasiz!

Keyingi postlarimizda stressni kamaytiruvchi oddiy odatlar haqidagi juda ham qiziq ma'lumotlarni taqdim etamiz.

© Akobr Abdullayev, "Stressiz ta’lim" loyihasi eksperti

👉@stressiz_talim

Maktab rahbarlari qo‘l ostidagi xodimlarida stresslarni kamaytirish bo‘yicha biror tajribani amalga oshirganmi?!

Kimda qanday ijobiy tajribalar bor, iltimos, izohda bo‘lishing.

👉@stressiz_talim

Ijobiy fikrlash — stressga qarshi kuchli vosita

Ijobiy fikrlashning kuchini hech qachon kam baholamang! Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, ijobiy fikr yurituvchi odamlar stressni yaxshiroq boshqaradi va sog‘lomroq bo‘ladi.

Pensilvaniya universiteti tadqiqotlariga ko‘ra, optimistik (nekbin) odamlarda stress bilan bog‘liq kasalliklar 30% ga kam uchraydi.

💡Maslahatlar:

✅Har kuni o‘zingiz uchun uchta ijobiy narsani yozib boring;

✅Salbiy fikrlarni ijobiylarga almashtiring: "Men muvaffaqiyatsizman" o‘rniga "Men bu vazifani yaxshiroq bajarishga harakat qilaman..."

Mashhur yozuvchi Norman Vincent Peale aytganidek: "Ijobiy fikrlash hayotingizni o‘zgartirishga qodir."

Ijobiy fikrlash sizdagi stressni yengillatgani bo'yicha hayotiy misollar bo'lsa, ularni izohda yozib qoldiring?!

© Akobr Abdullayev, "Stressiz ta’lim" loyihasi eksperti

👉@stressiz_talim

Haftaning bir kunini chinakam dam olish kuniga aylantiring

Ertaga yakshanba — dam olish kuni. Juda ko‘pchilik hafta davomida yig‘ilib qolgan uy ishlarni aynan shu kunga rejalashtiradi. Natijada, hafta davomida ruhan charchagan bo‘lsak, yakshanba kuni jismonan toliqamiz.

Ertasiga esa ishga shu zaylda boramiz va "Dushanba og‘ir kun" deymiz. Aslida esa, bu bizning dam olishni noto‘g‘ri tashkil qilishimiz ortidan kelib chiqadi.

Yakshanba kunini chinakamiga o‘zimizga bag‘ishlashni ham sekin-asta o‘rganishimiz kerak. Hamma ishlaringizni yig‘ishtiring! Hech bo‘lmaganda bir kunni, ayniqsa yakshanbani, stresslarni kamaytirishga va o‘zingizga g‘amxo‘rlik qilishga bag‘ishlang.

Bu kuni eng yaxshi ko‘rgan mashg‘ulotingiz bilan shug‘ullaning: qiziqarli kitob o‘qing, sevimli filmlaringizni tomosha qiling yoki sokin musiqani qo‘yib, bir finjon choy bilan shunchaki dam oling.

Agar imkoniyatingiz bo‘lsa, tabiat qo‘yniga yoki sokin joylarga boring. Ba'zan uyda qolish ham ruhiy hordiq chiqarish uchun yetarli bo‘lishi mumkin — faqat bu vaqtni o‘zingiz uchun zavqli va foydali o‘tkazishga harakat qilib ko'rishingiz kerak.

Stressni kamaytirish uchun dam olish juda muhim. Chunki doimiy charchoq va asabiylik sog‘lig‘imizga ta’sir qiladi va kayfiyatimizni buzadi.

Shunday ekan, hech bo'lmaganda, yakshanba kuni barcha majburiyatlarni ortga suring va o‘z tanangiz hamda ruhingizga dam bering. Bu kelgusi ish haftasini ham yengilroq va samaraliroq boshlashingizga yordam beradi, ishonavering!

👉@stressiz_talim

O‘qituvchilar uchun 8/8/8 metodi

O‘qituvchilar uchun kunni to‘g‘ri tashkil qilish, ish, dam olish va shaxsiy hayot o‘rtasidagi muvozanatni saqlash o‘ta muhimdir. 8/8/8 metodi aynan shu muvozanatni ta’minlashga yordam beruvchi sodda va samarali yondashuvdir.

Ushbu metod kunni teng uch qismga bo‘lishni tavsiya qiladi, ya'ni 8 soat ishlash, 8 soat dam olish va 8 soat uyqu.

O‘qituvchi sifatida kunning birinchi 8 soatini o‘quvchilarga dars o'tish, darslarga tayyorgarlik ko‘rish va boshqa kasbiy faoliyatlarga ajratasiz.

Ushbu vaqtni samarali o‘tkazish uchun kunlik reja tuzish va vazifalarni ustuvorlikka qarab taqsimlash juda muhim. Eng qiyin va muhim ishlarga ertalabki vaqtni ajrating, chunki bu paytda miya ancha faol ishlaydi.

Ikkinchi 8 soat dam olish va shaxsiy hayot uchun mo‘ljallangan. Uy ishlari va oilaviy mas’uliyatlar ko‘p bo‘lsa ham, bu oraliqda o‘zingizga ham vaqt ajratishni unutmang.

Sevimli mashg‘ulot bilan shug‘ullanish, sayr qilish yoki do‘stlar bilan muloqot qilish ruhiy energiyangizni tiklashga yordam beradi. Uy ishlarini oila a’zolariga bo‘lib berish orqali ham bu vaqtni yanada samarali tashkil etishingiz mumkin.

Uchinchi 8 soat esa sog‘lom uyqu uchun ajratilishi kerak. Kechasi kamida 6-8 soat yaxshi uxlash nafaqat sog‘lig‘ingizni mustahkamlaydi, balki ertasi kuni samarali ishlash imkonini ham beradi.

Uyqu vaqtida miya kun davomida yig‘ilgan ma’lumotlarni tartibga soladi va tana kuchini tiklaydi. Shuning uchun vaqtida yotishga odatlaning.

8/8/8 metodi o‘qituvchilar uchun nafaqat kasbiy faoliyatda, balki shaxsiy hayotda ham stresslarni kamaytirishga yordam beradi.

Ushbu metodga amal qilib, siz nafaqat ishda samaradorlikka, balki sog‘lom hayot tarzi va ruhiy barqarorlikka ham erishishingiz mumkin.

Bu metodni bajarishga menda imkon yo'q deysizmi? Unda keyingi postlarimiz balki shu haqda bo'lar... Bizni kuzatishda davom eting.

👉@stressiz_talim

Stress nima va uni qanday boshqarish kerak?

Stress — bu insonning tashqi yoki ichki bosimlarga javob reaksiyasidir. Amerikalik psixolog Xans Selye bu jarayonni ilk bor o‘rgangan va "stress bu hayotning ta’mi, uning turtkisi va sababi" degan edi.

Stressning ijobiy va salbiy turlari mavjud.

Ijobiy stress (eustress) bizni yangi cho‘qqilarni zabt etishga undaydi.

Salbiy stress (distress) esa tanamiz va ongimizga zarar yetkazadi.

Ijobiy stresslar odatda intilish, qiziqish, zavq bilan ifodalansa, salbiy stresslar qiyinchilik, dangasalik, qayg‘u va g‘azab bilan ifodalanadi.

📊Statistika: Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (WHO) ma’lumotlariga ko‘ra, dunyoda har uch odamdan biri stress bilan bog‘liq kasalliklardan aziyat chekadi. O‘qituvchilar orasida bu ko‘rsatkich yanada yuqori.

Savol: Siz so‘nggi marta qachon stressni his qilgansiz? Bu holatda qanday choralar ko‘rdingiz? Fikrlaringizni izohlarda qoldiring!

© Akobr Abdullayev, "Stressiz ta’lim" loyihasi eksperti

👉@stressiz_talim

#konsultatsiya

Atayin o'qituvchining jahlini chiqaradigan o'quvchilar bilan qanday ishlasa bo'ladi?

Savol

Bir o'quvchi dars davomida ataylab mening asabimga tegish uchun har xil qiliqlar qilyapti. Yaxshi gapirib ham yo'lga solib bo'lmadi.

Ota-onasiga aytgandim, ular kelib tartibga chaqirib ketti. Lekin foydasi bo'lmadi, aksincha u meni battar yomon ko'rib qoldi. Nima qilib, shu o'quvchini to'g'ri yo'lga solsam bo'ladi?

Javob

Bunday vaziyatlar juda ham nozik yondashuvni talab qiladi, chunki o‘quvchining o‘zini bunday tutishining sabablari boshqa omillar bilan bog'liq bo‘lishi ham mumkin.

Bunday vaziyatlarda quyidagi usullardan birini qo'llab ko'ring:

✅Birinchi usul: Maktab psixologi bilan maslahatlashish yoki o‘quvchini psixologga yo‘naltirish. Psixolog uning xatti-harakatining asl sabablarini aniqlashga yordam beradi.

✅Ikkinchi usul: O‘quvchini jazolash yoki unga bosim o‘tkazish ko‘pincha qarshilikni kuchaytiradi. Shuning uchun jazolash o‘rniga, u bilan do‘stona va ochiq muloqotga kirishib ko'ring.

U nima sababdan bunday qilayotganini tushunishga harakat qiling. Ba'zan o'quvchilar shunchaki e’tibor qozonish uchun shunday qilishlari mumkin.

Bu haqda dars vaqtida emas, tanaffus yoki darsdan keyin, suhbatga rasmiy tus bermagan holda samimiy gaplashishga harakat qiling. Suhbatni tanbeh yoki tanqid bilan emas, ijobiy va samimiy so‘zlar bilan boshlang.

Masalan: "Men seni yaxshi tushunishni, nimalar senga yoqmayotganini va darslarda qanday yordam berishim mumkinligini bilishni istayman."

Suhbat davomida uning yaxshi qirralarini tilga oling. Masalan: "Senda yaxshi qobiliyat bor, faqat uni dars davomida ham ko‘rsata bilsang, juda foydali bo‘ladi."

✅Uchinchi usul: O'quvchiga kichik mas’uliyat yuklab ko'ring. Masalan, unga dars jarayonida kichik bir vazifa yuklang. Bu uning o‘zini muhim his qilishiga yordam beradi.

Umuman olganda, suhbat davomida muloyim va xotirjam bo‘ling. Asabiylashganingizni o'quvchilarga sezdirmaslikka harakat qiling.

Asosiy maqsad — o‘quvchining o‘zini tushunilgan va unga alohida e’tibor qaratilayotganini his qilishini ta’minlashdir. Bu yondashuv vaqt talab qilishi mumkin, lekin natijasi albatta ijobiy bo‘ladi.

Bunday usullar juda ham ko'p. Kelgusi postlarimizda boshqa metodlar haqida ham batafsil yozishga harakat qilamiz.

👉@stressiz_talim