Кофеин миқдориКофеин кўплаб маҳсулотлар ва ичимликларда мавжуд, биринчи навбатда қаҳва, чой ва энергетик ичимликларда, шунингдек, кола ва шоколадда. Шунингдек, сотувда кофеин сақлайдиган конфетлар, чайнайдиган гуммилар, таблеткалар ва бошқалар ҳам бор.
Кофеин 100 дан ортиқ ўсимликларнинг донлари, барглари ва мевасларида мавжуд. Кофеиннинг энг юқори концентрацияси қаҳва ўсимлиги донлари ва баргларида, чой, ерба мате, гуарана ёғочи, кола ёнғоқлари ва какао донларида бўлади.
Кофеинни хавфсиз истеъмол қилишЕвропа озиқ-овқат хавфсизлиги агентлигининг сўнгги баҳолаши асосида ҳар куни рухсат этилган ва хавфсиз кофеин миқдори белгиланган.
•
Соғлом катталар учун (ҳомиладор аёллардан ташқари) турли манбалардан келадиган хавфсиз суткалик кофеин миқдори 400 мг гача (тананинг ҳар килограммига тахминан 5,7 мг).
•
Болалар ва ёшлар учун барча манбалардан келадиган хавфсиз кунлик кофеин миқдори тананинг ҳар килограммига 3 мгни ташкил қилади.
•
Ҳомиладор ва эмизувчи оналар. Ҳомиладор аёллар учун кунлик кофеин истеъмоли 200 мг дан ошмаса, бу ҳомила саломатлигига зарар етказмайди. Лекин истеъмолни кунига 100 мг гача чеклаш тавсия этилади. Шундай чеклов эмизувчи оналарга ҳам тегишли. Кофеин она сутига ўтиб, боланинг асаб тизимига таъсир қилиши мумкин.
Кофеинни ортиқча истеъмол қилишОртиқча кофеин истеъмолининг аломатлари унинг миқдорига ва инсоннинг кофеинга бўлган одатланишига боғлиқ. Катталарда юқори миқдорда (кунига тана вазнининг ҳар килограммига 7-10 мг ёки ундан кўп) кофеин истеъмоли турли кўринишларда намоён бўлиши мумкин: асабийлик, ташвиш, безовталик, галлюцинациялар, бош оғриғи, бош айланиши, уйқусизлик, иштаҳанинг йўқолиши, диарея, кўнгил айниши, қўлларнинг титраши, қон айланиши бузилиши, аритмия, паст қон босими ёки оғриққа нисбатан сезувчанликнинг йўқолиши. Бу аломатлар узоқ вақт давомида ёки қисқа муддатда ортиқча истеъмол қилиш натижасида пайдо бўлиши мумкин ва кофеин билан заҳарланишнинг белгилари бўлиши мумкин.
Кофеин билан заҳарланиш катталарда кунига тана вазнининг ҳар килограммига 7-8 мг ёки 500-600 мг дан ортиқ кофеин истеъмол қилинганда юз бериши мумкин. Масалан, 80 кг оғирликдаги инсон учун 7 мг кофеин максимал дозаси 560 мг ни ташкил қилади, бу эса кунига 5-8 стакан (200 мл) кофе (френч-пресс ёки фильтр-кофе) га тенгдир, кучига қараб.
Болалар ва ёшларда ортиқча кофеин истеъмоли қон босимининг ошиши, уйқусизлик, доимий бош оғриқлари, асабийлик, ўқишда қийинчиликлар ва бошқа зарарли таъсирларга олиб келиши мумкин. Ҳозирги тадқиқотларга кўра, болаларда кофеин кунига 2,5 мг/кг дан ошганда ташвиш кучаяди, юқори миқдорлар (кунига 3 мг/кг дан ортиқ) эса бош оғриқлари ва қорин оғриқларини оширади. Масалан, 30 кг оғирликдаги бола учун 2,5 мг кофеин кунига жами 75 мг ни ташкил этади, бу тахминан 300 мл энергетик ичимлик ёки 150 мл кофега тенг. Болаларда кофеин билан заҳарланиш кучли қусиш, тахикардия, марказий асаб тизимида безовталик ва диурезнинг ошиши билан намоён бўлади.
Кофеинни ортиқча истеъмол қилиш болалар, ҳомиладор аёллар, эмизувчи аёллар, ошқозон-ичак яраси билан касалланганлар ёки юрак-қон томир касалликлари, масалан, юқори қон босими, юрак етишмовчилиги ва аритмия каби касалликлари бўлган одамлар саломатлиги учун жиддий хавф туғдиради. Ҳомиладорлик даврида кофеин истеъмол қилиш боланинг туғилганда вазни кам бўлиши билан боғлиқ.
Кофеинни уйғоқликни ошириш ва иш фаолиятини оптималлаштириш учун истеъмол қилиш кейинги кунларда салбий оқибатларга олиб келиши мумкин (масалан, чарчоқ, ақлий ва жисмоний иш фаолиятининг пасайиши).
Кофе ва кофеинли ичимликлар чарчоқни «ёпса» ҳам, лекин улар чарчоқни келтириб чиқариши мумкин.
300-400 мг кофеин истеъмоли тугатишдан олдин тўғридан-тўғри уйқуга борганда уйқу вақтини 30-80 дақиқага қисқартириш билан боғлиқ. Бундан ҳам кам дозалар уйқуга таъсир кўрсатиши мумкин. 100 мг кофеин (яъни кичик чашка кучли кофе) уйқуга кетишни кечиктириш ва кейинги 3-4 соат давомида уйқу сифатини ёмонлаштириши мумкин.
INSTAGRAM |
TELEGRAM
