Sarvinozdan chizgilar

Toshkentga kelishim bilan huzur va "bir paytlar shu yerda yashab qolganimda qanday hayotim bólardi" degan tasavvur tufayli huzun his qilaman.

Shaharni yaxshi kóraman, dóstlarim, dóstlashishim mumkin bólgan insonlar kóp, ish imkoniyatlari keng. Bu yerda 5/2 grafikda biror tashkilotda ishlash, shinamgina ijara kvartirada yashashga rozi bólardim. Besh yillik frilenserlik va yolg'izlik yillaridan keyin bunga ehtiyojim bor.

Lekin Turkiyada ham qaytishni istaydigan yetarlicha baxtli hayotim bor. Ózi bir yoki bir necha oy Toshkentda qolishni ham óylagan edim yaqinda. Lekin tóy bilan bog'liq tashvishlar va hayot tarzimni keskin ózgargani tufayli stressdan keyin yagona istagim — eski hayotimga qaytish, garchi endi farqliroq bólsa-da.

Toshkentda yuzma-yuz konsultatsiya ótishimni sóraganlar bóldi, ózim ham jonli leksiyalar ótmoqchi edim. Lekin bunga kuchim qolmadi. Shunga taklif qilishgan bir necha podkastda ishtirok etib, Turkiyaga ketyapman.

Bugun Toshkent juda gózal edi. Yomg'ir, xazon qoplagan kóchalar, qiziqarli joylar — kózim yayrayapti, qalbim esa yig'layapti...

Kelin bólish — neyrofarqli (ADHD sindromli va autistik spektrdagi) qizlarning qórqinchli tushi. Chunki tipik ózbekona kelinlik davrida bóladigan hamma jarayonlar — neyrofarqli miya uchun haddan ziyod og'irlik qiladi. Masalan:

• Small talk(qisqa yuzaki suhbatlar)ni yomon kórasiz. Lekin "kelin kórdi" va "chaqirdi"larda umuman tanimagan insonlaringiz bilan sórashishingiz kerak.

• Ish qilayotganda boshqa narsalar haqida xayolga chómib ketib, tez harakatlanolmaysiz. Natijada kutilganiday "chaqqon kelin" bólolmasligingiz mumkin.

• Sensor ta'sirlarning ba'zilari(qaysidir hidlar, tovushlar, teksturalar; masalan, tozalash vositalarining hidi, mikrofibra kabilar)ga nafratingizni yangi qarindoshlaringiz tushunmasligi mumkin.

• ADHD sindromi tufayli har kunlik yangi majburiyatlarni qilish yoqmaydi, autizm tufayli eski eski rutinangizni yóqotib qóyganingiz uchun juda qiynalishingiz mumkin.

• Talablardan patologik qochish (Pathological Demand Avoidance) xususiyatingiz bólsa, sizdan kimdir nimadir qilishni sórashi, kutishi, talab qilishiga toqat qilolmaysiz.

• Yangi muhitda miyangizga sensor ta'sirlar kópayib ketganidan tez charchaysiz. Lekin iloji boricha dam olmasligingiz va harakatchan kórinishingiz kerak.

• Tóy yoki mehmondorchilik singari sotsial voqealardan keyin autistlarga bir yoki bir necha kun yolg'izlikda qolish va kóp uyqu kerak. Yangi kelinga na yolg'izlik, na xotirjam uyquga imkon bor.

• Autistlar biror qoida yo kórsatmaga amal qilishi uchun, uning mazmunini bilishi kerak. Ma'no va mantiqdan uzoq urf-odatlar esa tóylarimiz va kelinlar hayotida anchagina.

• ADHD sindromli kishilarda energiya miqdori har kuni har xil bóladi, ayniqsa menstrual sikl tufayli ayollarda bu yaqqol seziladi. Autizmli insonlarda esa har doim energiya darajasi past bólishi kuzatiladi. Ózbek keliniga esa doim energiyaga boy bólish — majburiyat.

• Masking — ADHD va autizmga xos xususiyatlaringizni yashirish va normal odamday kórinishga intilish — odatiy hayotda ham juda kóp energiyangizni oladi. Yangi joyda esa uyg'onganizdan uyquga yotguningizcha maskingga murojaat qilishingizga tóg'ri kelishi mumkin.

Bu róyxatni yana davom ettirish mumkin... Lekin psixikamizni qiynamay, endi kulgili, yoqimli tik-toklar tomosha qilib, uxlashga yotaylik.

#ADHD_bilan_yashash

Ózbekistonga shu safargi kelishimda 2ta narsaga iqror bóldim:

1. Turkiyaga ketib yaxshi qilgan ekanman (5 yil avvalgi ózimga rahmat).

2. Bu hayotda psixolog bólishdan boshqa ilojim bólmagan ekan.

Eng yaqin dugonam bilan uchrashuvlar va sevgan insonim bilan turmush qurish kabi pozitiv voqealarni aytmaganda, har bir kunim stress va muammolar ichida ótdi. Boshida ijod qilish, nimadir yaratish, yozishga hafsalam yóqolgan bólsa, keyin ishlashga ham kuchim qolmadi.

Bugun asab tolalarimni tiklash uchun uzoq yól bosib borganim qahvaxonada amerikanomni ichib bólgach, "yetar" dedim. Yelkamdan changlarni qoqish va kullarimdan qaytadan tug'ilish vaqti keldi, dedim. Men bunaqa yuraversam, Turkiyada qolgan bechora mushugim Leoning insonnikidan kuchsizroq bólgan uzoq muddatli xotirasidan butkul óchib ketaman. Tezroq ózimni va chamadonlarimni yig'ishim kerak. Yangi hayotning shirin (va nordon) tashvishlariga tayyorlanishim kerak.

Emigratsiya qilganlarning har birida óziga xos sabablar bóladi. Kimgadir bormoqchi bólgan mamlakatidagi xavfsizlik, kimgadir yaxshi daromad, kimgadir keng imkoniyatlar kerak.

Men nimaga Turkiyada yashashni istaganman, deb óylasam, aynan unga xos bólgan "vibe" uchun intilganimni eslayman. Istanbulning Kadıköy tumaniga borganlar buni tushunishi mumkin: xippi uslubidagi yoshlar, isyonkor plakatlar, afishalar va street art bilan tólgan devorlar, kichik tiqilinch qahvaxonalarning stullarida yastanib yotgan mushuklar, nonvoyxona ochilishi bilan uni tóldirib nonushta qilib ótirgan stylish keksalar, bir-biriga qorishib ketgan kitob dókonlari va barlar... Shu "vibe", atmosferaga oshiq bólganman. Dengizi borligi esa desertday.

Boshqa Yevropa mamlakatlarida ham shunaqa atmosferali joylar bor, lekin turk tili yóq. Turk tili har tomondan jaranglab turmasa, yuqoridagi manzara óziga xos ta'mini yóqotgan bólardi.

Turkiyada xavfsizlik masalasiga oid xavotirlarimni uyg'otadigan voqealar bólganda, emigratsiya uchun boshqa mamlakatlar haqida óylay boshlayman. Lekin bir tóxtamga kelolmayman, chunki hech biriga oshiq bólolmayman. Emigratsiya fikridan yoqimli hayajon tuyolmayman.

Ózi tug'ilib ósgan mamlakatni shunday yaxshi kóradiganlarga havasim keladi.

Yogani yaxshi kórishimning sabablaridan biri — ruhiyatim qanday holatga ehtiyoj sezayotganiga kóra, qaysidir asanalari(pozalari) kóproq bólgan praktikani tanlayman.

Masalan, bardoshlilik va barqarorlik kerak bólsa, shuni kuchaytiradigan asanalari kóproq bólgan praktikani qilaman. Jangchi, daraxt asanalari bularga misol bóladi.

Hayotga nisbatan óta ójar bólayotganimni sezsam — moslashuvchanlik, qayishqoqlikni paydo qiladigan praktika qilaman. Birinchi marta yoga qilib kórganimda, bola asanasi ham bor edi praktika tarkibida. Tanam taslimlik pozasida edi va juda yengil tortgandim. Chunki kurashishdan charchagandim (2020-yilning avgusti). Shunda yogaga muhabbatim paydo bólgandi.

Yoga trenerlarning videolarini ham ruhiy holatimga kóra tanlayman. Ba'zilari kóproq relax uchun mos praktikalar tayyorlasa, ba'zilari terlatadigan praktikalarni maqul kóradi — har birining xarakteri tanlagan uslubida aks etsa kerak.

Agar biror marta yoga qilib kórib, uncha yoqtirmagan bólsangiz — yoga sizga yoqmaydi degani emas, balki aynan ósha praktika ósha vaqtdagi holatingizga mos kelmagan degani, katta ehtimol. Bu faqat yoga emas, kóp narsaga taalluqli.

Boshqa kunlari boshqa mavzularda ham ótmoqchiman👌🏻

Jonli uchrashuvni kutayotganlar bólsa, yaqinroq keling!

13-oktabr (yakshanba) kuni "Vujud. Gózallik. Ozuqa" mavzusida Toshkent shahrida jonli leksiya ótaman.

• Tashqi kórinishingiz tufayli kóp uyat his qilsangiz
• Diyetalar tufayli kundalik hayotingizdan zavqlanolmay qolgan bólsangiz
• Tanangizdan qoniqmaslik munosabat va karyera qurishga tósqinlik qilsa
• Nima yeyish masalasi kóp stress uyg'otsa, aybdorlik hissi tuymasdan ovqatlanishni istasangiz
• Kiyim, uslub tanlolmay qiynalsangiz
• Gózal kórinish uchun haddan ziyod kóp vaqt, pul, energiya sarflasangiz
• Tanangizni his qilish, unga e'tiborli bólishga órganmagan bólsangiz

leksiya siz uchun foydali bóladi.

Leksiyaga qatnashish narxi 400.000 sóm.
Nafaqat xonimlar, balki janoblar ham qatnashishi mumkin.

Leksiya paytida qahvaxórlik, choyxórlik, undan sóng suhbat ham bóladi ☕️

Róyxatdan ótish uchun @ps_sarvinoz_omonova akkauntimga murojaat qiling. Leksiyaning ótilish joyi, soatlari va boshqa ma'lumotlarni róyxatdan ótish paytida olasiz.

Joylar soni — 20ta.

Kórishguncha🍵

Meni hayron qoldiradigan narsalardan biri — nega XXI asrda ham bloknot, oyoq kiyim, sumka (ayniqsa lyuks brendlarniki, jumladan Chanel), kelin kóylaklarning 99%i xunuk?

XX asr boshlarida odamlar didliroq bólganday.

Asosan 2ta kafega borardim Karabükda: EspressoLab va Starbucks'ga. Dizayni, qahvalari, órindiqlari yoqqani uchun.

Ikkisining ham baristalari ismimni, qanday stakanda qanaqa qahva ichishimni bilar, salomlashishim bilan "shundanmi?" deb aniqlashtirar va tayyorlashar edi.

Sara xonim qayerga yóqolib qoldi, deb xavotir olishayotgandir😒

ADHD bilan bog'liq kecha 2ta yoqimsiz holat bóldi.

Birinchisi — bankka yangi karta ochtirgani borganimda ID kartam qolib ketibdi. Terapevtim bilan sessiyam bor, kechikmay deb, shoshib chiqib ketgandim. Bugun borib oldim.

Ikkinchisi — tik-tokda kóp qolib ketganim. Bir mavzuda giperfiks yuz bersa, ózimni tóxtatolmayman. Yarim tunda bólishining yomon tarafi — ertasi kuni kech uyg'onaman, ertalabki xotirjam soatlarimni yóqotaman.

Ikkala holat ham ADHDga xos — diqqatning bitta narsaga qaratilganida boshqa hamma narsani chetga surib qóyishini kórsatadi. Ózimdagi holatlarni shunaqa analiz qilolsam, aybdorlik hissim yóqoladi. Kulib, yupatib qóyaman ózimni😀

Ózingni yaxshiroq bilish qanday yaxshi-a🦙

#ADHD_bilan_yashash

Kecha tunda uxlashdan oldin tik-tokka kirib, 15-20 minut yoqimli videolar kórmoqchi edim. Avvalroq gollivuddagi P Diddy mojarosiga oid videolar tomosha qilganim uchun yana shu mavzudagi kontent chiqib kelaverdi va 2 soat tik-tokda qolib ketdim.

Ózbek internet olamida Justin Bieber, Hailey Bieber, Selena Gomez uchligi unchalik muhokama qilinmaydi. Lekin boshqalar juda kóp muhokama qilishadi. Yillar davomida Justin va Selenaning yakunlangan munosabatlari uchun kóz yosh tókib kelishdi. Justinning rafiqasi Haileyga nisbatan esa heyt bitmadi (bir-biriga mos kelmaydi deb hisoblashdi).

P Diddy mojarosi ózi nima? Bu odam haqida ózim birinchi marta eshitishim. Reper va prodyuser ekan. Justin hali 14-15 yoshlardagi ósmir bola bólgan paytlari uni qanoti ostiga olibdi. Hozir oshkor bólishicha, u nafaqat Justinga, balki san'at olamiga kirmoqchi bólgan boshqa yosh bolalarga nisbatan ham jinsiy zóravonliklar qilgan, gollivudning kóplab yulduzlarini bazmlarga chaqirib, narkotik berib turli xunuk ishlarni qilishga majburlagan, bularni videoga olib, shantaj orqali pul undirgan ekan. Justin "Yummy" degan qóshig'i orqali ramziy ma'noda bolaligining qanday xarob qilingani haqida bildirgan, lekin ma'nosini hozir tushunib yetishyapti.

Bu voqealarni kuzatib shunga yana bir bor amin bóldim. Odamlarning shaxsiy hayotini muhokama qilish, ayblash juda noto'g'ri ish. Tashqi tomondan juda kam narsani kóramiz. Hatto tashqi tomondan butunlay teskari vaziyatni kóramiz. Ideal kóringan munosabatlar ham xunuk janjallar va og'riqlarga tóla bólishi mumkin.

Justinni depressivligi uchun kalaka qilishardi, infantil deyishardi, endi sababini bilib achinishyapti. Haileyni ham maqtashyabdi "Sen Justinni davolading, yonida bólding" deb.

Selenani ham kasallik ta'sirida ózgarib turadigan tashqi kórinishi, hozir munosabatda bólgan yigitining komikroq tashqi kórinishi uchun kóp heyt qilishadi.

Yaqinda ózbek auditoriyasiga ham muhokam qilinadigan 3lik (blogerlar) topildi. Ularni ham ommaviy heyt qilishyapti.

Meni bu yozayotganlarim, heyt miqdorini kamaytirmas. Chunki internetda kimnidir haqorat qilib, muhokama qilishga odamning ichki olamidagi nizolar sababchi. Bu nizolar hal bólmasa, u ózini haqoratdan tiyib turolmaydi.

Aytmoqchi bólgan narsam, emotsional ahvolingiz, munosabatlaringizda bólayotgan narsalar — kimningdir muhokamasi-yu kommentiga ochiq bólishi kerak emas. Ayniqsa, sóramagan bólsangiz. Hech kim motivlaringiz, travmalaringiz, muammolaringizni tóla kórolmaydi va shunga kóra yetarlicha avaylab yondasholmaydi. Emotsional olamingiz tanqidlarga yopiq bólsa, ózingizni muammolaringiz bilan ham qabul/hurmat qilsangiz — boshqalarning ichki olami, hayotiy qarorlariga ham shunchalik ehtiyotkor munosabatda bólasiz.

Yetuk yoshda baxtlilik

Psixologik adabiyotlarda uncha tilga olinmaydigan bolalarning bir ehtiyoji bor — yetuk yoshdagilarning yaxshi hayot kechirayotgani namunasini kórish. Ulg'ayish ham ajoyib ekani — 30-40-50 yoshlarda ham sevib-sevilish, yangi hayotiy qarorlar qabul qilish, ishidan lazzatlanish, sayohatlar qilish kabilar mumkinligini kórish bolaga katta tayanch beradi, ulg'ayishga xohishni kuchaytiradi.

Hayot farovonligi past mamlakatlarda albatta bu ehtiyojni qondirish kópincha imkonsiz. Hech bólmasa bitta sohada xotirjam, muvaffaqiyatli bólgan insonni atrofda topish ham katta gap.

Balki shuning uchun ham 20-30 yosh oralig'ida kóp narsaga erishib qolishga qattiq harakat qilish keng tarqalgan. Góyo 30 yoshdan keyin kuch qolmaydiganday. Axir 30 yoshdan kattalarning bari taqdirga kóngan, sólg'in, qoliplar ichiga órnashib olganiga guvoh bólganmiz. 30 yoshdan kattalarni faqat farzandlari baxtli qiloladiganday — kichikligida yoqimli qiliqlari, keyinroq maktabdagi yutuqlari, sóng esa moddiy farovonligi/turmush qurgani bilan.

Ongsiz ravishda shu ssenariy kutib turganini bilgani uchun ham bugungi yoshlarda 30 yoshgacha kóp narsaga erishib qolish istagi, natijada esa shu yoshlarda ózidan eng to'g'ri qarorlarni ("turmush órtoq/kasb tanlashda adashmaslik") qabul qilishni talab qilish holati kópdir.

Biroq psixologik jihatdan yetilgan, moddiy va ijtimoiy imkoniyatlarimiz kengaygan paytlar 30 yoshlarga to'g'ri keladi. Ózimizni ancha anglagan, ongliroq yashashni boshlagan bólamiz. Oila, ish, hayotni yashash tarzi borasidagi qarorlarimiz reallikka mosroq bóladi.

Bundan tashqari, hozir avvalgi avlodlardan kóra yetuk yoshlarda baxtliroq, farovonroq yashash imkoni kóproq. Informatsiyaga ega bólish, tanani va ruhiyatni sog'lomlashtirish osonroq.

Shu sababdan ham, yetuklik davriga pozitivroq qarashni taklif qilgan bólardim. Atrofda bunga misollar topish qiyin bólsa, serial va filmlardan ilhom olishingiz mumkin. Masalan, "Emily in Paris"dagi Sylvie xarakteridan👠

Zarafshonga, tug'ilib-o'sgan shahrimga kevoldim 3 kun avval. Kitob o'qish, ishlab o'tirish uchun bitta kafe bor ekan baxtimga. Kundalik hayotimga oid bir odatni (qahvaxonaga har kuni borishni) bu yerda ham yaratish — psixik salomatligim uchun juda muhim🥲

Bir haftalik kóchmanchilik stressidan yiqilmay yurgandim, lekin bu yerga kelishim bilan shamollab qoldim. Hozir juda xohlayotgan narsam — tezroq tuzalish va ishga qaytish.

Dam olishga esa imkonim yóq: kózimni ochsam — hamma yoqdan naqshlar yopirilib kelyapti, kózimni yumsam — Istanbulga reysimdan qolib ketayotganim haqidagi tushlar😁

Bulochkalarga yetganimga xursand bólsam ham, aslida Toshkentdagi 3 kunim davomida faqat bitta shirinlik sotib olib yedim — u ham bólsa bolaligimni eslatadigan vatrushki (órtasi tvorogli aylana bulochka). Oxirigacha yeyolmadim.

Turkiyada xilma-xil bulochkalar, ózimizdagiday qalin kremli tort bólaklarini topib bólmaydi kafelarda. Shirinlikxór bólganim uchun "Ózbekistonga borsam yoqtirgan shirinliklarimdan maza qilib yeyman" deb yurardim. "Lekin semirib ketsam kerak" deb xavotir ham olardim.

Buni qarangki, oxirgi oylarda shirinlikka qaramligim yóqoldi. Men uchun shirinlikni kórish va uni yeyishni istamaslik — fantastika, qachondir menda bólishi ehtimoli deyarli yóq super qobilyat edi. Hozir shu narsa sodir bólyapti, shirinliklar kózimga chiroyli kórinsa ham, yeyishga xohish juda kam.

Talabalik davrimda pul ishlab topishni boshlashim bilan katta qismini shirinlikka sarflab keldim. Qachon va qanaqa shirinlik yeyish haqida juda kóp óylardim. Buni qaramlik deb hisoblamaganman. Shunchaki shirinlik sevuvchi odamman deb óylardim. Ba'zida shakarli narsalardan voz kechishga, yoki iste'molini kamaytirishga harakat qilardim. Bu esa shirin narsalar haqidagi xayollarimni battar kópaytirardi. Psixolog sifatida cheklovlardan naf yóqligini, ruhiyat va tanamdagi ózgarishlar shirinlik, fast-foodga kuchli intilishimni tabiiy kamaytirishini aqlan bilgan holda — yana istaklarimni erkin qóyardim.

Shirinlikka qaramligimni yóqotgan 2ta asosiy sabab bor deb hisoblayman:
Psixoterapiya va balansli ovqatlanish.

Nega psixoterapiya? Ozuqaviy qaramliklarning asosida ruhiy muammolar turadi. Terapevtim bilan sessiyalar ózimni anglash va qabul qilishga katta yordam berdi. Ichki olamimda ózimni yaxshi his qilganim uchun, tashqaridan yegulik kórinishidagi tayanchga ehtiyojim qolmadi.

Nega balansli ovqatlanish? "Kuniga istagan narsangizni yeng, normangizdagi kaloriyadan oshmasa bóldi, shunda ozasiz yo semirmaysiz" degan maslahat kóp uchraydi. Shunga ishonib yashadim 2 yillar. Kóp yemasam bóldi, derdim. Shirinlikni ósha xayolimda belgilab olgan kunlik kaloriyamni ichiga kiritgandim.
Na ozdim, na shirinlikka qaramligim yóqoldi.
Keyin esa 3 mahalgi ovqatim tarkibida oqsil, uglevod va yog'larni balansli miqdorda yeyishga ótdim. Shirinlikni cheklamadim. Tanam taxminim bóyicha hamma kerakli mikroelementlarni qabul qilishni boshladi va "sog'aydi".

Ótgan yili faqat shirin qahvalar ichardim (white mocha yoki karamelli). Shu yil lattega ótdim. Hozir esa bemalol americano ichyapman — yonida shirinliksiz.

Bu qanchalik katta yutuqligini shirinlikka qaramlar juda yaxshi biladi. Umuman insonlarning kópchiligida qaysidir qaramlik turi bólishini hisobga olsak, hamma tushunsa kerak hozir qanchalik erkin bólganimni.