Sanitariya-epidemiologiya qo'mitasi | Vaksina oling!

✨Yangi 2025-yil kirib kelishiga ham oz fursat qoldi. O‘z navbatida uy bekalari hozirdan bayram dasturxoniga qanday taomlar va turli salatlaru shirinliklar tayyorlash haqida bosh qotirishmoqda.

🎄 🍛 Yangi yil dasturxonida salatlar mayonez mahsulotidan tayyorlanishi tabiiy. Ayniqsa mayonezli salatlarni ko‘pchilik sevib iste’mol qiladi.

‼️Shu o`rinda uy sharoitida mayonez tayyorlash mumkinmi, mayonezning foydali jihati nimada, zararli tomonlarichi, degan savollar yuzaga keladi.

❓Uy sharoitida mayonez tayyorlash mumkinmi?

❗️Uy sharoitida tayyorlangan mahsulotlarning aksariyati foydali va mazali hisoblanadi. Ammo ko'p hollarda uy sharoitida tayyorlangan mahsulotlarning sanitariya-gigiyena qoidalariga rioya qilmasdan tayyorlash holatlariga guvoh bo'lamiz.

📌Mayonez - qaymoqsimon massa bo'lib, u tozalangan va deodorizatsiyalangan o'simlik moylaridan tayyorlanadi. Oqsil va turli xil ta'm beruvchi komponentlar va ziravorlar qo'shiladi. Ushbu mahsulot inson iste'moli uchun, asosan, salatlar tayyorlash jarayonida foydalaniladi.

🔹Do‘konlarda sotiladigan mayonez saqlash muddatini bir oygacha uzaytiradigan ta'm kuchaytirgich va oziq qo‘shimchalar tufayli zararli bo‘lishi mumkin. Biroq do`konlardagi mayonezlarda albatta yaroqlilik muddati hamda ishlab chiqarilgan manzili va tarkibida nimalar borligi aks etilgan holda bo'ladi.

❓Mayonezning foydali jihati nimada?

Uning tarkibidan o‘simlik moyi, tuxum sarig‘i, xantal va turli ziravorlar joy olgan. Demak, mayonez ajinlar va qon-tomir kasalliklari bilan kurashuvchi E vitaminiga boy. Qolaversa, unda ko‘zni o‘tkirlashtiruvchi va teri salomatligini ta’minlovchi A vitamini ham mavjud.

❓Zararli tomonlari nimalardan iborat?

Mayonezni ko‘p iste’mol qiluvchilarni ortiqcha kaloriyalar yig‘ilishi “ta’qib qiladi”. Chunki 100 gr. mayonez 660 kkal kaloriya degan gap. Qaddi-qomatingizga zarar keltirmaslik uchun kuniga mayonezdan bir osh qoshiq iste'mol qilish tavsiya etiladi. Bu miqdordan ortig‘i, albatta ortiqcha.

❗️Yog‘ hissasiga qarab mayonez:

-yuqori kaloriyali — 55 foizdan ortiq;
-o‘rtacha kaloriyali — 40-50 foiz;
-kam kaloriyali — 40 foizdan kamroq bo‘ladi.

🔹Mayonezni uy sharoitida tayyorlash aslo mumkin emas. Negaki, uy sharoitida tayyorlangan mayonezda ovqatdan zaharlanish holatlari kelib chiqishi mumkin. Bunga sabab esa uy sharoitida tayyorlangan mayonez hech qanday sanitariya-gigiyena qoida va me'yorlariga javob bermasdan tayyorlanishidir. Shuningdek, idishlarni to'liq sterilizatsiya qilish ham mushkul. Mayonezni uyda tayyorlash jarayonida klinik sinovlardan o'tmasligi, organoleptik, mikrobiologik, fizik va kimyoviy xossalari tekshirilmasligi buning yaqqol isbotidir.

🔹Mayonez ishlab chiqarishda bir necha usullardan foydalanishadi, masalan:

❇️ Sovuq jarayon va yarim issiq. Yarim issiq usul 95 darajagacha qaynatilgan suvga asosiy komponentlarni qo'shishni o'z ichiga oladi. Olingan massa 65 darajaga qadar sovitiladi, so'ngra emulsifikator va moy bilan aralashtiriladi. Tabiiyki, bunday usullarni uy sharoitida qilishning aslo iloji yo'q.

🍚Mayonez mahsulotidan tayyorlangan yeguliklarni uni ko‘p iste’mol qilish salomatligimiz uchun zararli hisoblanadi. Bunday hollarda shifokorlar mayonez o‘rnini bosuvchi mahsulotlarni iste'mol qilishni tavsiya qilishadi. Shuningdek, mayonez qo'shib tayyorlangan salatlarni bir qancha vaqt davomida saqlab, keyin iste'mol qilish ham mumkin emas.

Sanepidqo‘mita Axborot xizmati

Тelegram| Instagram| Facebook| YouTube

Yangi yil munosabati bilan 6 kun dam olinadi

‼️“Yangi yil bayramini nishonlash davrida qo‘shimcha ishlanmaydigan kunni belgilash va dam olish kunini ko‘chirish to‘g‘risida”gi Prezident qaroriga ko‘ra, 2025-yilda 5-kunlik ish haftasida ishlaydigan xodimlar uchun dam olish kuni 4-yanvar – shanba kunidan 2-yanvar – payshanba kuniga ko‘chirildi. 6 kunlik ish haftasida ishlaydigan xodimlar uchun 2-yanvar – payshanba qo‘shimcha dam olish kuni etib belgilandi.

📝 Shu munosabat bilan:

✅28-dekabr, shanba — 6 kun ishlovchilar uchun odatiy ish kuni, 5 kun ishlovchilar uchun odatiy dam olish kuni;

✅29-dekabr, yakshanba — barcha uchun odatiy dam olish kuni;

✅30-dekabr, dushanba — 6 kun ishlovchilar uchun qo‘shimcha dam olish kuni, 5 kun ishlovchilar uchun 14-dekabr (shanba) kunidan ko‘chirilgan dam olish kuni;

✅31-dekabr, seshanba — barcha uchun qo‘shimcha dam olish kuni;

✅1-yanvar, chorshanba — Yangi yil bayrami;

✅2-yanvar, payshanba — 6 kun ishlovchilar uchun qo‘shimcha dam olish kuni, 5 kun ishlovchilar uchun 4-yanvar (shanba) kunidan ko‘chirilgan dam olish kuni hisoblanadi.

Sanepidqo‘mita Axborot xizmati

Telegram| Instagram| Facebook| YouTube

Ovqatlanish ratsioningizga jiddiy e'tibor qaratasizmi?

🍩Sogʻlom ovqatlanish tamoyillariga amal qilish har bir inson salomatligi uchun muhim hisoblanadi. Ovqatlanish ratsioningizni tuzishda quyidagi qoidalarga amal qilsangiz sogʻlom ovqatlanish va sogʻlom turmush tarzi yoʻlida birinchi qadam qoʻygan boʻlasiz.

🤾‍♂️ Faol boʻling – kamroq oʻtiring va koʻproq harakat qiling!

Oziq-ovqat iste’moli va energiya sarfi muvozanatda boʻlishi kerak. Normal modda almashinuvi va sogʻliqni yaxshi saqlab qolish uchun koʻp harakat qilish lozim. Kun davomida, ayniqsa, kompyuter va televizor ekranlari oldida kamroq vaqt oʻtkazish kerak.

☕️ Kuningizni nonushta bilan boshlang!

Nonushta sizni kun davomida quvvatlantirishi lozim. Nonushta uchun turli xil boʻtqalar, ayniqsa, butun donli yormalar juda foydali. Bundan tashqari, bir choy qoshiq asal yoki qora shokolad boʻlagi kabi kichik miqdordagi shirinlikni iste’mol qilishingiz mumkin.

⌛Muntazam ravishda va oz miqdorda ovqatlaning!

Kuningizni shunday rejalashtiringki, kuniga kamida uch mahal ovqatlanishga imkoningiz boʻlsin. Ovqatlanishlar orasida uzoq vaqt tanaffus tufayli, ortiqcha ovqat iste’mol qilishning oldini olish uchun muntazam taomlanishga harakat qiling. Ehtiyoj sezsangiz, asosiy ovqatlar orasida meva va sabzavotlar, yongʻoq va yogurt kabilarni yeyishingiz mumkin.

💡 Koʻproq ozuqaviy tolalarga boy boʻlgan mahsulotlarni iste’mol qiling!

Don, meva va sabzavotlar normal hazm qilish uchun zarur boʻlgan kletchatka manbalaridir va bu mahsulotlarni iste’mol qilish juda muhimdir.

🚨 Yogʻlarni me’yorda iste’mol qiling!

Bizning tanamiz yogʻlarga muhtoj, ammo ularni albatta me’yorida qabul qilishi kerak. Shu bois ovqat tayyorlashda koʻp miqdorda yogʻda qovurishdan koʻra, qaynatib, bugʻda yoki pechda pishirish foydaliroq. Ratsioningizga yongʻoq, bodom va qovoq urugʻi kabilarni qoʻshib, xilma-xillik kiritishga harakat qiling. Baliq moyidan choʻchimang! Uni biologik qoʻshimcha sifatida kapsulalar koʻrinishida iste’mol qilish mumkin.

⚠️ Shakar iste’molini kamaytiring!

Pishiriq va shirinliklar oʻrnini yangi yoki quritilgan mevalar bilan almashtirish tavsiya etiladi. Bu ham mazali, ham tanangiz uchun foydali boʻladi.

⚠️ Kamroq tuz ishlating!

Ovqat pishirayotganda tuzning oʻrniga oʻtlar va boshqa ziravorlardan foydalanishingiz mumkin. Tayyor taomni stolga tortayotgan vaqtda, ozgina tuz qoʻshsa boʻladi. Tuzni ortiqcha iste’mol qilish (kuniga 5 grammdan ortiq) yurak-qon tomir kasalliklari, arterial gipertenziya, buyrak kasalliklari va boshqa kasalliklarga olib kelishini unutmang.

✔️ Chanqogʻingizni suv bilan qondiring!

Eng yaxshi ichimlik toza suvdir. Aynan suv aqliy va jismoniy yuklamalarni muvaffaqiyatli yengishga yordam beradi.

Sanepidqo‘mita Axborot xizmati

Telegram| Instagram| Facebook| YouTube

Pentavalent vaksinasi haqida nimalarni bilasiz?

Ushbu vaksina orqali qanday yuqumli kasalliklarni oldini olish mumkin?

Bugun shular haqida sòz yuritamiz.

Pentavalent- difteriya, ko'kyo'tal, qoqshol, gepatit B, XIB-infeksiyaga qarshi vaksina

⚠️Siz gepatit B, difteriya, ko'kyo'tal va qoqshol haqida ko'p eshitgan bo'lishingiz mumkin. Biz bugun XIB infeksiyasi haqida siz bilishingiz muhim bo'lgan ma'lumotlarni aytib o'tmoqchimiz.

🔔XIB infeksiyasi – 5 yoshgacha bo'lgan bolalarga xavf tug'diruvchi gemofiliyaning b turi tayoqchasi keltirib chiqaradigan yuqumli kasalliklar guruhi. Bir qancha, ya'ni 50 foizgacha quloq, burun, tomoq, shu bilan birga qaytalovchi yiringli otitlar (o'rta quloqning shamollashi) va sinusitlar (burun oraliq devori) kabi yiringli infektsiyalar XIB infeksiyasi bilan bog'liqdir.

‼️Lekin XIB infeksiyasining xavfli bir qancha og'ir turlari ham uchrab turadi. Eng og'ir turlaridan biri yiringli meningitdir (miya va orqa miya qobig'ining yallig'lanishi) va o'limga olib keladigan miya shishi. Shu bilan birga XIB infeksiyasi quyidagi asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin:

📌faringit, bronxit

📌zotiljam va uning oqibatida o'tkir nafas va qon-tomir yetishmovchiligi;

📌 epiglottit (halqumning orqa devori va kekirdak ustining og'ir shishi) va uning oqibatida asfiksiya (nafas etishmovchiligi)

📌 osteomielit (suyak va bo'g'imlarning yallig'lanishi)

📌Tsellyulit (teri osti kletchatkasining yallig'lanishi, odatda yuz qismida)

📌 artrit (bo'g'imlar yallig'lanishi)

📌 sepsis va o'limga olib keladigan septik shok

🔼 Kasallik tez rivojlanadi, meningit va epiglottit o'limga olib kelishi mumkin. Meningit kasalligidan keyin omon qolgan bolalarning 15-30 foizida nutq buzilishi, aqliy zaiflik, eshitish qobilyatining pasayishi, o'sishdan orqada qolish kabi asoratlar saqlanib qoladi.

✔️ XIB-infeksiyasini qo'zg'atuvchisi ferment ishlab chiqib, antibiotiklarga chidamli bo'ladi, shu sababli kasallikni davolash murakkab kechadi. O'z vaqtida tashxis qo'yib, antibiotiklar bilan davolashni boshlagan taqdirda ham, o'lim xavfi baribir saqlanib qoladi.

Eslatib o'tamiz Milliy emlash kalendariga asosan bolalarni XIB-1 - 2 oylik, XIB-2 - 3 oylik, XIB-3 - 4 oylikda emlatish lozim.

⚡️Sanepidqo‘mita Axborot xizmati

Telegram| Instagram| Facebook| YouTube

🔤🔤🔤🔤🔤

Toʻgʻri ovqatlanish chiroyli teriga ega boʻlish garovidir.

❓Biz nima yesak, sog'lom va chiroyli teriga ega boʻlamiz! Sogʻliqni mustahkamlash va goʻzallikni saqlab qolish uchun qanday ovqatlanish kerak?

🍟🥤Gazaklar, shakarli gazlangan ichimliklar, fastfud, chips va qotgan nonlardan (kriyeshki) voz keching.

Kuniga 3 mahal issiq ovqat yeyishingiz kerak (ya’ni, quruq buterbrodlar emas, shoʻrva yoki quyuq taom).
Asosiy ovqat yeyish orasida meva, yongʻoq yoki sut-qatiq mahsulotlarini iste’mol qiling.

🕚Soatga qarab ovqatlaning: uygʻongandan soʻng bir soatdan kechiktirmasdan nonushta qiling va yotishdan 3-4 soat oldin kechki ovqatni yeb oling.

✔️Har kuni 1,5-2 litr gazsiz toza suv iching (achchiq boʻlmagan choy ham ayni muddao). Har yarim soatda 100 ml ichish eng oson usuldir. Lekin, har bir kishining suvga boʻlgan ehtiyoji individual boʻlishini hisobga oling.

⚠️Teringiz sogʻlom koʻrinishga ega boʻlishi uchun quyidagilar muhim:

✔️Tarkibida tirik bakteriyalar boʻlgan sut-qatiq mahsulotlari. Ular sogʻlom ichak mikroflorasini saqlashga va zararli toksinlarni chiqarib tashlashga yordam beradi. Bunday mahsulotlarni sut mahsulotlari turgan tokchadan qidiring (ularning yaroqlilik muddati 5 kundan oshmasligi kerak) yoki uy sharoitida tabiiy yogurt tayyorlashga harakat qiling.

✔️Kletchatkali mahsulotlar. Bizning organizmimizga juda zarur boʻlgan tirik bakteriyalar aynan toʻqimalar (kletchatka) bilan oziqlanadi. Shuning uchun, asosiy taom yeyish orasida yangi mevalar va yangi, bugʻda dimlangan yoki pishirilgan sabzavotlar bilan gazak qiling. Qolaversa, kletchatkali mahsulotlar organizmdan toksinlarni a’lo darajada chiqarib tashlaydi.

✔️Tarkibida A vitamini boʻlgan mahsulotlar. Bunday mahsulotlar teri yogʻini ishlab chiqarishni kamaytiradi va terining immunitetini yaxshilaydi. A vitamini yogʻli baliq, sariyogʻ, tuxum sarigʻi va tvorogda mavjud. Toʻq sariq rangli mevalarda, sabzavotlarda va salatning toʻq yashil barglarida A vitamini koʻp.

✔️Tarkibida omega-3 va omega-6 oilalarining yarim toʻyingan yogʻli kislotalari boʻlgan mahsulotlar immunitet tizimiga va terining himoya funksiyalariga ijobiy ta’sir qiladi. Yogʻli baliq va zigʻir yogʻida omega-3 juda koʻp, tozalanmagan zaytun va kungaboqar yogʻida omega-6 mavjud. Lekin siz ularni qovurib emas, xomligicha iste’mol qilishingiz kerak.

✔️Tarkibida gormonal holatga ijobiy ta’sir koʻrsatadigan B6 vitamini boʻlgan mahsulotlar. Bu vitamin goʻsht, parranda goʻshti, baliq, toʻliq donli non, avakado va yongʻoqlar kabi mahsulotlarda koʻp.

⚠️Yodingizda tutingki sizning taomlanish ratsioningiz terining holatini, shuningdek, butun organizmning ishlashini ham yaxshi, ham yomon tomonga oʻzgartirishi mumkin.

Sanepidqo'mita Axborot xizmati

Telegram| Instagram| Facebook| YouTube

BA'ZI OTA - ONALAR AKDS VAKSINASIDAN FARZANDLARIDA KUZATILADIGAN ISITMA SABABLI IKKILANISHADI🤔

AKDS QANDAY VAKSINA U QANDAY KASALLIKLARNI OLDINI OLISHI HAQIDA OTA-ONALAR BILISHI LOZIM BO`LGAN MUHIM FAKTLAR BILAN TANISHING🔈

AKDS – difteriya, ko'kyo'tal, qoqsholga qarshi vaksina
Difteriya o'tkir yuqumli kasallik bo'lib, kasallikni birinchi navbatda tomoq va yuqori nafas yo'llarini yallig'lash bilan birga, toksin ishlab chiqarib, boshqa organlarni zararlovchi difteriya tayoqchalarini keltirib chiqaradi.

Difteriyaning eng og'ir asoratlaridan biri - o'limga olib keluvchi nafas yo'llarining tiqilishidir. Kasallikning boshlang'ich davrida yoki bir necha hafta o'tib yurak ritmining buzilishi, yurak yetishmovchiligining shakllanishi yoki surunkali yurak etishmovchiligi kuzatilishi o'limga sabab bo'luvchi miokardni keltirib chiqaradi. Erta boshlangan falajlikda bosh miya asab tolalari zararlanadi. Bemor dimoq bilan gapirishi, ovqat eyishda tiqilishi, suyuq ovqatning burundan qaytishi kuzatiladi, tanglayda paydo bo'lgan parda osiladi. Bemor falajlanganida, yaqin masofadagi mayda buyumlarni ajrata olmaydi, o'qishga qiynaladi, yuz nervining falajlanishi, ptoz va g'ilaylik kuzatilishi mumkin.

Ko'kyo'tal – bu havo-tomchi orqali yuquvchi, asosan 7 yoshgacha bo'lgan bolalar kasallanadigan, yuqori nafas yo'llarining bakterial yuqumli kasallik. Ko'kyo'talning asosiy klinik belgisi o'ziga xos xurujli spazmatik yo'tal bilan kechishidir.

Ko'kyo'tal ayniqsa 6 oylikgacha bo'lgan bolalarda og'ir kechadi. Yo'tal xurujlarining uzoq cho'zilishi bosh miyani kislorod bilan ta'minlanishining buzilishiga olib keladi, bu – bronxlarning spazmi bilan bir qatorda, nafas ritmining buzilishi hamda bo'yin va bosh miya tomirlarida qon aylanishining buzilishi bilan bog'liq. Gipoksiya bosh miya qobig'ini shikastlanishi, tirishish sindromi bilan kechuvchi bosh miya zararlanishiga (entsefalopatiya) olib keladi. Og'ir holatlarda bosh miyaga qon quyilishi yuzaga keladi. Ikkilamchi infeksiya sifatida ko'pincha o'pka yallig'lanishi va yiringli otit (o'rta quloq yallig'lanishi) uchraydi.

Qoqshol - asab tizimiga zarar etkazib, skelet muskullarini tonik kuchlanishi va umumiy talvasalar bilan kechadigan bakterial o'tkir, o'ta xavfli yuqumli kasallik. Bakteriya ajratib chiqaradigan toksin o'limga olib keluvchi mushaklarni og'riqli tirishishlarini keltirib chiqaradi.

Kasallikning avj olish davrida, mushaklarning spazmi va turg'unligi oqibatida bronxit, zotiljam, miokard infarkti, sepsis, umurtqa pog'onasi va boshqa suyaklarning sinishi, chiqiqlar, mushaklar va paylarning uzilishi, mushaklarning suyakdan ajralishi, tomirlar trombozi, o'pka arteriyasi emboliyasi va o'pka shishi kabi asoratlar kuzatilishi mumkin. Keyinchalik holsizlik, taxikardiya, umurtqa pog'anasi, bo'g'imlar va mushaklar deformasiyasi va bosh miya asab tolalarining vaqtincha falajlanishi kuzatiladi.

Qoqshol kasalligining o'lim ko'rsatkichi juda yuqori (faqat quturish va o'latning o'pka shakli undan yuqori). Qoqshol kasalligi oqibatida o'lim holati bemorni davolashga, uning yoshi va umumiy holatiga bog'liq holda 10-70% o'rtasida bo'ladi.

Qoqsholdan omon qolganlarda kasallikdan keyin uzoq davom etadigan nevrologik o'zgarishlar kuzatilishi mumkin.

Farzandingiz salomatligi uchun qayg'ursangiz albatta ularni emlating

Vaksinalar bilan bo'g'liq savollaringiz bo'lsa 1327 qisqa raqamiga qo'ng'iroq qiling

Sanepidqo'mita Axborot xizmati

Telegram| Instagram| Facebook| YouTube