PSIXODIAGNOSTIKA

PARANOIDLI SHAXSIYAT BUZILISHI

Paranoidli shaxsiyat buzilishida, atrofdagilarga nisbatan kuchli ishonchsizlik va shubhalanish yuqori boʻladi. Boshqalarni, hattoki yaqinlarining harakatini oʻziga nisbatan yomonlik sifatida talqin qilinadi. Ushbu holat yoshlik davridan boshlanadi va turli koʻrinmas harakatlarda namoyon boʻladi.

Demak, quyidagi belgilardan kamida toʻrttasi shaxsda mavjud boʻlsa, Paranoidli shaxsiyat buzilishi tashxisi tasdiqlanishiga asos boʻladi:

1. Yetarli asoslar boʻlmagan holda boshqalar uni ekspluatatsiya qilayotgani, zarar yetkazayotgani yoki aldayotganidan shubhalanadi.
2. Doʻstlari yoki hamkasblarining sadoqati yoki ishonchliligi haqida asossiz shubhalarga ega.
3. Boshqalarga oʻz sirlarini aytishdan tiyiladi, chunki maʼlumotlar unga qarshi yomonlik bilan ishlatilishidan qoʻrqadi.
4. Oddiy izohlar, voqealarda yashirin haqorat yoki tahdid maʼnosini oʻqigandek yoki sezgandek boʻladi.
5. Doimiy ravishda gina saqlaydi, yaʼni haqorat, jarohat yoki kichik tushunmovchiliklarni kechirmaydi.
6. Oddiy muloqot holatlarida oʻzining feʼl-atvori yoki obroʻsiga nisbatan fikr bildirilsa ham uni, yomonlik yoki zarar deb qabul qiladi va tezda gʻazab bilan javob beradi yoki qarshi hujum qiladi.
7. Turmush oʻrtogʻi yoki sevgilisini sadoqatiga asossiz shubhalar qilgan holda qayta-qayta tekshirishga harakat qiladi.
____
Ushbu tashxis odatda klinik intervyu orqali aniqlanadi va uzoq muddat davomida shaxsning hayotidagi ushbu xususiyatlarni tasdiqlovchi dalillarni talab qiladi.

Shuningdek, paranoidli shaxsiyat buzilishi madaniyat va ijtimoiy kontekstni hisobga olgan holda baholanadi, chunki ayrim madaniy guruhlar yoki ijtimoiy sharoitlar ishonchsizlikni tabiiy reaksiya sifatida qabul qilishi mumkin.

©️ Psixologiya

SHAXS BUZILISHI BILAN RUHIY KASALLIK BIR NARSAMI?

Baʼzida psixologik hamda psixiatrik faoliyatda, shaxs buzilishi bilan ruhiy kasallikni adashtirish holatlari kuzatilib turadi. Bu esa mijoz yoki bemorning holatini yanada ogʻirlashtirishi mumkin. Shuning uchun ham SHAXS BUZILISHI haqidagi mavzularni boshlashdan oldin buzilish va kasallik oʻrtasidagi farqlarga qisqacha toʻxtalib oʻtmoqchiman.

Shaxs buzilishi va ruhiy kasallik bir xil tushunchalar emas. Shaxs buzilishi insonning doimiy xarakter xususiyatlariga taalluqli boʻlib, bu holatlar odatda bolalik yoki oʻsmirlik davrida shakllanadi. U shaxsning xulq-atvori va boshqalar bilan oʻzaro munosabatlariga salbiy taʼsir qilishi mumkin. Ruhiy kasallik esa, miya faoliyatidagi biologik yoki kimyoviy disbalanslar natijasida yuzaga keladi va odatda hissiyotlar, fikrlash hamda xatti-harakatlarda sezilarli oʻzgarishlarga olib keladi.

Shaxs buzilishida odam oʻzining muammolarini kamdan-kam holatlarda tan oladi, davolash esa uzoq muddatli psixoterapiyani talab qiladi. Ruhiy kasallik esa koʻpincha dorivor va psixoterapevtik davolashga muhtoj boʻladi.

Asosiy farq shundaki, shaxs buzilishlari inson xarakteriga, ruhiy kasalliklar esa asosan miya funksiyasiga bogʻliq.

©️ Psixologiya

Bu yilni, yaʼni dekabr oyining oxiriga qadar, murakkab lekin juda kerakli mavzuni oʻrganish bilan yakunlaymiz.

Soʻngi 15 kun davomida sizlar bilan shaxs buzilishlari, uning turlari, sabab va oqibatlari, yana bir dunyo narsalar haqida gaplashamiz.


Bizdan uzoqlashmang, bizni kuzatishda davom eting, like va podpiska tugmasini bosib qoʻying 😂😂😂😂😂😂

Eslatma: Shaxs buzilishlari bo'yicha barcha ma'lumotlarni "DSM-5-TR" asosida taqdim etaman.


©️ Psixologiya

BIR OʻQUVCHIM SAVOL BERMOQDA:

— Jinsiy zoʻravonlikka uchragan mijozning psixologik holati aniq boʻlsa, uni yana nimasini diagnostika qilamiz? Birdaniga terapiyaga oʻtsak boʻlmaydimi?

...........

Sizningcha ushbu savolga qanday javob berish mumkin? Rostdan ham birdaniga terapiyaga oʻtsa boʻladimi?

Fikrlaringizni izohga yozing⬇️⬇️⬇️

Jinoyat olami vakillari eng stressga bardoshli shaxslar hisoblanadi. Ular shunchalik bardoshliki jinoyat ustida ushlansa ham vaziyatga juda tez moslashib o'zini aybdor emas jabrlanuvchi sifatida ko'rsatadilar.

Qisqasi bugun 9-dekabr Xalqaro korrupsiyaga qarshi kurashish kuni ekan. Shu munosabat bilan barcha korrupsiyanerlarga jinoiy faoliyatlarida faqat va faqat omadsizliklar, jazolanish va albatta keskin sud hukmini tilab qolaman 😂

Korrupsiyanerlarga jo'natib qo'yamiz 😂

®️ Psixologiya

Jinsiy zoʻravonlikka uchragan mijozlar bilan terapiya yoki diagnostika jarayonida savollar berishda juda ehtiyot boʻlish kerak. Mijoz bilan ishlovchi psixolog tomonidan quyidagi kabi mazmundagi savollarni bermaslik tavsiya etiladi:
________________________________________
1. "Nima uchun u joyga (jinoyat yoki zoʻrlangan joy) bordingiz?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchini aybdor qilayotgandek tuyulishi mumkin. Jinsiy zoʻravonlik hech qachon jabrlanuvchining harakati yoki qarori bilan oqlanmaydi. Bu savol ularning aybdorlik hissini kuchaytirishi mumkin.
________________________________________
2. "Siz nima qildingizki, bu sodir boʻldi?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchiga u notoʻgʻri harakat qilgani yoki jinoyatga sababchi boʻlgani kabi taassurot qoldiradi. Bu ularning oʻzini himoyasiz va yakkalanib qolgan his qilishiga olib kelishi mumkin.
________________________________________
3. "Siz u yerga bormasligingiz kerak edi, toʻgʻrimi?"
Sababi: Bu savol orqali jabrlanuvchi tanqid qilinayotgandek tuyulishi mumkin. Bunday savollar ularni qoʻllab-quvvatlash oʻrniga, ruhiy zararni yanada kuchaytiradi.
________________________________________
4. "Nima uchun qochib qutulishga harakat qilmadingiz?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchining qoʻrquv va shok holatida boʻlganini hisobga olmaydi. Zoʻravonlik paytida odamning jang, qochish yoki muzlash reaksiyalari yuzaga keladi va bu tabiiy himoya mexanizmidir. Bunday savollar ularning tajribasini kamsitadi.
________________________________________
5. "Holatingiz haqida hozirgacha hech kimga aytmadingizmi?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchining jim turish qarorini shubha ostiga qoʻyadi. Jinsiy zoʻravonlik haqida gapirish juda qiyin boʻlishi mumkin, ayniqsa, ularning atrofidagilar bu mavzuda ochiq muloqot qilishga tayyor boʻlmasa.
________________________________________
6. "U sizni nimalar qildi?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchini zoʻravonlikning ogʻirligini baholashga majbur qiladi va travmani qayta yashashga olib keladi. Har qanday zoʻravonlik jiddiy hisoblanadi va eʼtiborsiz qoldirilmasligi kerak.
________________________________________
7. "Nima kiyib olgan edingiz?"
Sababi: Bu savol zoʻravonlikni jabrlanuvchining kiyinish tarzi bilan bogʻlaydi, bu esa jamiyatdagi notoʻgʻri stereotiplarga asoslanadi. Bu jabrlanuvchini aybdor his qilishiga olib keladi.
________________________________________
8. "Balki bu ishga (zoʻrlanishga) sizda xohish boʻlgandir?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchini yolgʻon gapirayotgan yoki voqeani notoʻgʻri talqin qilayotgan kabi koʻrsatishi mumkin. Bu ularning ishonchini yoʻqotishiga olib keladi.
________________________________________
9. "Haqiqatan ham bunday boʻldi deb oʻylaysizmi?"
Sababi: Bu savol jabrlanuvchini yolgʻon gapirayotganlikda ayblash yoki voqeani kattalashtiryapti deb tushunishga olib keladi. Bu ishonchni yoʻqotish va qayta travmatizatsiyaga olib kelishi mumkin.
________________________________________
10. "Bu sizga qanday taʼsir qildi?"
Sababi: Voqea haqidagi his-tuygʻularni soʻrash ularni qayta travmatizatsiya qilishi yoki ular oʻzlarini qoʻllab-quvvatlanmayotgandek his qilishiga olib kelishi mumkin. Buning oʻrniga ular uchun qulay boʻlgan paytda va ehtiyotkorlik bilan muhokama qilish kerak.


©️ Psixologiya

BARCHA MIJOZLARIGA BIR XIL METODNI QOʻLLAYDIGAN BILIMSIZ PSIXOLOGLAR HAQIDA: EKSPERIMENT VA TAHLIL NATIJALARI

(Shaxsiy kuzatishlarga asoslangan maqola)

Psixologik yordam koʻrsatish sohasida mijozning ehtiyojlariga individual yondashuv asosiy tamoyil hisoblanadi. Ammo biz (men va shogirdlarim) oʻtkazgan eksperiment natijalari bu tamoyil koʻp hollarda buzilayotganini koʻrsatdi. Shogirdlarimni 10 nafar psixolog qabuliga yuborib, ularning ishlash usullarini oʻrgandik va tahlil qildik. Afsuski, koʻplab psixologlar har bir mijozga bir xil metodlarni qoʻllaganini aniqladik.

Ushbu maqolada eksperiment natijalari asosida yuqoridagi kabi yondashuvning zararli tomonlarini yoritib beraman.

EKSPERIMENT TAFSILOTLARI
“Zamonaviy psixodiagnostika usullari” kursimning navbatdagi bitiruvchilari bilan har doimgi eksperimentni oʻtkazdik. Eksperimentga asosan kurs bitiruvchilarini turli muammolar bilan “mashhur” psixologlarning qabuliga yubordim. Baʼzilar stress, baʼzilar esa oilaviy mojarolar haqida shikoyat qilishdi. Yana baʼzilar esa motivatsiya yetishmasligi kabi masalalarni koʻtardi. Shogirdlarimning xabarlariga koʻra, koʻpchilik psixologlar bir xil tavsiyalarni taklif qilgan va shablon metodlarni qoʻllagan.

Masalan:
• Hammaga meditatsiya yoki "pozitiv fikrlash" boʻyicha umumiy tavsiyalar berilgan.
• Ayrimlar esa turli testlarni oʻtkazmasdan, mijozga psixologik holati haqida notoʻgʻri xulosalar chiqargan.
• Travma yoki depressiya kabi chuqur psixologik muammolar bilan kelganlarga ham yuzaki yondashilgan.

EKSPERIMENT NATIJALARI
1. Individuallikning yoʻqligi
Oʻtkazilgan tajriba shuni koʻrsatdiki, koʻpchilik psixologlar mijozning individual ehtiyojlarini hisobga olishdan koʻra, umumiy metodlarga tayanadi. Bu esa mijozning asosiy muammosini hal qilishni imkonsiz qiladi.
2. Bilim yetishmovchiligi
Baʼzi psixologlar muammoni chuqur tushunishga harakat qilish oʻrniga, darhol oʻzgalar tajribasiga asoslangan tayyor metodlarni taklif qilishgan. Bu holat ularning professional bilim va koʻnikmalarining cheklanganligidan darak beradi.
3. Notoʻgʻri diagnostika xavfi
Psixologik diagnostika qilinmaganligi yoki notoʻgʻri bajarilgani sababli, baʼzi hollarda mijozlarga notoʻgʻri tavsiyalar berilgan. Bu esa ularning holatini yanada ogʻirlashtirishi mumkin.
4. Etika buzilishi
Eksperiment davomida baʼzi psixologlar mijozlarning shaxsiy maʼlumotlariga beparvolik qilgani va ularning muammolarini jiddiy qabul qilmagani aniqlandi. Bu esa psixologiya sohasining asosiy tamoyillariga zid.

Bunday yondashuvning zararli oqibatlari
• Mijoz ishonchini yoʻqotadi. Psixologning bunday yuzaki yondashuvi odamlarning mutaxassisga boʻlgan ishonchini pasaytiradi.
• Psixologik jarohatlar koʻpayadi. Yuzaki diagnostikalar va notoʻgʻri metodlar mijozda yangi muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.
• Psixologiya faniga nisbatan salbiy qarash shakllanadi. Mijozlar sifatli yordam ololmagach, psixologik yordamdan voz kechishadi va bu jamiyatda psixologiya sohasi haqidagi notoʻgʻri qarashlarni kuchaytiradi.

XULOSA VA TAVSIYALAR
Navbatdagi oʻtkazilgan eksperimentimizdan xulosa qilib aytish mumkinki, barcha mijozlarga bir xil metodlarni qoʻllash qabul qilinmaydi. Psixolog har bir mijozning muammosini chuqur tahlil qilish va individual yondashuvni qoʻllash uchun malakali boʻlishi shart. Shu bilan birga, mijozlar ham psixolog tanlashda ehtiyotkor boʻlib, mutaxassisning tajribasi va bilimlariga alohida eʼtibor qaratishi lozim.
Psixologik yordamning sifati mutaxassisning professional darajasi va masʼuliyatiga bogʻliq. Shuning uchun barcha psixologlar oʻz malakasini oshirishga intilishi, mijoz manfaatlarini birinchi oʻringa qoʻyishi va individual yondashuvni qoʻllashi zarur.

Tahliliy maqola muallifi: Azamat Baxriddinov

Shuningdek eksperimentda o’zi bilmasdan qatnashgan barcha (10 nafar) bilimsiz psixologlarga o’z minnatdorchiligimni bildiraman 😂😂😂😂


®️ Psixologiya

Jinsiy zoʻravonlik psixologiyasi haftaligi davomida, menda, JZ (jinsiy zoʻravonlik) qurbonlari bilan ishlash, boshqa psixoterapiyalardan farq qiladimi, degan savol paydo boʻldi. Bu savolni soʻnggi kunlarda oʻzimga ham koʻp bora berib keldim. Oʻzimcha ichki bahslar olib borib, ushbu masalaga "yoʻq, farq qilmaydi" deb javob berishni istardim, chunki bu masala atrofida mavjud boʻlgan qoʻrquv yoki qarshilikni kuchaytirishni xohlamadim.
Ammo, yakunda jinsiy zoʻravonlik bilan ishlash boshqa psixoterapiyalardan farq qilishini tan olishga majbur boʻldim. Ushbu farqlarni hurmat qilish va ularni ochiq-oydin tushunish jinsiy zoʻravonlik qurbonlari bilan ishlash sifatini yanada oshirishi mumkinligi tushundim.
________________________________________
Misol (tushunishingiz uchun):
Birinchi mijoz: yaqin qarindoshi (onasi vafot etgan) ayrilgan. Mijoz shuqur depressiya holatida. Ushbu mijozda PTSB (post-travmatik stress buzilishi) aniqlandi.
Ikkinchi mijoz: yaqin tanishi tomonidan zoʻrlangan 22 yoshli qiz. Mijoz shuqur depressiya holatida. Ushbu mijozda PTSB (post-travmatik stress buzilishi) aniqlandi.

Eʼtibor bergan boʻlsangiz yuqoridagi ikki mijozda ham bir xil tashxis mavjud. Odatda tibbiyotdagi singari psixologiyada ham takror holatlarga bir xil korreksiya qoʻllaniladi. Lekin JZga uchragan mijozlar bilan ishlashda alohida munosabat talab etiladi.
________________________________________
Demak, JZga uchragan mijoz bilan ishlash boshqa psixoterapiyalardan nimasi bilan farq qiladi? Ushbu savolga, quyidagi oʻta muhim qoidalar orqali javob berishga harakat qilaman.

JZga uchragan mijozlar bilan ishlashning 5 qoidasi

1️⃣ Ish muhitini tashkil etish: Barcha suhbatlar va terapiya seanslari qatʼiy maxfiylik asosida olib borilishi lozim. Mijoz oʻzini xavfsiz his qiladigan muhitni taʼminlash, xonani yorugʻlik, tovush va qulay jihozlar bilan taʼminlash muhim. Mijozning shaxsiy chegara va xohishlariga qatʼiy rioya qilinishi shart. Mijozning jinsini ham inobat olish zarur, yaʼni JZga uchragan mijoz bilan qarshi jins vakili ishlashi tavsiya etilmaydi.

2️⃣ Muloqot yondashuvi: Psixolog mijoz bilan ishlash jarayonida empatiyani namoyon etib, mijozni qoʻllab-quvvatlashi kerak, shuningdek mijozni tanqid qilmaslik yoki u haqida salbiy fikr yuritmasligi lozim. Mijozning his-tuygʻulari va soʻzlariga toʻliq eʼtibor berish zarur.

3️⃣ Davolashning individual yondashuvi
― Travmaning darajasini aniqlash: Zoʻrlanish natijasida mijozda yuzaga kelgan psixologik jarohat darajasini baholash.
― Davolash rejasi: Mijozning ehtiyojlariga qarab individual terapiya rejasi ishlab chiqiladi.
― Uzoq muddatli yordam: Agar mijozga uzoq muddatli qoʻllab-quvvatlash kerak boʻlsa, bu haqida maslahatlar berish.

4️⃣ Xatolardan qochish
Shoshilmaslik: Mijozni oʻz travmasini tezda eslashga majbur qilish mumkin emas. Masalan, tajovuz qilgan shaxs haqida soʻramaslik, zoʻrlangan kundagi jismoniy ogʻriqlar yoki hissiyotlar haqida aslo gap ochmaslik kerak.
Haddan tashqari mulohaza yuritmaslik: Faqat kerakli paytda tavsiya yoki tahlil berish lozim. Yaʼni mijoz bilan uzoq muddatli ishlash jarayonida faqat tinglash, mijozning his-tuygʻulari har doim jiddiy qabul qilish zarur.
________________________________________
5️⃣ Oʻzini asrash
Psixolog oʻzining emotsional holatini nazorat qilish uchun oʻz-oʻzini parvarish qilish usullaridan foydalanishi muhim. Travma bilan ishlash psixologga ham taʼsir qilishi mumkin, shuning uchun u oʻz holatini nazorat qilish va professional yordam olishga tayyor boʻlishi lozim. Bu holatda psixolog oʻzining holatini esdan chiqarmasligi kerak. Baʼzida, mijozlar bilan terapiyadan keyin, ayol psixologlarda mijoz (agar mijoz ayol boʻlsa va erkak tomonidan zoʻrlangan boʻlsa) singari erkaklarga nisbatan ishonchsizlik, nafrat, qoʻrquvlar yuzaga kelishi mumkin.
________________________________________

Agar sizga JZga uchragan mijoz murojaat qilsa va siz oldin bu kabi mijozlar bilan ishlamagan boʻlsangiz “oʻzimni sinab koʻraman, shunaqa mijozlar bilan ham ishlash koʻray-chi” deb mijozni hayotini xavf ostiga qoʻymang!


®️ Psixologiya

Xayollardagi jinsiy zoʻravonlik va stereotiplar

Stereotiplar – bu muayyan guruh yoki shaxslarga nisbatan shakllangan, koʻpincha umumlashtirilgan va noaniq fikrlardir. Ular odatda madaniyat, tarix va ijtimoiy munosabatlar orqali shakllanadi. Jinsiy zoʻravonlik kontekstida stereotiplar quyidagi jarayonlar fonida namoyon boʻladi:
1. Ijtimoiy munosabat fonidagi stereotiplar - bu jamiyat hayoti davomida shakllangan va baʼzi fundamental qarashlar natijasida shakllangan fikrlar. Masalan:
• Ayollar “uydan tashqariga chiqmasliklari kerak" va "oila bilan cheklangan" boʻlishi lozim;
• "Ayol oʻz qilmishi bilan zoʻravonlikni chaqiradi" yoki "koʻchada ochiq kiyinish zoʻravonlikka undaydi";
• Oilaviy zoʻravonlikni shaxsiy masala sifatida qabul qilish va uni jamiyat tomonidan jiddiy qabul qilmaslik;
• “Ayol (xotin) faqat erga tegishli”;
• “Ayollar tugʻishi kerak, boʻldi” degan qarashlar.

2. Jinsiy fantaziyalar fonidagi stereotiplar – bu jinsiy ogʻishish yoki kognitiv chalkashlik natijasida yuzaga yuzaga keluvchi qarshi jins vakillariga nisbatan qarashlar. Masalan:
• “Erdan ajrashgan demak jinsiy munosabatga ochiq”
• “Ochiq kiyingan, demak yengil tabiatli”
• “Menga kulib qarayapti demak men unga yoqyapman”
• “Ayollar ham qiziqadi” kabi fikrlar.

Yana bir holat bor-ki, aksariyat erkaklarda kuzatilishi mumkin. Yaʼni koʻchada, jamoat joyida ayollarga jinsiy mayl (hirs) bilan qarash. Ushbu qarashning ortida qanday xayol va fantaziyalar borligini tasavvur qilish qiyin. Bu ham bizning jamiyatda normal deb qaraluvchi jinsiy ogʻishishlardan biri.
____
Stereotiplarning jinsiy zoʻravonlikka taʼsiri
Stereotiplar jinsiy zoʻravonlikka yoʻl ochib beradi va zoʻravonlarni oqlash yoki jabrlanuvchini aybdor qilish uchun zamin yaratadi. Masalan, ayollar yoki jabrlanuvchilarning harakati, kiyimi, yoki oʻtmishdagi xatti-harakatlari zoʻravonlik uchun sabab qilib koʻrsatiladi. Bu esa jabrlanuvchilarning himoya va adolatga boʻlgan huquqlarini cheklaydi.
Yuqoridagi kabi stereotiplar sababli jabrlanuvchilar koʻpincha jinsiy zoʻravonlik haqida gapirishdan qoʻrqadi. Ular jamiyat tomonidan tanqid qilish, sharmanda boʻlish yoki ularga ishonilmaslikdan xavotirlanadi.


Xullas, stereotiplarga qarshi turish uchun oʻzimizdan boshlashimiz zarur. Bolalarimizga jinsiy tarbiyani toʻgʻri berishimiz ham jinsiy zoʻravonliklarga yechim boʻlishi mumkin.

Menimcha hozir yana bir ikkita kognitiv faoliyati toʻliq shakllanmagan (oʻzbekchada “kaltafahm”, koʻcha tilida “tormoz”) odamlar yozadi, “Jinsiy tarbiya bu yomon”, “Bolaga jinsiy aloqani oʻrgatasanmi” deb. Sizlarga foydasi boʻlmasa ham aytaman, jinsiy tarbiya degani bu jinsiy aloqa yoki Kamasutra yoki pornografiya emas. Jinsiy tarbiya oʻz nomi bilan tarbiya, oʻzini qadrini bilish, erkaklik va ayollik farqini anglash, shaxsiy chegarani qoʻyish degani.

®️ Psixologiya

Eng muammoli mijozlar sirasiga jinsiy jinoyatdan jabrlanganlarni bemalol kiritishimiz mumkin. Chunki ular bilan ishlash jarayonida, tajribali psixologning o’zida ham ba’zi salbiy holatlar paydo bo’lishi mumkin.

Men psixolog sifatida jinsiy zo‘ravonlik qurbonlari bilan ishlash jarayonida psixologlar duch keladigan ba’zi qiyinchiliklar haqida siz bilan o‘rtoqlashmoqchiman.
________________________________________
Psixologlarda yuzaga keladigan qiyinchiliklar:

1. Mijoz bilan ishonchni o‘rnatishdagi qiyinchiliklar:
o Ishonchni tiklash: Jabrlanuvchilar ko‘pincha boshqalarga ishonishda qiynaladilar, chunki ular o‘zlariga yaqin kishidan yoki notanishdan zo‘ravonlikni boshdan kechirishgan.
o Ochilish qiyinligi: Mijozlar o‘z hissiyotlari va tajribalarini ifoda etishda qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin, bu esa terapevtik jarayonni sekinlashtiradi.
________________________________________
2. Travmatizatsiya va uning alomatlari:
o Posttravmatik stress buzilishi (PTSB): Jabrlanuvchilarda kuchli stress, bezovtalik, tushkunlik va qo‘rquv alomatlari mavjud bo‘lishi mumkin, bu esa terapiya jarayonini murakkablashtiradi.
o Dissotsiativ holatlar: Ba’zi mijozlar travmani eslashdan qochish uchun dissotsiativ xatti-harakatlarni namoyon qiladi, bu esa ularga yetib borishni qiyinlashtiradi.
________________________________________
3. Transfarensiya va kontrtransfarensiya:
o Transfarensiya: Mijozning o‘zidagi his-tuyg‘ularini psixologga yo‘naltirishi, masalan, qo‘rquv yoki g‘azabni terapevtga qaratishi mumkin.
o Kontrtransfarensiya: Psixologning mijozga nisbatan shaxsiy his-tuyg‘ulari paydo bo‘lishi, bu esa professional munosabatni saqlashni qiyinlashtirishi mumkin (masalan, psixologning mijozga kuchli achinishni his etishi).
________________________________________
4. Emotsional kuyish va ikkilamchi travmatizatsiya:
o Vikarius travma: Psixolog mijozning og‘ir tajribalarini eshitish orqali o‘zi ham ruhiy zarba olishi mumkin.
o Burnout (emotsional kuyish): Uzoq muddatli stress va hissiy yuk psixologning o‘zida charchoq, motivatsiyaning pasayishi va ishga bo‘lgan qiziqishning yo‘qolishiga olib kelishi mumkin.
________________________________________
5. Madaniy va ijtimoiy to‘siqlar:
o Stigmatizatsiya: Jamiyatdagi salbiy qarashlar sababli jabrlanuvchilar o‘z tajribalarini oshkor qilishdan qo‘rqishi mumkin.
o Madaniy farqlar: Psixolog va mijoz orasidagi madaniy to‘siqlar samarali muloqotni qiyinlashtirishi mumkin.
________________________________________
6. Huquqiy va axloqiy masalalar:
o Maxfiylikni saqlash: Psixolog mijozning ma’lumotlarini maxfiy saqlashi kerak, ammo ba’zi hollarda huquqni muhofaza qilish organlariga xabar berish zaruriyati tug‘ilishi mumkin.
o Etik dilemma: Mijozning xavfsizligini ta’minlash va uning roziligisiz harakat qilmaslik orasida muvozanatni topish qiyin bo‘lishi mumkin.
________________________________________
Jinsiy zo‘ravonlikka uchragan mijozlar bilan ishlash psixologlardan katta sabr-toqat, bilim va o‘ziga g‘amxo‘rlikni ham talab qiladi. Ushbu qiyinchiliklarni anglash va ularni yengish yo‘llarini izlash orqali biz jabrlanuvchilarga yanada samarali yordam ko‘rsatishimiz mumkin. Psixolog sifatida men nafaqat mijozlarimning, balki o‘z ruhiy salomatligimni ham saqlashga intilaman, chunki bu bizning ishimizda muvaffaqiyatning kalitidir.


®️ Psixologiya

Hurmatli obunachilar,

Jinsiy zoʻravonlik mavzusi har birimiz uchun nozik va ogʻriqli boʻlishi mumkin, ammo uni ochiq muhokama qilish, sabablari hamda oqibatlarini tushunish orqali jamiyatda oldini olishga hissa qoʻshishimiz mumkin.

Jinsiy zoʻravonlikning umumiy psixologik sabablari
Jinsiy zoʻravonlikning sabablari koʻpincha inson psixologiyasining murakkab holatlariga borib taqaladi. Shu sababli, uning kelib chiqish sabablari haqida toʻxtalib oʻtaman:

1. Travmatik bolalik tajribalari: Zoʻravonlik sodir etuvchi shaxslarning aksariyati bolaligida oʻzi shunga oʻxshash tajribalar (voqealar)ni boshdan kechirgan. Bu ularda notoʻgʻri xatti-harakat modelini shakllantirgan boʻlishi mumkin.

2. Shaxsiyat buzilishlari: Baʼzi zoʻravonlar psixik muammolar, masalan, antisosial shaxsiyat buzilishi yoki narsissistik tendensiyalar tufayli boshqalar ustidan hukmronlik qilishga intiladilar.

3. Gender stereotiplari: Patriarxal jamiyatlarda erkakning hokimiyati ustun, ayolning esa "boʻysunuvchanlik" roli targʻib qilinadi. Bu zoʻravonlikni "qabul qilinishi mumkin" deb oʻylashga undashi mumkin.

4. Madaniy va ijtimoiy omillar: Baʼzi ijtimoiy guruhlarda jinsiy zoʻravonlikni qoralash darajasi past. Bu esa jinoyatchilarning jazodan qutulib qolishiga olib keladi va bu kabi xatti-harakatlar davom etishiga zamin yaratadi.

Oqibatlar haqida
Jinsiy zoʻravonlik jabrlanuvchining nafaqat jismoniy, balki psixologik salomatligiga ham katta zarar yetkazadi.

1. Posttravmatik stress buzilishi (PTSB): Jabrlanuvchi zoʻravonlikdan keyin kuchli ruhiy stressni boshdan kechiradi. Oʻtmishdagi voqealar tez-tez yodiga tushadi, qoʻrquv va xavotir holati kuchayadi.

2. Depressiya va oʻz-oʻzini ayblash: Zoʻravonlikni boshdan kechirgan shaxslar koʻpincha oʻzlarini aybdor his qiladi, bu esa ruhiy tushkunlik va oʻziga boʻlgan ishonchning yoʻqolishiga olib keladi.

3. Ijtimoiy aloqalarning buzilishi: Jabrlanuvchilar yaqin munosabatlarni oʻrnatishdan qoʻrqishadi, bu ularning jamiyatdagi faoliyati va munosabatlariga salbiy taʼsir qiladi.

4. Jismoniy sogʻliq muammolari: Jabrlanuvchilar koʻpincha stress bilan bogʻliq kasalliklardan aziyat chekadi: uyqusizlik, bosh ogʻrigʻi, yurak kasalliklari va boshqalar.

Biz nima qila olamiz?
Har birimiz jinsiy zoʻravonlikka qarshi kurashda oʻz hissamizni qoʻshishimiz mumkin:

1. Xabardorlikni oshirish: Ushbu mavzuda maʼlumot tarqatish, uni jamiyatda muhokama qilish zoʻravonlikka qarshi kurashning birinchi qadami boʻlishi mumkin.

2. Yordam va qoʻllab-quvvatlash: Jabrlanuvchilarga yordam koʻrsatish va ularning holatini tushunishga harakat qilish ularga hayotini davom ettirish uchun ruhiy kuch beradi.

3. Psixologik yordamni tashkil etish: Maxsus markazlar va dasturlar orqali jabrlanuvchilarga professional yordam koʻrsatish muhim ahamiyatga ega.

4. Gender tengligini targʻib qilish: Ayol va erkak huquqlari tengligini jamiyatda chuqurroq targʻib qilish jinsiy zoʻravonlikka qarshi kurashning samarali vositasi boʻlishi mumkin.

Jinsiy zoʻravonlik nafaqat jabrlanuvchiga, balki butun jamiyatga zarar keltiruvchi ijtimoiy muammo. Uning psixologik sabablari va oqibatlarini tahlil qilish orqali biz bu muammoning ildizini chuqurroq tushunib, samarali chora-tadbirlarni amalga oshirishimiz mumkin. Men psixolog sifatida har bir jabrlanuvchini qoʻllab-quvvatlash va ularga yordam koʻrsatishga tayyorman. Unutmang, bu kurashda har birimizning oʻrnimiz muhim!


®️ Psixologiya

Hurmatli obunachilar!

Jinsiy zoʻravonlik — jamiyatimizda hal qilinishi kerak boʻlgan muhim masalalardan biri. Ushbu muammoni chuqurroq tushunish va unga qarshi kurashishda psixologiyaning ahamiyati juda katta. Shu sababli, men sizlar bilan "Jinsiy zoʻravonlik psixologiyasi" mavzusidagi ikki haftalik maxsus kontent loyihasini boshlamoqdaman.

📅 Loyiha davomiyligi: 2 hafta

🧠 Haftalikda nimalar boʻladi?
• Jinsiy zoʻravonlikning psixologik sabablari va oqibatlari;
• Jamiyatdagi stereotiplar va ularning zoʻravonlikka taʼsiri;
• Jabrlanganlarga yordam berish usullari va terapiya;
• Qiziqarli faktlar va dolzarb statistik maʼlumotlar;
• Zoʻravonlikning oldini olishda individual va jamiyatning roli, kabi mavzularda maqola va ma'lumotlar beriladi.

🎯 Maqsadimiz:
Muammolarni ochiq muhokama qilish va koʻmakka muhtoj insonlarga yordam berish yoʻllarini oʻrganish.
Ushbu mavzuga qiziqqan barcha obunachilarni muntazam ravishda kanalimizni kuzatishga taklif qilaman. Har kuni yangi postlar va foydali maʼlumotlar bilan sizni xabardor qilib boraman.

📲 Kanalga obuna boʻlishni unutmang va yaqinlaringiz bilan ulashing. Birgalikda oʻzgarish sari qadam qoʻyaylik!

Sizning ishtirokingiz jamiyat uchun katta ahamiyatga ega!

®️ Psixologiya